ماندانا

ماندانا دختر پادشاه ماد، آستیاگ، بود. نامش احتمالاً ریشه در زبان فارسی باستان دارد و به معنی عنبر سیاه است. برطبق گفته هرودوت زمانی که آستیاگ در خواب پسر دختر خود را دید که پادشاهی وی را به خطر انداخته، دخترش ماندانا را به ازدواج کمبوجیه اول که از خاندان های قدیمی و فرمانروا در منطقه پارس بود در اورد که به گفته هرودوت آرام و سربه زیر بود. ماندانا پسری به دنیا آورد به نام کوروش که بعدها توانست پدربزرگش آستیاک را از تخت به زیر کشد.[1]

ماندانا
شاهدخت مادی
شهبانوی هخامنشی
ملکه مادر
جانشینکاساندان
زادهحدود ۵۸۴ (پیش از میلاد)
هگمتانه
درگذشتهاحتمالاً ۵۵۹ (پیش از میلاد) (۳۰ سال)
آرامگاه
گور دختر (احتمالا)
همسر
فرزند(ان)کوروش بزرگ
دودمانخاندان شاهی ماد
پدرایشتوویگو
مادرآرینیس، شاهدخت لیدیه
دین و مذهبزرتشت

معرفی

ماندانا یا ماندانای مادی (تولد حدود ۵۸۴ پیش از میلاد)، یک شاهدخت مادی بود، که بعدها به همسری کمبوجیه یکم درآمد و ملکه او شد. وی مادر کوروش بزرگ، شاهنشاه ایران و مؤسس سلسله هخامنشی است. به گفته هرودوت، کمبوجیه شاه نبود بلکه مردی از «خانواده‌ای خوب» بود که با ماندانا دختر آستیاگس ازدواج کرده بود. از این پیوند کوروش بزرگ به دنیا آمد. گزنفون می‌گوید که کمبوجیه با ماندانا دختر آستیاگس ازدواج کرده بود و شاه پارسی‌ها نامیده می‌شد. او ادعا کرده‌است که حکمرانی کمبوجیه به عنوان «شاه پارس» محدود به شورای بزرگان بوده‌است. در اینجا هیچ تناقضی میان ادعای کوروش بزرگ که گفته بود پدرش شاه انشان است و گزارش گزنفون که گفته بود او شاه پارس است وجود ندارد، چرا که انشان و پارسه نام جایگزین یکدیگر برای یک سرزمین هستند.[2][3]

اصطلاح

نام ماندانا در فارسی باستان (mand) به معنی عنبر سیاه است. همچنین این کلمه معنایی همچون دانایی که دیگران را به دانایی وامی‌دارد و ماندنی و نمیر نیز می‌دهد.[4]

تولد کوروش

براساس هردوت، روزی ایشتوویگو در خواب دید که از دخترش تاکی روییده که همه جا را فرا گرفته‌است. شاه تعبیر این خواب را از مغ‌ها خواست و آن‌ها اینگونه تعبیر کردند که فرزندی که دخترت ماندانا به دنیا آورد، آن فرزند آسیا را تصرف می‌کند. ایشتوویگو پس از شنیدن این تعبیر تلاش کرد که دختر خود را به کسی دهد که خیال حکم رانی نداشته و رام باشد به همین دلیل ماندانا را به کمبوجیه اول پارسی که از دست نشانده‌های خودشان بود داد. وقتی ماندانا باردار شد و کوروش را به دنیا آورد، ایشتوویگو به هارپاکس دستور داد تا کودک را بکشد با این حال هارپاکس این کار را نکرد و کودک را به یک چوپان به نام سپاکو داد.[5][6]

تجزیه و تحلیل تاریخی

ماندانا هنگامی که تازه به سن بلوغ رسیده بوده‌است کوروش را زاده و خود کوروش نیز، در هنگام مرگ او، مرد نسبتاً جوانی بوده‌است. به گفتهٔ هرودوت، کوروش نسب شاهانه داشته‌است. به‌جز کتزیاس، دیگر نویسندگان یونانی، ماندانا دختر آستیاگ را مادر کوروش دانسته‌اند و گزارش داده‌اند که کوروش حاصل ازدواج کمبوجیه یکم و ماندانا بوده‌است. برخی از باستان‌شناسان امروزی این روایت را معتبر می‌دانند.[7] اما برخی دیگر اعتقاد دارند رواج این روایت ریشه‌های سیاسی داشته‌است و هدفش این بوده که از بنیان‌گذار شاهنشاهی هخامنشی، مردی نیمه مادی بسازد تا مادها را با فرمانروایی پارس‌ها آشتی دهد و اصولاً رابطه‌ای بین ماندانا دختر آستیاگ و کوروش قائل نیستند و آن را افسانه می‌دانند.[8][9][10][11]

مرگ

منابعی وجود دارند که تاریخ درگذشت ماندانا را در سال ۵۵۹ پیش از میلاد ثبت کرده‌اند. گرچه، این تاریخ، همان تاریخی است که به عنوان تاریخ مرگ شوهرش (کمبوجیه یا کامبیز اول) در نظر گرفته شده‌است، بدین ترتیب معلوم نیست که این تاریخ، تاریخ واقعی مرگ اوست یا تاریخی است که وضعیت او بواسطهٔ مرگ همسرش، از ملکه به ملکه مادر تغییر یافته‌است.[12]

پانویس
  1. J. Hedderwick & co (1809). Letters on ancient history. p. 80.
  2. Dandamayev، CAMBYSES، ۷۲۶–۷۲۹.
  3. Dandamayev، «MANDANE»، Encyclopædia Iranica.
  4. Dandamayev، «MANDANE»، Encyclopædia Iranica.
  5. شهبازی، کوروش کبیر، ۴۷–۵۰.
  6. Dandamayev، «MANDANE»، Encyclopædia Iranica.
  7. Dandamayev، CYRUS iii. Cyrus II The Great، ۵۱۶–۵۲۱.
  8. هینتس، داریوش و ایرانیان، ۹۲.
  9. Ballmann، Cyrus, King of Persia.
  10. The Columbia Encyclopedia، Cyrus the Great.
  11. Dandamayev، «MANDANE»، Encyclopædia Iranica.
  12. Dandamayev، «MANDANE»، Encyclopædia Iranica.

منابع
  • هینتس، والتر (۱۳۸۷). داریوش و ایرانیان. ترجمهٔ پرویز رجبی. تهران: نشر ماهی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۹۷۱-۲۰-۳ مقدار |شابک= را بررسی کنید: checksum (کمک).
  • دیاکونوف، ا. م (۱۳۴۵). تاریخ ماد. پیام.
  • نثری همدانی، موسی (۱۳۸۷). امپراتوری کوروش کبیر. تهران: پارسه.
  • علی‌یف، اقرار (۱۳۸۸). پادشاهی ماد. ققنوس.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.