بابرنامه
بابرنامه، که آن را واقعات بابری و توزک بابری نیز خوانده‌اند، خاطرات و نظرات ظهیرالدین بابر است که به زبان ترکی جغتایی(ازبکی) و با نثری ساده نگاشته شده‌است و حوادث سال‌های ۸۹۹ تا ۹۳۶ق را در بر می‌گیرد. شخصیت بابر در این اثر که عقاید و آراء خود را در موضوعات مختلف بیان کرده، منعکس است. بابرنامه از جنبه‌های مختلف تاریخی، جغرافیایی، مردم‌شناسی و ادبی ارزشمند است و به گفتة کوپریلی یکی از بهترین آثار نثر جغتایی به‌شمار می‌رود.
از این اثر نسخه‌های متعددی بر جای مانده‌است، اما همه ناقصند. بخشی از بابرنامه در زمان بابر، توسط زین‌الدین وفایی خوافی در (۹۴۰ق) به فارسی ترجمة آزاد شد که احتمالاً به همین دلیل کوپریلی آن را ترجمة حقیقی بابرنامه نمی‌داند. پس از آن میرزا پاینده حسن غزنوی و محمدقلی مغول حصاری نیز این اثر را به فارسی ترجمه کردند. بابرنامه ترکی نخستین بار در ۱۸۵۷م توسط ایلمینسکی در غازان چاپ تصویری شد. پس‌از آن در ۱۹۰۵م بوریج چاپ‌دیگری از روی نسخه حیدرآباد منتشر کرد. ترجمه فارسی دیگری که توسط عبدالرحیم‌خان خانان به دستور اکبر شاه گورکانی در ۹۹۸ قمری صورت گرفته بود، در ۱۳۰۸ قمری در بمبئی به خط نستعلیق با غلط‌های چاپی زیاد با عنوان تجارب الملوک منتشر شد. با برنامه به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، روسی، آلمانی و اردو نیز ترجمه و تلخیص شده‌است.
ظهیرالدین بابر در این کتاب سعی در بی‌طرفانه نوشتن خاطرات خود داشته و گرچه در برخی نقاط احساسات بر او غلبه کرده‌است، لیکن از اکثر آثار تاریخی مشابه قابل اعتمادتر است.[1]
منابع
- سیدحسین‌زاده، هدی، ظهیرالدین بابر، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
- بابر، ظهیرالدین محمد، بابرنامه، ترجمة عبدالرحیم‌خان‌خانان، بمبئی، ۱۳۰۸ق؛
- حبیبی، عبدالحی، ظهیرالدین محمد بابر، کابل، ۱۳۵۱ش؛
- مشار، خانبابا، فهرست کتاب‌های چاپی فارسی، تهران، ۱۳۵۰–۱۳۵۵ش؛
- منزوی، احمد، فهرستواره کتاب‌های فارسی، تهران، ۱۳۷۵ش؛
- Arberry, A.J. , Catalogue of the India Office, London, 1937
- Browne, E. G. , A Literary History of Persia, Cambridge, 1951
- Storey, C.A. Persian Literature, London, 1970