ممنوعیت در ایران

مقاله اصلی فیلترینگ اینترنت در ایران

براساس گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز در سال ۲۰۱۳ ایران به همراه چین، سوریه، بحرین و ویتنام در صدر بزرگترین دشمنان اینترنت شناخته می‌شود.[3] و در گزارشی دیگر در سال ۲۰۱۵ که توسط بنیاد فریدم هاوس که آزادی اینترنت در سراسر جهان را بررسی می‌کند ایران دارای مقام سوم سانسور اینترنت در جهان است.[4]

با تصویب طرح ممنوعیت به‌کارگیری تجهیزات ماهواره‌ای در ۲۹ شهریور ۱۳۷۳ شبکه‌های ماهواره‌ای به‌طور کامل در ایران ممنوع شدند، مصطفی میرسلیم وزیر وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پشت تریبون مجلس ایران ماهواره را «یک آشغال فرهنگی» خواند که باید ممنوع اعلام شود.[5] و در بازه‌های زمانی گوناگون منازل مسکونی شهروندان توسط نیروی‌های انتظامی با حکم قضایی به قصد جمع‌آوری تجهیزات ماهواره‌ای مورد هجوم قرار گرفته‌است[6] همچنین تبلیغ محصولات در شبکه‌های ماهواره‌ای ممنوع است و شرکت‌های خارجی که در ایران حضور دارند اجازه تبلیغ در رسانه‌های فارسی‌زبان را ندارند.[7]

برخی از مراجع تقلید از جمله مکارم شیرازی و علوی گرگانی در سال ۱۳۹۱ مخالفت خود را با راه‌اندازی سرویس تماس تصویری رایتل اعلام کردند و عنوان کردند که این مخالفت‌ها به دلیل «منشأ مفاسد» بودن تماس تصویری و «نسل سوم اپراتور تلفنهای همراه با آموزه‌های دینی در تضاد است»[8] و سپس در پی این موضوع‌گیری‌ها تماس‌های تصویری در ایران قطع شدند.[9]

در تاریخ ۳ دی ۱۳۹۵ صدای تیراندازی ممتد در محدوده خیابان فاطمی، امیرآباد، انقلاب و ستارخان شنیده شد که ساعاتی بعد پدافند هوایی اعلام کرد که به یک فروند «هلی شات» در محدوده انقلاب شلیک کرده‌است و عنوان شد که این پهپاد متعلق به صدا و سیما بوده و وارد منطقه ممنوعه شده‌است.[10] پرواز کوادکوپترها در فضای تهران ممنوع است، در مواردی این وسیله‌ها مصادره و از پرواز آنها جلوگیری شده‌است.[11] همچنین این محدودیت‌ها در الیگودرز و کهگیلویه و بویراحمد هم گزارش شده‌است.[12][13]

عکسبرداری و فیلم‌برداری در بوستان‌های و فضاهای سبز شهری در ایران بدون مجوز از شهرداری تهران امکان‌پذیر نیست با این حال عکس‌برداری و فیلم‌برداری از برخی از بوستان‌ها حتی با مجوز هم امکان‌پذیر نیست.[14]

مقامات و رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی در بیان دیدگاه‌های خود در رابطه با خانه‌نشین کردن زنان پنهان‌کاری نمی‌کنند و آشکارا بیان می‌کنند که زنان باید به تولید مثل و خدمات به مردان بپردازند. علی خامنه‌ای رهبر ایران در دیدگاهش به زن بیان می‌کند که «اگر می‌خواهیم نگاه ما نسبت به زن، سالم، منطقی و دقیق و راهگشا باشد باید از افکار غربی در مسائلی نظیر اشتغال و برابری جنسیتی کاملاً فاصله بگیریم.» که این سیاست باعث شده از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ تعداد شاغلان زن ۸۱۶ هزار نفر کاهش پیدا کند. در سال ۱۳۸۴ نزدیک به ۳ میلیون و ۹۶۱ هزار نفر از شاغلان زن بوده‌اند اما این رقم در سال ۱۳۹۲ به ۳ میلیون و ۱۴۵ هزار نفر رسیده‌است.[15]

مقاله اصلی حجاب اجباری در ایران

در تاریخ جمهوری اسلامی ایران هیچ کاندیدای زنی نتوانسته در دور نهایی انتخابات ریاست جمهوری حضور داشته باشد و صلاحیت همه ثبت نام کنندگان زن بدون اشاره به زن بودنشان توسط شورای نگهبان رد شده‌است.[16]

مقاله مرتبط حق طلاق زن

در ایران زنان متأهل تنها با اجازه همسر می‌توانند از ایران خارج شوند.[17]

در سال ۱۳۹۱ مسئولان ۳۶ دانشگاه اعلام کردند که در جریان کنکور از میان دختران کنکوری دانشجو نمی‌پذیرند و در دفترچه‌های انتخاب رشته از انتخاب رشته دختران در ۷۷ رشته دانشگاهی جلوگیری به عمل آمده بود.[18]

