چهل‌ستون

کاخ چهل‌ستون اصفهان از بناهای تاریخی اصفهان است. کاخ چهل ستون که بالغ بر ۶۷۰۰۰ متر مربع مساحت دارد، در دوره شاه عباس یکم احداث آن آغاز شد و در وسط آن عمارتی ساخته شده بود. شاه عباس اول، کوشکی درمیان باغ بنا نهاد که این کوشک هسته اولیه کاخ را تشکیل داد که تالار میانی کاخ چهل ستون و غرفه‌های چهار گوشه آن را در بر می‌گرفت.[1] در سلطنت شاه عباس دوم، ساختمان تکمیل شد و در ساختمان موجود مرکزی، تغییرات کلی داده شده‌است و تالار آینه، تالار ۲۰ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوانهای طرفین سالن پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار با تمام تزیینات نقاشی و آئینه کاری و کاشی کاری دیوارها و سقفها افزوده شده‌است در ابتدا بجای آئینه نقاشی هایی وجود داشته ولی بعد از آتش گرفتن کاخ و به هنگام پاکسازی آن از دوده قسمتی از سقف ایوان را آئینه هایی از نقره بجای جیوه استفاده کردند

مختصات: ۳۲°۳۹′۲۶٫۷۴″ شمالی ۵۱°۴۰′۱۹٫۱۶″ شرقی
کاخ چهلستون
کاخ چهلستون
۳۲٫۶۵۷۴۲۸°شمالی ۵۱٫۶۷۱۹۸۹°شرقی / 32.657428; 51.671989
اطلاعات اثر
مکان ایران، استان اصفهان، اصفهان
نوعفرهنگی
معیار ثبت(i)(ii)(iii)(iv)(vi)
شمارهٔ ثبت۱۳۷۲
منطقهآسیا و اقیانوس آرام
تاریخچه
تاریخچهٔ ثبت۲۰۱۱ (طی نشست سی‌وپنجم)
اطلاعات ثبت ملی
شماره ثبت ملی۱۰۸
تاریخ ثبت ملی۱۵ دی ۱۳۱۰
دیرینگیدوره صفوی
† منطقهٔ بر پایهٔ دسته‌بندی یونسکو
سال ۱۲۲۰ شمسی، امروز تنها تزئینات سقف‌ها باقی مانده‌است.
امروز
نگاره‌ای از سقف تالار پادشاهی در کاخ چهل‌ستون اصفهان.
در سمت راست تالار، نادرشاه افشار در جنگ کرنال و در سمت چپ تالار، شاه اسماعیل یکم در جنگ چالدران به تصویر کشیده شده‌اند.
نگاره‌ای از مُقَرنَس درب ورودی کاخ چهل‌ستون.
نگاره‌ای از سقف مُقَرنَس و آینه‌کاری سقفی در کاخ چهل‌ستون.

. تالار مرکزی کاخ که اختصاص به میهمانان خارجی و شخصیت‌های کشورهای دیگر داشت حاوی نقاشی‌هایی است که وقایع تاریخی دوران‌های مختلف را بیان می‌دارند. این سالن با شکوه که بر گنبدی منقوش استوار است با لچکی‌های رنگارنگ و طرح‌های طلایی و شفاف از شاهکارهای هنری آن عصر محسوب می‌شوند.[2]

ساختمان کاخ

ایوان کاخ چهلستون مرکب از دو بخش است یک بخش که بر ۱۸ ستون چوبی و رفیع استوار است چهار ستون وسط که بر روی ۴ شیر سنگی قرار گرفته و حجاری آن‌ها به گونه ای است که دو شیر به یک سر انسان نشان داده می‌شود. از دهان این چهار شیر آب فوران می‌کرد و به حوض مرمری تالار می‌ریخت. قسمت دیگر که کمی مرتفع تر است سردر ورودی تالار را تشکیل می‌دهد و در بعضی منابع آن را تالار آئینه نامیده‌اند. این قسمت بر دو ستون قرار گرفته و سراسر آن مزین به آئینه کاری وسیع و پرکاری است که در آن آئینه‌های ریز و خوش نقش به صورت معرق در کنار آئینه‌های قدی و خشتی به کار رفته‌اند. سقف تالار از قاب‌های چوبی و به اشکال مختلف هندسی ساخته شده‌اند. تصویر قرینه حوض مرمرین وسط ایوان در تزئینات سقف مشاهده می‌شود. این قرینه سازی شباهت بسیاری با ایوان عالی قاپو دارد.[3]

قسمت‌های دیدنی عمارت چهل ستون
  • تالار ۱۸ ستون
  • تالار آئینه
  • شیرهای سنگی چهار گوشه حوض مرکزی
  • تزئینات عالی طلاکاری و نقاشی‌های سالن پادشاهی
  • تصویری از شاه عباس اول با تاج مخصوص
  • آثاری مانند سر در مسجد قطبیه و سر درهای زاویه درب کوشک و آثاری از مسجد درب جوباره و مسجد آقاسی که بر دیوارهای ضلع غربی و جنوبی باغ نصب شده‌است.

