آرازیاش

درآن زمان آشوری‌ها از جانب کوها به سرزمین مسی واقع در قسمت علیای رود حقتو حمله‌ور شده وبعد از اینکه به سلسهٔ صیال مزبور هم هجوم بردند به سمت ناحیهٔ آرازیاش و خارخارها رفته و سرزمین آنها را نیز ویران کردند. اولین حمله آشوری‌ها به این منطقه در زمان حکومت مانسوراتا بوده‌است و متأسفانه به غیر از این پادشاه نام هیچ پادشاه دیگری به دست ما نرسیده‌است. در غرب حکومت ماد اقوامی زندگی می‌کردند که با یکدیگر اختلافات فراوان داشتند و سیاست‌های آنها مملو از سودگرایی بود این در حالی بود که اقوامی در مناطق شرقی به دنبال دفع دشمن بوده و دست از تلاش و کوشش برنمی‌داشتند و از جمله می‌توان به اقوام گیزیل بوندا و مادای اشاره نمود و این اقوام در اواخر قرن هشتم ق. م یعنی در زمان لشکرکشی‌های سارگن دوم وحدت بیشتری نسبت به یکدیگر نشان دادند.

آنها تحت رهبری یک پیشوا به نام ناسیروکا بودند که مقر او واقع در ساک بی تو بود. وی قصد داشت برای پناه گرفتن به داخل کوهای البرز برود اما ظاهراً مشی آداد آنها را به جنگ با آشوری‌ها به پا خواسته‌است. طبق روایتی که در لوح‌های آشوری بیان شده‌است نشان داده که تلفات زیادی بر سر مادها وارد کرده‌اند و طبق آمار ۲۳۰۰کشته و ۱۲۰۰منطقه مسکونی ودژ ساک بی تو را نابود کرده‌اند و حدود ۱۴۰ سوار را اسیر کرده‌اند و طبق الواح باقیمانده از فرمانده آشوری به نام تیگلت‌پیلسر سوم نشان داده شده که فرمانروای آرازیاش راماتئا فرار کرده‌است و ضمناً بیان شده که در دهکده‌های این منطقه علاوه بر اسب‌ها و دامهای شاخدار سنگ لاجورد باختر نیز به دست آشوریان افتاده و ظاهراً آخرین منطقه ای به آن حمله‌ور شده‌اند زاکروتی بوده و و در آخر اثبات شده که آرازیاش جزو اتحادیه‌های ماد نبوده‌است.[2]

• علی‌یف، اقرار (۱۳۸۸). پادشاهی ماد. تهران: ققنوس. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۱۱۷۹۹۳.
• دیاکونوف، ایگور میخائیلوویچ (۱۳۸۶). تاریخ ماد. ترجمهٔ کریم کشاورز. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۱۰۶-۵.