مهره‌های شطرنج

مهره‌های شطرنج شامل شش شیء است که هرکدام بر اساس قوانین خاصی در صفحه شطرنج حرکت می‌کنند. یک شطرنج استاندارد دارای ۳۲ مهره (۱۶ مهره سفید و ۱۶ مهره سیاه) است. هر بازیکن ۱۶ مهره را در اختیار دارد. هشت عدد پیاده، دو عدد رخ، دو عدد اسب، دو عدد فیل، یک وزیر و یک شاه. مهره‌های بازیکن سفید در ردیف‌های ۱ و ۲ و مهره‌های بازیکن سیاه در ردیف‌های ۷ و ۸ قرار می‌گیرند. رخ‌ها گوشه صفحه، اسب‌ها کنار رخ‌ها و فیل‌ها کنار اسب‌ها هستند. وزیر در خانه همرنگ در ستون d و شاه در خانه غیر همرنگ در ستون e قرار می‌گیرند. بازی با حرکت بازیکن سفید شروع می‌شود و در طی بازی بازیکنان به صورت نوبتی مهره‌های خود را حرکت می‌دهند. در نهایت بازی به سه صورت پایان می‌یابد: یا سفید برنده می‌شود، یا سیاه برنده می‌شود، یا بازی مساوی می‌شود.

قطعات رسمی مهره‌های شطرنج استانتون از چپ به راست: سرباز، رخ، اسب، فیل، وزیر، شاه

پیشینه
شطرنج نیشابوری (موزه متروپولیتن نیویورک) کشف شده در نیشابور (قرن ۱۲ میلادی)

شطرنج معمولی امروزی پیش از سال ۱۸۴۹ وجود نداشت. این بازی در طول قرن‌ها با انواع مختلفی از قطعات بازی می‌شد، که بیشتر تفاوتشان در ظاهر مهره‌ها بود. پس از گسترش این بازی در قرن یازدهم، قوانین بازی تکامل پیدا کرد، و قطعات شکل منظم تری پیدا کردند و شکل رسمی به خود گرفتند. این بازی در اروپا محبوب شد و به جای چند قطعه مهره‌های زیادی به‌وجود آمد. در شطرنج اصلی مهره‌ها از عنوان پیاده‌نظام، سواره نظام، فیل، و ارابه به وزیر، سرباز، اسب، فیل و رخ تبدیل شدند.[1] در سال ۱۸۴۹ مهره‌های شطرنج استانتون[persian-alpha 1] معرفی شدند. این مهره‌ها همان مهره‌های عادی امروزی هستند که بیشترین طرفدار را هم دارند.[2]

ویژگی و نوع حرکت مهره‌ها

چیدمان کلی
abcdefgh
8
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
موقعیت مهره‌ها در آغاز بازی
شاه سفید
شاه سیاه
وزیر سفید
وزیر سیاه
رخ سفید
رخ سیاه
فیل سفید
فیل سیاه
اسب سفید
اسب سیاه
سرباز سفید
سرباز سیاه

اولین گام برای آغاز بازی چیدن صحیح مهره‌ها در صفحهٔ شطرنج است. خانه‌های صفحهٔ شطرنج به‌صورت ۸×۸ است و هر خانه دارای یک عدد و حرف انگلیسی است. اعداد از یک تا هشت و حروف انگلیسی از a تا h هستند.[3] مهره‌های سفید در عرض‌های ۱ و ۲ و مهره‌های سیاه در ردیف‌های ۷ و ۸ قرار می‌گیرند. رخ‌ها در گوشه صفحه قرار می‌گیرند. در کنار رخ‌ها اسب‌ها و در کنار اسب‌ها فیل‌ها قرار می‌گیرند. وزیرها در خانه همرنگ و شاه‌ها در خانه غیر همرنگ قرار می‌گیرند.[4] به عبارت دیگر شاه همیشه در ستون e و وزیر همیشه در ستون d قرار می‌گیرد.[5] سربازها در ردیف جلوی این مهره‌ها به صورت منظم قرار می‌گیرند. بازی را بازیکن سفید شروع می‌کند. پس از آن بازیکن سیاه حرکت می‌کند و بازی به همین گونه ادامه پیدا می‌کند تا به پایان برسد. پایان بازی به سه صورت است: یا سفید برنده می‌شود، یا سیاه، یا بازی مساوی می‌شود. بر اساس قوانین شطرنج هر مهره به گونه‌ای متفاوت حرکت می‌کند. بازی با حرکت مهره سفید آغاز می‌شود و در طی بازی بازیکنان به صورت نوبتی مهره‌های خود را حرکت می‌دهند.[6]