ویژگی‌ها
نقشهٔ عمارت و باغ آن
  • سقف باشکوه نقاشی تالار ۲۰ ستون و سقف آئینه کاری تالار آئینه و مدخل آئینه کاری تالار جلوس شاه عباس دوم.
  • ستونهای عظیم تالارهای ۲۰ ستون و تالار آینه که هر یک از آن‌ها تنه یک درخت چنار است.
  • شیرهای سنگی چهارگوشه حوض مرکزی تالار و ازاره‌های مرمری منقش اطراف که معرف صنعت حجاری در عهد صفویه است.
  • تزیینات عالی طلا کاری سالن پادشاهی و اتاقهای طرفین تالار آئینه و تابلوهای بزرگ نقاشی تالار پادشاهی که شاهان صفوی را به شرح زیر نشان می‌دهد:
  • تصویری از شاه عباس اول با تاج مخصوص و مینیاتورهای دیگری در اتاق گنجینه کاخ چهلستون وجود دارد که در سالهای ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ خورشیدی از زیر گچ خارج شده‌است.
  • آثار پراکنده‌ای از دوران صفویه مانند سردر «مسجد قطبیه» و سردرهای «زاویه درب کوشک» آثاری از «مسجد درب جوباره» یا «پیر پینه‌دوز» و «مسجد آقاسی» که بر دیوارهای ضلع غربی و جنوبی باغ نصب شده‌است.
  • سال ساختمان کاخ چهلستون به موجب اشعاری که در جبهه تالار از زیر گچ خارج شده، مصراع: «مبارک‌ترین بناهای دنیا» می‌باشد که به حساب حروف ابجد سال ۱۰۵۷ هجری قمری (مصادف با ۱۰۲۶ هجری خورشیدی و ۱۶۴۷ میلادی) می‌شود، یعنی پنجمین سال سلطنت شاه عباس دوم.
  • سنگ شیرها و مجسمه‌های سنگی اطراف حوض و داخل باغچه‌ها تنها آثاری است که از دو قصر باشکوه دیگر صفویه یعنی آئینه خانه و عمارت سرپوشیده باقی‌مانده و به این محل منتقل شده‌است.
  • تندیس‌های چهارگانه در گوشه‌های استخر باغ، آناهیتا ایزدبانوی آب‌ها هستند.
  • اگرچه انعکاس ستونهای بیست‌گانه تالارهای کاخ چهلستون در حوض مقابل کاخ، مفهوم چهلستون را بیان می‌کند، علاوه بر آن عدد چهل در ایران قدیم کثرت و تعدد را می‌رساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهلستون می‌تواند به علت تعدد زیاد ستونهای این کاخ نیز باشد.
  • در ابتدا ستونها با پوششی از آینه‌کاریهای زیبا تزیین شده بوده که در زمان حکومت ظل السلطان قاجار در اصفهان این آئینه کاری‌ها تخریب شده‌است و روی نقاشی‌های صفوی با گچ پوشانده شده‌است.
  • انجمن مقدس ملی اصفهان (۱۳۲۴–۱۳۲۶) اصلی‌ترین نهاد سیاسی و تصمیم‌گیری شهر اصفهان در دوره مشروطه اول بوده‌است. اعضای این شورا با انتخاب مردم اصفهان به شورا راه پیدا کردند و نورالله نجفی اصفهانی ریاست این شورا را بر عهده داشته‌است. این انجمن بین سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۶ هجری قمری یعنی از مهاجرت قم تا به توپ بستن مجلس در محل کاخ چهلستون اصفهان تشکیل شده‌است.[4]

نگارخانه
داخل کاخ
  • چهل‌ستون (اثر والتر میتل‌هولتسر حوالی سال ۱۳۰۴)
  • چهل‌ستون
  • چهل‌ستون از داخل
  • ۲۰ ستون در بالا و ۲۰ ستون در آب.
  • تصویر سراسرنما
  • چهل ستون در دهه ۱۹۲۰ میلادی
  • ستون‌ها و سقف عمارت
  • دیوارنگارهٔ «پذیرایی شاه عباس اول از ولی محمد خان فرمانروای ترکستان» در ضلع شمال غربی تالار مرکزی چهلستون
  • دیوارنگاره‌ای در کاخ چهلستون
  • دیوارنگاره‌ای در کاخ چهلستون
  • دیوارنگاره‌ای در کاخ چهلستون
  • دیوارنگاره‌ای در کاخ چهلستون
  • کاخ چهلستون
  • نقاشی از «چهل‌ستون» در سده هفدهم میلادی از کتاب ژان شاردن
  • نقاشی جنگ چالدران در چهل ستون

پانویس
  1. «کاخ چهل ستون، تیشینه».
  2. «کاخ چهل ستون اصفهان». مکان بین.
  3. «Blog - عمارت چهلستون: چهل چراغی بر معماری عصر صفوی». iranimo.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۰۱.
  4. موسی نجفی، اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، ۱۳۸۴ صفحهٔ ۱۳۲

منابع
    در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ چهل‌ستون موجود است.

    پیوند به بیرون
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.