زبان مغولی
زبان مُغولی (در مغولی: Монгол) زبانی رایج در جمهوری مغولستان و بخش‌هایی از چین و فدراسیون روسیه است. شمار گویشوَران آن ۵٫۲ میلیون در سال ۲۰۰۵ است و اصلی‌ترین و پر گویشورترین زبان از خانواده زبانی زبان‌های مغولی است.
| زبان مغولی | |
|---|---|
| монгол хэл ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠬᠡᠯᠡ | |
| زبان بومی در | فلات مغولستان |
| منطقه | همه مناطق مغولستان و مغولستان داخلی؛ بوریاتیا، قالمیقستان، بخش‌هایی از استان ایرکوتسک، سرزمین زابایکالسکی در روسیه؛ بخش‌هایی از استان‌های لیائونینگ، جی‌لین، هیلونگ‌جیانگ، سین‌کیانگ، گانسو و چینگهای در چین؛ استان ایسیک‌کول در قرقیزستان |
شمار گویشوران | ۵٫۲ میلیون (۲۰۰۵)[1] |
مغولی‌تبار
| |
گونه‌های نخستین | مغولی میانه
|
گونه‌های معیار | خالخا (مغولستان)
چاخار (چین)
|
| گویش‌ها | خالخا
چاخار
خورچین
خرچین
بارین
شیلینگول
درخند
آلاشا
|
| مغولی سنتی (در چین و مغولستان) سیریلیک (در مغولستان و روسیه) بریل مغولی | |
| وضعیت رسمی | |
زبان رسمی در |  مغولستان
|
| تنظیم‌شده توسط | مغولستان: شورای زبان کشور،[3] چین: شورای امور زبان و ادبیات[4] |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۱–۶۳۹ | mn |
| ایزو ۲–۶۳۹ | mon |
| ایزو ۳–۶۳۹ | mon – کد همگانیکدهای اختصاصی: khk – مغولی خالخا mvf – مغولی پیرامونی |
| گلاتولوگ | mong1331[5] |
| زبان‌شناسی | part of 44-BAA-b |
مغولی جزو زبان‌های آلتایی است و ارتباط دستوری و واژگانی با زبان‌های ترکی و تونگوزی دارد. دیگر زبان‌های مرتبط با مغولی، زبان کالمیک در شمال قفقاز، بوریاتی در سیبری شرقی، چند زبان اقلیتی در آسیای مرکزی و چین است. ۹۰٪ گویشوران مغولی در مغولستان ساکن هستند.
گویش اصلی مغولی گویش خالخا نام دارد که در شهر اولان‌باتور، پایتخت مغولستان، صحبت می‌شود. گویش دیگر مغولی در مغولستان داخلی (چین) و مغولستان شمالی صحبت می‌شود که متکلمان آن یک میلیون از خالخا بیشترند.
کتاب تاریخ سری مغولان که دربارهٔ پاره‌ای حوادث و وقایع تاریخی امپراتوری عظیم مغولان است، از آثار ارزشمند به زبان مغولی است.
در اسیای میانه
بابر موسس امپراتوری گورکانی در کتاب خود بابرنامه که یکی از مهم ترین منابع معتبر در رابطه با امپراطوری مغول هند میباشد در چندین بخش از کتابش به مردمان هزاره اشاره می کند. بابر هزاره ها را مغولی زبان معرفی می کند که در کوهستان های شمالی غزنه زندگی می کنند همچنین کتاب بابرنامه قدیمی ترین سند مکتوب در باره ای مردمان هزاره میباشد [6]
منابع
- "China". Ethnologue.
- "Törijn alban josny helnij tuhaj huul'". MongolianLaws.com. 2003-05-15. Archived from the original on 2009-08-22. Retrieved 2009-03-27. The decisions of the council have to be ratified by the government.
- "Mongγul kele bičig-ün aǰil-un ǰöblel". See Sečenbaγatur et al. 2005: 204.
- Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Mongolian". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- https://en.wikipedia.org/wiki/First_Campaign_against_Turkomen_Hazaras hazara in afghanistan
Wikipedia contributors, "Mongolian language," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mongolian_language&oldid=184018627 (accessed January ۱۷، ۲۰۰۸).
الگو:کد زبان‌های معرفی‌شده در ایزو ۶۳۹–۳ که حرف اول عنوان بین‌المللی آنها حرف M است
| رسمی |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| محلی |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| بومی |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اقلیت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| گونه‌های چینی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کریول/مخلوط |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| منقرض |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| زبان اشاره |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||