شاه

شاه مهرهٔ اصلی شطرنج است. این مهره تنها می‌تواند یک خانه به اطراف خود به صورت افقی، عمودی، یا در قطر حرکت کند.[7] اما با این حال هدف اصلی بازیکنان شطرنج محافظت از شاه است. بازیکنان با انجام حرکت قلعه امنیت شاه را بیشتر می‌کنند.[8] اگر هر دو بازیکن تنها شاه را در صفحه شطرنج داشته باشند بازی مساوی خواهد شد.[9]

وزیر

وزیر قوی‌ترین مهره شطرنج محسوب می‌شود. حرکت این مهره ترکیبی از حرکت مهره‌های رخ و فیل است. این مهره می‌تواند در مربع‌های خالی هم در ستون، هم در عرض، و هم در قطر حرکت کند.[7] وزیر بالاترین ارزش را نسبت به دیگر مهره‌ها دارد.[10] به دلیل باارزش بودن این مهره بازیکنان معمولاً از تعویض[persian-alpha 2] آن با مهره‌هایی به غیر از خودش پرهیز می‌کنند. شطرنج بازان اعتقاد دارند وزیر نباید اول بازی به میدان نبرد برده شود.[11] با این حال در برخی بازی‌ها دیده می‌شود که بازیکنان وزیر خود را قربانی می‌کنند تا به موقعیت بهتر و برد برسند.[12] از نمونه‌های قابل توجه این فن می‌توان به بازی قرن بین بابی فیشر ۱۳ ساله و دونالد بایرن ۲۶ ساله اشاره کرد.[13] فیشر در این بازی با قربانی کردن وزیر خود برتری پوزیسیونی کامل را کسب کرد که باعث پیروزی او در بازی شد.[14][15]

رخ

رخ از مهره‌های تأثیرگذار شطرنج است. این مهره می‌تواند در مربع‌های خالی به صورت افقی و عمودی حرکت کند.[7] ویژگی رخ‌ها قدرت بالای آن‌ها در ستون و ردیف باز است.[16] این مهره‌ها در پایان بازی اهمیت دوبرابری دارند. رخ‌ها همچنین قدرت نفوذ به ردیف‌های انتهایی را دارند که به آن رخنه می‌گویند. این حرکت باعث حمله از کنار می‌شود و می‌تواند مهره‌های حریف را با قدرت از بین ببرد.[17] رخ در حرکتی به نام قلعه با شاه مشارکت می‌کند و هر دو مهره به صورتی خاص جابه‌جا می‌شوند.[18][19] این حرکت علاوه بر اینکه به شاه امنیت می‌دهد رخ را در موقعیت مناسب تری قرار می‌دهد. به این ترتیب رخ می‌تواند بهتر فعالیت کند و دفاع یا حمله بهتری داشته باشد.[20]

فیل

فیل‌ها در مربع‌های خالی به صورت مورب در قطرها حرکت می‌کنند،[7] بدین ترتیب این مهره در قطرهای باز بهتر می‌تواند قدرت خود را به نمایش بگذارد. این مهره در بهترین شرایط می‌تواند ۱۴ خانه را کنترل کند.[21] یکی از خصوصیات این مهره حرکت در یک رنگ خانه است. فیل‌های مربع سفید تنها در همین نوع خانه حرکت می‌کنند و فیل‌های مربع سیاه هم تنها در نوع مربع خودشان. هر بازیکن سیاه یا سفید دو فیل دارد، یکی برای حرکت در رنگ سفید و دیگری برای حرکت در رنگ سیاه.[22]