در ایران قانون بازدارنده‌ای که دوچرخه‌سواری زنان را ممنوع کند وجود ندارد اما با مخالفت مراجع و رهبر جمهوری اسلامی بارها از دوچرخه‌سواری زنان جلوگیری شده‌است.[19] و از تحویل دوچرخه به زنان جلوگیری به عمل آمده‌است.[20]

طبق قوانین ایران، کنسرت زنان برای زنان به صورت تکخوانی مجاز است و به صورت همخوانی برای مردان نیز مجاز محسوب می‌شود. باران رضایی عنوان کرده که مسئولان هیچوقت به زنان خواننده مستقیماً نمی‌گویند مجوز نمی‌دهند: «اما قوانین نانوشته موازی وجود دارد که باعث شده مجوز کنسرت بانوان به غیر از تهران و سنندج در هیج جای دیگر صادر نشود.»[21] در ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۷ برخورد حکومت ایران با خوانندگی زنان افزایش یافت که در ادامه برخوردها علی قمصری و حمید عسکری به دلیل تک‌خوانی خوانندگان زن دچار ممنوعیت از کار شدند و سهیلا گلستانی به دلیل انشار صدایی از او در اینترنت به دادگاه احضار شد.[22]

جمهوری اسلامی به صورت نظامند اموال و دارایی‌های بهائیان را مصادره کرده و کارمندان، دانشجویان و استادان بهایی اخراج و کارمندان بازنشسته از دریافت حقوق بازنشستگی محروم شده‌اند. همچنین برای محافل محلی و ملی بهائیان ممنوعیت ایجاد شده‌است. مجلس شورای اسلامی پدران و مادران بهائی را از آموزش بهائیت به فرزندانشان منع کرده‌است و مدارس از ثبت نام کودکان بهائی امتناع کرده‌اند و تا بحال جلوی تحصیل دانشگاهی جوانان بهائی گرفته شده‌است.[24] براساس دستورالعمل محرمانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به تاریخ ۶ اسفند ۱۳۶۹ که امضای علی خامنه‌ای، رهبر وقت ایران رسیده‌است بیان شده‌است که «در مدارس چنانچه اظهار نکردند بهائی‌اند ثبت‌نام شوند… در دانشگاه‌ها چه در ورود و چه در حین تحصیل چنانچه احراز شد بهائی‌اند از دانشگاه محروم شوند.»[25]

استفاده از نام صوفی یا درویش در مراسم ترحیم ممنوع است، در ابلاغیه‌ای که دستوری سراسری را از مشهد اعلام کرده‌است بیان شده‌است که استفاده از نام «مزار متبرک سلطانی»، «اسامی بزرگان عرفان و تصوف» از سوی خطیب مراسم ممنوع است.[26]

براساس اصل ۱۳ قانون اساسی ایران ایرانیان زرتشتی، مسیحی و کلیمی تنها اقلیت‌های دینی شناخته می‌شوند و جعمیت اقلیت‌های دینی در ایران رو به کاهش است که در نتیجه چهل سال پس از روی کار آمدن جمهوری اسلامی جمعیت شهروندان زرتشتی، یهودی و مسیحی به یک سوم کاهش یافته‌است.[27]

در سال‌های اخیر تعدادی از روحانیون سنتی شیعه از گرایش روزافزون جوانان به برخی اعتقادات «عرفانی و صوفی‌گرایانه» ابراز نگرانی کرده‌اند و خواستار اعمال محدودیت و فشار بر دگراندیشان دینی شده‌اند. در پی ناآرامی‌های بهمن ماه ۱۳۸۴ که در اعتراض به بستن دو حسینیه و منزل مسکونی متعلق به دراویش که در مجاورت حسینیه قرار داشتند ساختمان‌ها به صورت شبانه به آتش کشیده شده و تخریب شدند به طوری که شاهدان عینی در روز بعد هیچ اثری از این سه ساختمان در روز بعد نیافتند. استاندار قم حمله نیروی انتظامی را به دلیل ساخت غیرقانونی آن‌ها اعلام کرده بود.[28]

محمد رسوال اف به همراه جعفر پناهی دو کارگردان ایرانی در دهم اسفند ۱۳۸۸ توسط نیروهای امنیتی دستگیر و به اتهام «اجتماع و تبانی علیه نظام» به شش سال حبس تعریزی محکوم و از سفر به خارج منع شدند.[29]

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بسیاری از هنرمندانی که در سینمای پیش از انقلاب فعالیت داشتند و شناخته شده بودند اجازه فعالیت نیافتند یا با اعمال محدودیت‌ها تصمیم به ترک ایران گرفتند از جمله بهروز وثوقی، ناصر ملک مطیعی که ممنوع‌الفعالیت شدند و سوسن تسلیمی و گلشیفته فراهانی که بعد از اعمال محدودیت‌ها تصمیم به خروج از ایران گرفتند.[30] همچنین در مواردی همانند شبنم طلوعی ممنوعیت‌ها به دلیل بهایی بودن این بازیگر اعمال شده و با فشار دستگاه‌های امنیتی از حضور، فعالیت و همکاری او با دیگران ممنوعیت ایجاد شده‌است، این در حالی است که پس از جلسه تشویش عقاید این بازیگر، وزارت ارشاد از بیان دلیل ممنوع‌الفعالیتی وی خوداری می‌کند.[31]

کتاب سنگ صبور از صادق چوبک در سال‌های اخیر اجازه چاپ نیافته‌است.

