جوامع فارسی‌زبان

این فهرست شامل سلسله‌های با تبار دیگر ولی زبان فارسی است:

فرهنگ پارسی برای ۱۴ قرن بسیار شکوفا شد و رشد کرد و آن ترکیبی از زبان پارسی و فرهنگ اسلامی بود که در نهایت به فرهنگ غالب و حاکم بر بسیاری از نخبگان بزرگ ایران، آسیای صغیر، و جنوب آسیا تبدیل شد.[12] زمانی که در قرن هفتم و هشتم میلادی مردم ایران بزرگ توسط نیروهای اسلامی فتح شدند آن‌ها جزو یک امپراتوری بسیار بزرگتر از هر امپراتوری پارسی پیش از اسلام شدند.[12] فرهنگ اسلامی نوین که تا اندازه زیادی بر پایه فرهنگ پارسی پیش از اسلام منطقه[13] و همینطور فرهنگ اسلامی و عربی بود توسط اعراب فاتح به منطقه معرفی گردید.[14]

فرهنگ پارسی به‌ویژه در میان اقشار نخبه، تا سرزمین‌های غرب، میانه و جنوب آسیا گسترش یافت. هرچند جمعیت زیادی در سرتاسر این منطقه گسترده شده بودند و به زبان‌ها، دین‌ها و قومیت‌ها و نژادهای گوناگونی وابستگی داشتند. فرهنگ و زبان پارسی توسط شاعران، هنرمندان، معماران، صنعتگران، حقوقدانان و پژوهشگران این مناطق گسترش یافت و روابطشان را با دیگر افراد منطقه فرهنگ و زبان پارسی از آناتولی تا هند نگه داشتند.[15]

سلسله صفویان که در قرن شانزدهم بر ایران حاکم گردیدند نخستین سلسله بومی ایران از زمان بوییان تا آن زمان بودند[16][17][18]. که با توجه به اجماع نظر محققین از کردستان ایران برخاسته بودند[16][19][20] و در قرن یازدهم به اردبیل مهاجرت کرده بودند. آن‌ها بر هویت ایرانی دوباره تأکید کردند و یک حکومت مستقل ایرانی را برپا داشتند[21] و فرهنگ ایرانی را رشد دادند و از آن نگهداری کردند[12]. آن‌ها از ایران یک سنگر معنوی و روحانی شیعی در برابر اسلام رسمی سنی ساختند، و ایران را مخزن سنت‌ها و فرهنگ پارسی و خودآگاهی ایرانی‌گری کردند.[22]

برگی از سلیمان نامه از عارف چلبی به سبک شیراز و خط پارسی

بنیان‌گذار سلسله صفویان، شاه اسماعیل خود را دارای عنوان پادشاه ایران با یک مفهوم ضمنی از کشور ایران که از افغانستان تا فرات و از آمودریا و سیحون تا سواحل خلیج فارس امتداد داشت می‌دانست[23]. جانشینان وی از این هم بیشتر رفتند و خود را ملقب به عنوان شاهان‌شاه نمودند. شاهان صفوی خود را مانند پادشاهان ساسانیان خدایگان (سایه خدا بر روی زمین) می‌دانستند[24]، معماری ساسانی احیا گشت[25]، مسجدهای بزرگ برپا شد، چهارباغ‌های زیبا دوباره ساخته و نسخه‌ها گردآوری شد. (یکی از شاهان صفوی کتابخانه‌ای با ۳۰۰۰ جلد کتاب داشت) و نویسندگان (اهل قلم) را تشویق و حمایت کردند[26]. صفویان شیعه را به ایران برای تمایز جامعه ایرانی از عثمانی معرفی کردند که رقیب سنی مذهب ایران در مرزهای غربی بود.[15]

در قرن ۱۴ برتری عثمانی‌ها در آسیای صغیر افزایش یافت. عثمانی‌ها ادبیات پارسی را برای مدت پنج و نیم قرن پشتیبانی کردند و تعداد زیادی از نویسندگان و هنرمندان را مخصوصاً در قرن ۱۶ جذب کردند.[27] یکی از نامدارترین شاعران پارسی دربار عثمانی فتح‌الله عارف چلبی بود. که همچنین وی یک نقاش و یک مورخ و همچنین آفریننده سلیمان نامه که زندگینامه سلیمان باشکوه بود نیز محسوب می‌شد.[28] در اواخر قرن ۱۷ آن‌ها زبان پارسی را به عنوان زبان دربار و اداری امپراتوری عثمانی رها کردند و ترکی را جایگزین آن نمودند. تصمیمی که مغول‌های پارسی‌زبان هندوستان را به حیرت واداشت.[29] سلطان سلیمان حتی دیوان شعری به زبان پارسی دارد.[30]

• آسیای مرکزی
• فرهنگ ترکی-ایرانی
• ایرانی‌سازی