فیل‌ها در شرایطی می‌توانند بهترین استفاده را داشته باشند که توسط پیاده‌های خود محاصره نشده باشند.[23]

اسب

اسب‌ها به صورت L مانند در صفحه شطرنج حرکت می‌کنند. این مهره تنها مهره‌ای است که روی خط صاف حرکت نمی‌کند و می‌تواند با پرش خود را از سایر مهره‌ها رها کند.[7] همچنین با این حال در بهترین حالت تنها ۸ خانه را زیر نظر دارد. اسب گستره عمل محدودی دارد و عملکرد ضعیفی در دورزنی مهره‌ها دارد.[24] این مهره تأثیر زیادی در پوزیسیون‌های بسته دارد و به علت پرش می‌تواند برتری به دست آورد.[24]

پیاده

بیشترین تعداد مهره‌ها در صفحه شطرنج پیاده یا سربازند. این مهره به صورت مستقیم در ستون خود حرکت می‌کند. پیاده می‌تواند در حرکت اول خود یک یا دو حرکت به جلو برود، اما بعد از حرکت اول تنها می‌تواند یک خانه جابه‌جا شود.[7]

این مهره اگر چه در حالت عادی اهمیت بالایی ندارد، اما هنگامی که به عرض آخر می‌رسد به اصطلاح «ترفیع» می‌گیرد؛ یعنی باید به مهره‌ای دیگر (به جز شاه و پیاده) تبدیل شود. ترفیع بدون وقفه و بلافاصله بعد از رسیدن به عرض آخر انجام می‌شود.[25][26][27] این مهره همچنین تنها مهره ای است که قابلیت عقب‌گرد ندارد و تنها می‌تواند صاف به جلو حرکت کند.[28] پیاده حرکت ویژه دیگری نیز دارد که به آن آن‌پاسان می‌گویند.[29] این واژه در معنی لغوی به معنای گرفتن یا زدن پیادهٔ در حال عبور است.[30] اگر یک سرباز در اولین حرکت خود دو خانه به جلو برود و در مربع کناری خود سرباز حریف قرار بگیرد، حریف می‌تواند سرباز خود را پشت سرباز جلو آمده بگذارد و مهره سرباز را حذف کند.[31] این حرکت باید بلافاصله بعد از حرکت دو خانه ای سرباز حرف انجام شود و اگر حرکتی در بین این حرکت انجام شود دیگر نمی‌توان در آن جا آن‌پاسان کرد.[32]

ارزش مهره‌ها

مهره‌های شطرنج بر اساس مواردی چون: قدرت مانور و عملکرد، تعداد خانه‌هایی که به آن دسترسی دارند، تعداد خانه‌هایی که تحت کنترل دارند، و میزان خطر و قدرت حمله ارزشیابی می‌شوند.[33][34]

نماد
مهرهپیادهاسبفیلرخوزیر
ارزش۱۳۳۵۹

با توجه به جدول، وزیر با ۹ امتیاز بیشترین ارزش و پیاده با ۱ امتیاز کمترین ارزش را دارد. فیل و اسب هر دو ۳ امتیاز دارند، اما عموماً گفته می‌شود که فیل کمی ارزشمندتر است. با این حال این مورد بیشتر به طرز تفکر، روش بازی بازیکن، و شرایط بازی بستگی دارد. هنگامی که بازی بسته شده باشد، اسب‌ها تأثیر زیاد تری نسبت به فیل‌ها دارند.[35] شاه به دلیل اینکه به هیچ عنوان از صفحه شطرنج حذف نمی‌شود فاقد امتیاز خاصی است.[33][36] البته بحث ارزش مهره‌ها بحثی تئوریک است و ممکن است در شرایط واقعی با توجه به شرایط بازی معادلات ارزش‌ها عوض شود.[37]

