آداد-نراری سوم

دربارهٔ این لشکرکشی‌ها فقط از یادآوری فهرست‌واری که در "فهرست اسامی مردان سال" به عمل آمده و همچنین از نبشتهٔ رسمی که اندکی مشروح‌تر است، اطلاعات مختصری در دست است.[3] سالنامه‌های سمیرامیس و آداد نراری سوم به دست نیامده است. از لوح نمرود چنین مستفاد می‌گردد که آشوریان در سال ۸۰۲ پ.م. مدعی فرمانروایی بر الی‌پی،[4] خار خار و آرازیاش[5] و مسو و کشور مادای و سراسر گیزیل بوندا و ماننا[6] و پارسوا و آلابریا[7] و آبدادان تا آندیا[8] و دریای خزر بودند. همهٔ این سرزمین‌ها در این لوح نمرودی و نوشته‌های شمشی-آداد پنجم تحت عنوان نائیری تسمیه شده‌اند.

این که نام خارخار[9] و آرازیاش[10] علی‌حده قید شده‌است نشان می‌دهد که چون در لوح نمرود[11] از کشور مادای[12] سخن گفته می‌شود منظور نواحیی است که آن سوتر از خطهٔ قزوین در دامنه‌های کوه البرز قرار داشتند.

وقایع و جهان‌گشایی ملکه سمیرامیس بعد از سال ۸۰۲ پ.م. بر ما مجهول است. سمیرامیس و آداد نراری سوم بعد از آن تاریخ پنج بار به خاک ماد لشکر کشیدند. به گفتهٔ کتسیاس سمیرامیس به نقاط دور دست مشرق تا غرب[13] لشکر کشید و جنگ کرد. گر چه اعتماد به گفته‌های کتسیاس دشوار است ولی محتملا تا حدّی روایت موثقی را نقل کرده‌است، زیرا در فاصلهٔ سال‌های - ۷۸۸ تا ۸۰۲ پ.م. - آشوریان پیشرفت مهمی بسوی مشرق کردند اگر چه گمان نمی‌رود به اراضی اصلی غرب دست یافته باشند.

مضمون داستان سراسر افسانهٔ کتسیاس دربارهٔ سمیرامیس بدین قرار است: سمیرامیس که به وضع معجزه‌آسایی زاده شده بود و توسط الهه سوری[14] در کتو[15] رها شده بود بوسیلهٔ کبوتران تغذیه می‌شد که شبانان وی را یافته و به سیما سردار آشوری دادند. از آن پس وی زن ساتراپ اننا[16] شد و به اتفاق وی در لشکرکشی ینن علیه باکتریا شرکت جست و اندرزهایی داد که چگونه باکتریا را مسخر سازند. ینن پادشاه[17] سمیرامیس را زن خویش کرد و وی پسری بنام نین[18] برای وی آورد. پس از مرگ ینن سمیرامیس فرزند خود نین[19] از مسند حکومت طرد کرد و بابل را بنا کرد و تصویر خویش را بر صخرهٔ بغستان[20] نقر کرد و لیبی و حبشه و مصر را مطیع خویش ساخت و مجدداً در باکتریا و هندوستان جنگ کرد و به نیرنگ پسر خویش را اسیر عشق خویش ساخت...

• آداد نراری یکم
• آداد-نراری دوم

• ای.م. دیاکونوف. تاریخ ماد. ترجمه کریم کشاورز. انتشارات: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. ۱۳۸۰. شابک ‎۹۶۴−۴۴۵−۱۰۶−۶