قنات حسن‌آباد مشیر
قنات حسن‌آباد قناتی است که شهرستان مهریز در استان یزد قرار دارد. این قنات که مربوط به دوره میانی اسلامی (قرن هشتم) است، در شانزدهم بهمن ۱۳۸۹ به شماره ثبتی ۲۹۹۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[1][2]
| قنات حسن‌آباد مشیر | |
|---|---|
| اطلاعات اثر | |
| مکان |  ایران |
| نوع | فرهنگی |
| شمارهٔ ثبت | ۱۵۰۶–۰۰۴ |
| منطقه | آسیا |
| تاریخچه | |
| تاریخچهٔ ثبت | ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ (طی نشست ۴۰) |
| اطلاعات ثبت ملی | |
| دیرینگی | قرن هشتم هجری |
| † منطقهٔ بر پایهٔ دسته‌بندی یونسکو | |
| قنات حسن‌آباد | |
|---|---|
| کشور | ایران |
| استان | یزد |
| شهرستان | مهریز |
| مشخصات فنی | |
| طول | ۷۱ کیلومتر |
این قنات از محدوده کوه‌های غربالبیز آغاز می‌شود. مادرچاه قنات دهنو - حسن‌آباد با عمق ۴۰ متر در محدوده چشمه غربالبیز مهریز قرار گرفته است و حوضه آبریز قنات، ارتفاعات شیرکوه و سرریز چشمه غربالبیز و تشکیلات آهکی در منطقه، تغذیه‌کننده اصلی آب این قنات است. قنات حسن‌آباد پس از گذر از شهرستان مهریز تا روستای دهنو، حسن‌آباد و مریم‌آباد یزد نیز امتداد می‌یابد. مظهر آب این قنات در روستای حسن‌آباد مشیر قرار دارد و در شهرستان مهریز، دهنو و حسن‌آباد از آب این قنات استفاده می‌شود.[3] آب قنات حسن‌آباد پس از عبور از وسط کوشک باغ پهلوان‌پور، در این باغ جاری می‌شود.[4]
آبدهی قنات حسن‌آباد بر اساس میزان بارندگی سالانه در شیرکوه است. در فصل بهار و سال‌های ترسالی آبدهی قنات به ۲۰۰ لیتر در ثانیه رسیده و در فصل‌های تابستان و پاییز کاهش یافته و به ۱۱۰ لیتر در ثانیه می‌رسد. از ویژگی‌های این قنات علاوه بر میزان آبدهی نسبتاً مناسب و بالا، عمق کم کانال آبرسان مهریز تا یزد است. همچنین لایه‌های گچی و نمکی در طول مسیر قنات تشکیل نمی‌شود و این باعث شده است تا آب قنات حسن‌آباد با همان کیفیت اولیه بدون داشتن هیچ‌گونه املاحی از جمله کلسیم، سدیم، منیزیم و … به آبادی‌های پایین‌دست انتقال یابد.[5]
ثبت در میراث جهانی یونسکو
در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که ژوئیه ۲۰۱۶ در استانبول برگزار شد، یازده قنات ایرانی به عنوان بیستمین اثر ایران بر اساس دو معیار از ۶ معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی شامل گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان میدهد، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. پرونده ۱۱ قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از ۲۵۰۰ تا ۲۰۰ سال به یونسکو جهت ثبت جهانی ارائه شد و پس از بررسی و تأیید کارشناسان یونسکو این پرونده ثبت در فهرست آثار جهانی قرار گرفت. یازده قناتی که ثبت جهانی شده‌اند،[6] هرکدام به لحاظ قدمت، نوع معماری، عمق، طول و مشخصاتی از این دست، منحصر به فرد و بی نظیر هستند. یکی از این قنات‌ها، قنات حسن‌آباد مهریز در استان یزد است که با قدمت هفتصد ساله به دوره میانی اسلامی یعنی قرن هشتم بر می‌گردد و در فهرست آثار ملی کشور نیز ثبت شده است.[7]
منابع
- «قنات حسن آباد مهریز در فهرست آثار ملی به ثبت رسید». ایرنا. ۲۳ آبان ۱۳۹۰. دریافت‌شده در ۹ مرداد ۱۳۹۶.
- «Qanat and territorial cooperation in Iran: Case study: Qanat of Hasan Abad, Yazd».
- «قنات هفتصد ساله حسن‌آباد مشیر یزد ثبت جهانی می‌شود». میراث آریا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۹ مرداد ۱۳۹۶.
- «قنات حسن‌آباد مهریز یزد». صدا و سیمای مرکز یزد. دریافت‌شده در ۹ مرداد ۱۳۹۶.
- «قنات حسن‌آباد مهریز ثبت ملی شد». فرمانداری شهرستان مهریز. دریافت‌شده در ۹ مرداد ۱۳۹۶.
- «Iran documenting seven aqueducts for UNESCO registration».
- ««قنات‌های ایران» در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد». سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۹ مرداد ۱۳۹۶.