نو آوری

خوزه رائول کاپابلانکا از بزرگ‌ترین استادبزرگان شطرنج اولین کسی بود که خطر تبدیل شدن شطرنج به یک بازی متکی بر حافظه و بدون خلاقیت را پیش‌بینی کرد. او بر این اساس شطرنج جدیدی با دو مهره جدید طراحی کرد که ده ستون و هشتاد خانه داشت.[38] دو مهره جدید هر کدام روش حرکت جدیدی داشتند. یکی از مهره‌ها توانایی حرکت به دو صورت اسب و رخ، و مهره دیگر توانایی حرکت به صورت اسب و فیل را داشت.[39]

بابی فیشر در سال ۲۰۰۶ در یک مصاحبهٔ تلفنی گفت که با پیشرفت دانش گشایش‌ها و حفظ کردن کتاب‌های گشایشی، اگر بهترین بازیکنان تاریخ شطرنج زنده شوند توانایی رقابت با شطرنج‌بازان امروز را ندارند. به گفتهٔ او «اکنون یک جوان چهارده‌ساله یا کوچکتر، فقط با حفظ کردن کتاب‌های گشایش می‌تواند یک برتری گشایشی مقابل کاپابلانکا داشته باشد.» وی ادامه داده بود که «امروزه شطرنج کاملاً مرده‌است و فقط حافظه و تبانی است. یک بازی ترسناک بدون هیچ خلاقیتی.»[40] او در ۹ ژوئن ۱۹۹۶ نوع جدیدی از شطرنج را معرفی کرد که امروزه با نام شطرنج۹۶۰ معروف است. تنها تفاوت این شطرنج با شطرنج کلاسیک در نحوه قرارگیری مهره‌ها است. در این بازی مکان مهره‌های بازی به صورت تصادفی تعیین می‌شود و تنها دو محدودیت دارد: اول اینکه فیل‌ها نباید در خانه‌های همرنگ قرار بگیرند، و دوم اینکه شاه باید بین دو رخ باشد تا بتوان قلعه کرد. این شطرنج ۹۶۰ حالت شروع بازی دارد و به همین دلیل به شطرنج۹۶۰ معروف است.[41]

به غیر از شطرنج۹۶۰ و شطرنج کاپابلانکا، شطرنج با انواع گوناگون دیگری هم بازی می‌شود که به آن‌ها واریانت گفته می‌شود. بیش از ۲۰۰۰ نوع بازی مختلف از شطرنج استاندارد ساخته شده که در شیوه چیدن مهره‌ها، نوع صفحه، و قوانین بازی تفاوت دارند.[42][43]

abcdefghij
88
77
66
55
44
33
22
11
abcdefghij
شطرنج کاپابلانکا در حالت شروع بازی با دو مهره جدید
abcdefgh
8
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
شطرنج۹۶۰، یک نمونه از ۹۶۰ حالت ممکن شروع بازی
abcdefgh
8
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
شطرنج دونسکی
abcdefgh
8
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
شطرنج ضعیف! (!Weak)

نماد و نام
  • پیاده (سرباز): نماد P (البته این مهره معمولاً بدون نماد هم در نظر گرفته می‌شود)
  • اَسب (اَسپ)؛ نماد مدرن N - نماد کلاسیک C (ایتالیایی)
  • فیل (پیل)؛ نماد مدرن B - نماد کلاسیک F (ایتالیایی)
  • رخ (قلعه)؛ نماد مدرن R - نماد کلاسیک T (ایتالیایی)
  • وزیر (فرزین)؛ نماد مدرن Q - نماد کلاسیک D (ایتالیایی)
  • شاه؛ نماد مدرن K - نماد کلاسیک R (ایتالیایی)[44][45][46]

اگر چه مهره‌های شطرنج با نمادهای بین‌المللی بالا متناظرند، اما در زبان‌ها با نام متفاوتی در نظر گرفته می‌شود:

