چشم‌زخم

چشم بد یا چشم‌زخم یا چشم حسد (به انگلیسی Evil Eye، به یونانی: Mάτι، ایتالیایی: malocchio، عبری: עין הרע) یک نفرین یا افسانه خرافی است که از یونان باستان و روم سرچشمه می‌گیرد و گمان می‌رود چشم‌زخم باعث بدشانسی یا رخداد بد می‌شود. بسیاری از فرهنگ‌ها معتقدند که دریافت چشم بد باعث بدبختی یا صدمه ای خواهد شد، در حالی که دیگران معتقدند نوعی نیروی ماورا الطبیعه است که نگاه بدخواهانه کسانی را که خواهان آسیب رساندن به دیگران (به ویژه بی گناهان) هستند می‌اندازد یا منعکس می‌کند. طلسم‌ها یا تعویذهای ایجاد شده برای محافظت در برابر چشم بد نیز اغلب «چشم زخم» نامیده می‌شوند. تکرارهای قدیمی نماد اغلب توسط سرامیک یا خاک رس انجام می‌شد، با این وجود، تولید دانه‌های شیشه ای در مدیترانه تقریباً در سال ۱۵۰۰ پیش از میلاد، دانه‌های شیطانی که با فونیقی‌ها، یونانی‌ها، رومی‌ها و عثمانی رواج پیدا کردند. آبی به احتمال زیاد مورد استفاده قرار گرفت زیرا ایجاد آن نسبتاً آسان بود، با این وجود چشمهای زخم‌های مدرن می‌توانند طیف وسیعی از رنگها باشند.[1][2]

برای فیلمی به این نام، چشم‌زخم (فیلم) را ببینید.
بلاگردان

ایده بیان شده با این اصطلاح باعث می‌شود که فرهنگ‌های مختلف اقدامات محافظتی را علیه آن دنبال کنند، در حالی که حدود ۴۰٪ از مردم جهان به چشم بد اعتقاد دارند. این مفهوم و اهمیت آن در میان فرهنگ‌های مختلف بسیار متفاوت است، اما به ویژه در مدیترانه و آسیای غربی بسیار برجسته است. این ایده چندین بار در ادبیات ربانی یهودی ظاهر شده‌است. این باور به‌طور گسترده‌ای در میان بسیاری از قبایل و فرهنگ‌های مدیترانه ای و آسیایی گسترش یافته بود. جاذبه‌ها و تزئینات با نمادهای چشم مانند معروف به nazars، که برای دفع چشم بد مورد استفاده قرار می‌گیرد، یک دید معمول در سراسر قبرس، یونان، ایتالیا، آلبانی، پرتغال، برزیل، اسرائیل، اتیوپی، جورجیا، ارمنستان، آذربایجان، الجزایر، الجزایر، تونس، لبنان، ترکیه، فلسطین، مصر، اردن، عربستان سعودی، بنگلادش، ایران، عراق، نپال، پاکستان، مناطقی از هند، یوتا، مراکش، جنوب اسپانیا، مناطقی از مکزیک، مالت، مونته‌نگرو، رومانی، مقدونیه شمالی، بلغارستان، بالکان، شام، افغانستان، سوریه و بحرین، و به یک سوغات محبوب در بین گردشگران تبدیل شده‌است. از دیگر تعویض کنندگان و طلسمات معروف که برای دفع چشم بد استفاده می‌شود، همسا است، در حالی که ایتالیا (به ویژه ایتالیای جنوبی) از جذابیت‌ها و ژست‌های منحصر به فرد دیگری برای دفاع در برابر چشم شیطان استفاده می‌کند، از جمله قرنیه، سیماروتا و نشانه شاخ‌ها در حالی که چشم مصری هوروس نمادی مشابه از محافظت و سلامتی است، طلسم چشم شیطانی یونان به‌طور خاص در برابر نگاه بدخواه محافظت می‌کند.[3]

در دین اسلام

در قرآن اشاره مستقیمی به چشم زخم وجود ندارد اما برخی آیات از جمله آیه وَ اِنْ یَّکادُ را برخی مفسران به این قضیه مربوط می‌دانند و برخی دیگر نیز آن را به چشم زخم کاملاً بی‌ارتباط می‌دانند. اما در احادیث این موضوع به صراحت بیان شده‌است از جمله حدیث مشهوری از پیامبر اسلام می‌گوید: «چشم زخم واقعیت دارد و مرد را در قبر و شتر را در دیگ قرار می‌دهد.» (بحارالانوار، ج ۶۳، ص ۲۶)

نهج البلاغه حکمت ۴۰۰:

وَ قَالَ ع الْعَیْنُ حَقٌّ وَ الرُّقَی حَقٌّ وَ السِّحْرُ حَقٌّ- وَ الْفَأْلُ حَقٌّ وَ الطِّیَرَةُ لَیْسَتْ بِحَقٍّ- وَ الْعَدْوَی لَیْسَتْ بِحَقٍّ- وَ الطِّیبُ نُشْرَةٌ وَ الْعَسَلُ نُشْرَةٌ- وَ الرُّکُوبُ نُشْرَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَی الْخُضْرَةِ نُشْرَةٌ

و درود خدا بر او، فرمود: چشم زخم حقیقت دارد، استفاده از نیروهای مرموز طبیعت حقیقت دارد، سحر و جادو وجود دارد، و فال نیک راست است، و رویداد بد را بد شگون دانستن، درست نیست، بوی خوش درمان و نشاط آور، عسل درمان کننده و نشاط آور، سواری بهبودی آور، و نگاه به سبزه زار درمان کننده و نشاط آور است.

با این وجود برخی اعتقادات در این مورد از نظر اسلام در زمره خرافات قرار دارد از جمله ارتباط داشتن این نیرو با حسادت در هیچ‌کجا مورد اشاره قرار نگرفته و نیز راه مقابله با آن تنها دعا کردن دانسته شده‌است (یاد خداوند، گفتن «تبارک اللّه احسن الخالقین»، «امنتُ باللّه و صلی اللّه علی محمد و آله» قرائت سوره «ناس» و «فلق» و «آیةالکرسی» در ورقه‌ای و به همراه داشتن آن، سه مرتبه ذکر «ماشااللّه لاحول ولا قوة الا باللّه العلی العظیم») و بنابراین سایر اعمالی که برای این منظور انجام می‌شود (مثل شکستن تخم مرغ یا زدن به تخته) از نظر اسلام خرافی است.[4][5]

همچنین اعتقاد به چشم زخم همواره بر آن است که تنها برخی افراد استثنایی (مثلاً در هر شهر یکی دو نفر) دارای چنین خاصیتی هستند و می‌توانند دیگران را چشم بزنند، اما گسترش چنین اعتقادی به تمام افراد، زمینهٔ بدبینی شهروندان به یکدیگر را فراهم می‌کند.[6]

منابع
  1. Galt, Anthony H. (1982). "The Evil Eye as Synthetic Image and Its Meanings on the Island of Pantelleria, Italy". American Ethnologist. 9 (4): 664–681. doi:10.1525/ae.1982.9.4.02a00030. JSTOR 644689.
  2. Ulmer, Rivka (1994). KTAV Publishing House, Inc., ed. The evil eye in the Bible and in rabbinic literature. p. 176. ISBN 978-0-88125-463-1.
  3. ویکی انگلیسی
  4. تبیان
  5. تبیان
  6. «راور». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۶ فوریه ۲۰۱۴.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.