نامشاهوزیررخفیلاسبسربازشطرنجکیشکیش‌مات
نماد ♔ ♚ ♕ ♛ ♖ ♜ ♗ ♝ ♘ ♞ ♙ ♟ ... + #
آفریکانس K Koning D Dame T Toring L Loper R Ruiter (P) Pion Skaak Skaak Skaakmat
عربی م مَلِك و وزير ر رخ/طابية ف فيل ح حصان ب بيدق/عسكري شطرنج كِش مَلِك كِش مات
بنگالی R Rājā
রাজা		 M Montri
মন্ত্রী		 N Noukā
নৌকা		 G Gôjo
গজ		 Gh ghodā
ঘোড়া		 (B) Bore
বড়ে
দাবা(Dābā)		 Kisti
কিস্তি		 Kistimāt
কিস্তিমাত
بلاروسی К кароль Вз візыр Лд ладзьдзя А афіцэр В вершнік (Л) латнік Шахматы Шах Мат
بلغاری Ц цар Д дама Т топ О офицер К кон (П) пешка Шахмат/Шах Шах (Шах и) мат
کاتالان R rei D dama/reina T torre A alfil C cavall (P) peó Escacs Escac/Xec Escac i mat
چینی K 王 Q 后 R 車 B 象 N 馬 兵 國際象棋 將軍 將死
کرواتی K kralj D dama/kraljica T top/kula L lovac/laufer S skakač/konj (P) pješak Šah Šah Šah mat
چکی K král D dáma V věž S střelec J jezdec (P) pěšec Šachy Šach Mat
دانمارکی K konge D dronning T tårn L løber S springer (B) bonde Skak Skak Skakmat
هلندی K koning D dame/koningin T toren L loper P paard (P) pion Schaken Schaak Mat/Schaakmat
انگلیسی K king Q queen R rook B bishop N/Kt knight (P) pawn Chess Check Checkmate
اسپرانتو R reĝo D damo T turo K kuriero Ĉ ĉevalo (P) peono Ŝako Ŝak Ŝakmato
استونیایی K kuningas L lipp V vanker O oda R ratsu (E) ettur Male Tuli Matt
فنلاندی K kuningas D daami/kuningatar T torni L lähetti R ratsu (S) sotilas Shakki Shakki Matti/Shakkimatti
فرانسوی R roi D dame T tour F fou C cavalier (P) pion Échecs Échec Échec et mat
آلمانی K König D Dame T Turm L Läufer S Springer (B) Bauer Schach Schach Schachmatt
یونانی Ρ βασιλιάς Β βασίλισσα Π πύργος Α αξιωματικός Ι ίππος (Σ) πιόνι Σκάκι Σαχ Mάτ
عبری מ מלך מה מלכה צ צריח ר רץ פ פרש רגלי שחמט שח מט
هندی R राजा
rājā		 V वज़ीर
vajīr		 H हाथी
hāthī		 O ऊँठ
ūṁṭ		 G घोड़ा
ghoṛā		 (P) प्यादा
pyādā		 शतरंज
شطرنج تاریخی ایران		 शाह
shāh		 शाहमात
shāhmāt
مجاری K király V vezér B bástya F futó H huszár (P) gyalog/paraszt Sakk Sakk Matt
ایسلندی K kóngur D drottning H hrókur B biskup R riddari (P) peð Skák Skák Skák og mát
اندونزیایی R raja M menteri B benteng G gajah K kuda (P) pion Catur Skak Skak mati
ایرلندی R rí B banríon C caiseal E easpag D ridire (F) fichillín/ceithearnach Ficheall Sáinn Marbhsháinn
ایتالیایی R re D donna T torre A alfiere C cavallo (P) pedone Scacchi Scacco Scacco matto
ژاپنی K キング (kingu) Q クイーン (kuīn) R ルーク (rūku) B ビショップ (bishoppu) N ナイト (naito) (P) ポーン (pōn) チェス (chesu) 王手/
チェック (chekku)		 詰み/
チェックメイト (chekkumeito)
کره‌ای K 킹 Q 퀸 R 룩 B 비숍 N 나이트 (P) 폰 체스 체크 체크메이트
لاتین K rex G regina T turris E episcopus Q eques (P) pedes Scacci Scaccus Mattus
لتونیایی K karalis D dāma T tornis L laidnis Z zirgs (B) bandinieks Šahs Šahs Šahs un mats
لیتوانیایی K karalius V valdovė B bokštas R rikis Ž žirgas (P) pėstininkas Šachmatai Šach Matas
لوکزامبورگی K kinnek D damm T tuerm L leefer P päerd (B) bauer Schach Schach Schachmatt
مغولی Н ноён (lord) Б бэрс (ferz) т тэрэг (chariot) Т тэмээ (camel) М морь (rider) (Х) хүү (paige) Шатар шаг, дуг, цод мад
نروژی K konge D dronning T tårn L løper S springer (B) bonde Sjakk Sjakk Sjakkmatt
فارسی ش شاه و وزیر ق/ر قلعه/رخ ف فیل ا اسب س سرباز شطرنج کیش کیش‌مات
لهستانی K król H hetman W wieża G goniec S skoczek (P) pion szachy szach mat (szach-mat / szach i mat)
پرتغالی R rei D dama/rainha T torre B bispo C cavalo (P) peão Xadrez Xeque Xeque-mate
رومانیایی R rege D regină T turn N nebun C cal (P) pion Şah Şah Mat
روسی Кр король Ф ферзь Л ладья С слон К конь (П) пешка Шахматы Шах Мат
صربی К краљ / kralj Д дама / dama Т топ / top Л ловац / lovac С скакач / skakač (П) пешак / pešak Шах / Šah Шах / Šah Мат / Mat
سیسیلی R re D riggina T turru A alferu S scecchu (P) pidinu Scacchi
اسلواکی K kráľ D dáma V veža S strelec J jazdec (P) pešiak Šach Šach Mat/Šachmat
اسلوونیایی K kralj D dama T trdnjava L lovec S skakač (P) kmet Šah Šah Mat/Šahmat
اسپانیایی R rey D dama/reina T torre A alfil C caballo (P) peón Ajedrez Jaque Jaque mate
سوئدی K kung D dam T torn L löpare S springare (B) bonde Schack Schack Schack matt!
تامیل K Raja Q Rani R yanai B Mandhiri N/Kt Kudhirai (P) Sepoi Sadhurangam Check Checkmate
تلگو రాజు
rāju		 మంత్రి
maṃtri		 ఏనుగు
ēnugu		 శకటు
śakaţu		 గుర్రం
gurraṃ		 బంటు
baṃţu		 చదరంగం
cadaraṃgaṃ		 దాడి
dāḍi		 కట్టు
kaţţu
ترکی Ş/K şah/kral V vezir K kale F fil A at (P) er/piyon Satranç Şah Mat
اوکراینی Kр король Ф ферзь T тура C слон K кінь (П) пішак Шахи Шах Мат
اردو BadshahWazirQilaHaathiGhoraPiadaShatranjShehShehmaat
ویتنامی V Vua H Hậu X Xe T Tượng M Mã _ Tốt Cờ vua Chiếu Chiếu bí
ولزی T teyrn/brenin B brenhines C castell E esgob M marchog (G) gwerinwr Gwyddbwyll Siach Siachmat

یادداشت
  1. Staunton chess set
  2. تعویض در حالت کلی به تبادل دو مهره شطرنج می‌گویند، برای مثال بازیکن الف برای بدست آوردن موقعیت بهتر یا از روی اجبار با اسب خود فیل بازیکن ب را در صورتی می‌زند که بازیکن ب هم می‌تواند اسب بازیکن الف را با مهره ای دیگر بزند. تعویض مهره‌ها معمولاً با دو مهره که ارزش ارزش برابری دارند انجام می‌شود اما گاهی هم بازیکنان مجبورند یک مهره قوی خود را با مهره ای ضعیف تعویض کنند.

منابع
  1. "The History of Chess". musicartmath. Archived from the original on 28 November 2018.
  2. "How the Chess Set Got Its Look and Feel". smithsonianmag. 3 April 2013. Archived from the original on 16 December 2018.
  3. «چگونه رکورد شطرنج را ثبت کنیم». باشگاه شطرنج ایران. ۲۹ آبان ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  4. «نحوه چیدن مهره‌ها در شطرنج». باشگاه شطرنج ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  5. «آموزش چیدمان مهره‌های شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۳ بهمن ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  6. «آموزش شطرنج، حرکات مهره‌ها و تکنیک‌های ابتدایی آن». peachlearn. ۲۸ مرداد ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  7. «چگونگی حرکت مهره‌های شطرنج». مکتب خانه شطرنج. ۲۷ شهریور ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۱۸.
  8. «آموزش حرکت مهره شاه در شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۶ مرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  9. «مساوی شدن بازی». باشگاه شطرنج ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  10. «مهره‌ها و حرکات شطرنج». شطرنج فرزین. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  11. «وزیر یک مهره ترسو». tehranchess. ۱۳ خرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  12. «آموزش مقدماتی شطرنج به زبان ساده». you can. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  13. «بازی قرن، روایتی متفاوت به قلم دکتر فرانک بردی». شطرنجباز. ۲۴ دی ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸.
  14. «بابی فیشر نابغه ای با حافظه ای باور نکردنی». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۰ اسفند ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  15. «بابی فیشر شطرنج یاد می‌دهد – معرفی کتاب آموزش شطرنج». m0911. ۲۲ مرداد ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  16. «مقاله: اهمیت ستون باز و قدرت رخ در آن (1)». آچمز. ۳ بهمن ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  17. «اهمیت رخ و ستون‌ها در شطرنج». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  18. «آموزش قلعه رفتن در شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۱۱ مهر ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  19. «"شاه-قلعه" در بازی شطرنج چیست؟». آل دیجی. ۲۰ آبان ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  20. «آموزش قلعه رفتن در شطرنج (بخش یکم)». شطرنج سفید. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  21. «فیل در نگاه عامه». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  22. «آموزش حرکت مهره فیل در شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۸ خرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  23. «فرق فیل خوب و فیل بد». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  24. «ویژگی‌های اسب در شطرنج». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  25. «حرکت‌های استثنایی در شطرنج». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  26. «ترفیع پیاده». مکتب خانه شطرنج. ۷ مهر ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  27. «ترفیع پیاده-خط پایان». شطرنج سفید. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  28. «آموزش حرکت مهره پیاده یا سرباز در شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۶ مرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  29. «بازی شطرنج از آغاز تاکنون و شناخت قوانین این بازی-بخش دوم». زیباخو. ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  30. «آموزش آن پاسان در شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۱۲ مهر ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  31. «آموزش حرکت شاه، وزیر و سرباز شطرنج (تصویری)». هنر فردی. ۱۴ آبان ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  32. «قانون آنپاسان در بازی شطرنج». مجله WeAre.ir. ۳۰ تیر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  33. «آموزش ارزش مهره‌های شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۶ مهر ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  34. «ارزش مهره‌ها». باشگاه شطرنج ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  35. "Making Wise Captures". chesscorner. Archived from the original on 16 December 2018.
  36. "Relative Value of Chess Pieces". mark-weeks. Archived from the original on 16 December 2018.
  37. "The relative values of the chess pieces". chessfox. April 11, 2015. Archived from the original on 16 December 2018.
  38. "Capablanca's chess". chessvariants. Archived from the original on 16 December 2018.
  39. "Capablanca's Chess-Chess variant". greenchess. Archived from the original on 16 December 2018.
  40. "Speaking about Fischer..." chessbase. Archived from the original on 16 December 2018.
  41. «شطرنج بابی فیشر چیست و چرا به آن شطرنج ۹۶۰ می‌گویند؟». مکتب خانه شطرنج. ۱۶ مرداد ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  42. "Chess Varieties – Different Types of Chess". chessinvasion. Archived from the original on 16 December 2018.
  43. "Popular Chess Variants". thesprucecrafts. 6 June 2017. Archived from the original on 16 December 2018.
  44. «آموزش علائم اختصاری شطرنج». سایت آموزش شطرنج حرفه ای. ۲۴ شهریور ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  45. «نحوه ثبت حرکات شطرنج». Vchess. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  46. FIDE Handbook. "FIDE Laws of Chess taking effect from 1 January 2018". International Chess Federation (FIDE). Retrieved 2020-09-01.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.