مقاله اصلی فهرست کتاب‌ها و مطبوعات ممنوع در ایران

پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ سانسور و ممیزی کتاب همیشه وجود داشته‌است و در زمان محمود احمدی‌نژاد نظارت بر کتاب‌ها شدت گرفت و در ایران هیچ کتابی بدون اجازه وزارت ارشاد اجازه چاپ پیدا نکرده‌است. این کتاب‌ها از سوی جمهوری اسلامی با نام «کتب ضاله» شناخته می‌شوند که نویسندگانی مانند اکبر کنجی، عبدالکریم سروش و پائولو کوئیلو را هم در بر می‌گیرد.[32]

علی خامنه‌ای رهبر ایران ترویج موسیقی را «خلاف مذاق» اسلام می‌داند.[33]

مسئولان جمهوری اسلامی با تبلیغات آموزش پنهانی رقص در قالب کلاس‌های ورزشی و نیز با آموزش رقص در مهدکودک‌ها همواره برخورد کرده‌اند.[34]

روح‌الله خمینی در ۱۰ اسفند ۱۳۵۷ در حالی که کمتر از یک ماه از حضورش در ایران می‌گذشت عنوان کرد که نمادهای شاهنشاهی که آن‌ها را «آثار طاغوت» معرفی می‌کرد باید ممنوع شوند و به جای آن‌ها از «آثار اسلام» استفاده شود.[35]

در پی ممنوعیت نمادهای شاهنشاهی در ایران توسط روح‌الله خمینی، نشان شیر و خورشید به عنوان یک نشان «منحوس» از سوی او معرفی شد که باید از همه وزارتخانه‌ها و ادارات پاک‌سازی می‌شد.[35]

صدا و سیما همواره هرگونه ممنوع‌التصویری را رد کرده، اما به گزارش تابناک در صدا و سیما یک فایل اکسل برای این منظور وجود دارد که در آن چهره‌های ممنوع‌التصویر افزوده و کاسته می‌شوند. حواشی فردی که علنی شدن آن‌ها صدا و سیما را بابت انتخاب مجری یا مهمان برنامه زیر سؤال می‌برد، می‌تواند دلیل ممنوع‌التصویری باشد. رفتارهای خارج از استاندارد صداوسیما به خصوص بیان مطالبی یا انجام رفتاری خارج از عرف مرسوم در تلویزیون نیز می‌تواند منتهی به ممنوع‌التصویری شود.[36]

در طی چهل سال حکومت جمهوری اسلامی عملاً سازی از تلویزیون نشان داده نشده‌است یا اگر نشان داده شده در پشت بوته‌ها و گل‌ها پنهان شده‌است. با این حال نمایش ساز در تلویزیون‌های فرامرزی جمهوری اسلامی بدون مانع تلقی شده‌است.[33]

در سال ۱۳۹۶ مرتضی میرباقری معاون وقت رادیو و تلویزیون ایران دلیل پخش نشدن دعای ربنای محمدرضا شجریان را مواضع شجریان دانست و عنوان کرد که او در جریان اعتراض‌ها به انتخابات سال ۱۳۸۸ «اشتباه فاحشی» کرده‌است.[37]

امیر مهدی ژوله در سال ۱۳۹۷ در پست اینستاگرام‌اش به افشاگری سانسورهای عجیب و غریب در قبال زنان زد که واکنش‌های زیادی را برانگیخت که شامل موارد زیر بودند:[38]

• ممنوعیت مشخص بودن بخشی از اندام زنان از زیر لباس که باعث شده که بازیگران زیر لباس‌هایشان در سرما و گرما لباس‌های ضخیم بپوشند و پوشیدن لباس گشاد به عنوان یه روال در نظر گرفته شده‌است.
• گاهی آرایش بازیگران با تغییر رنگ تصویر هنگام نمایش اصلاح می‌شود.
• حجم گوش بازیگران از زیر روسری به عنوان یک عامل تحریک کننده جنسی معرفی می‌شده‌است.
• ممنوعیت نشان دادن غبغب زنان بازیگر و تحریک کننده بودن آن
• ممنوعیت جیغ زدن، سوت کشیدن و بلند خندیدن زنان
• ممنوعیت خوردن خیار برای زنان

عزت‌الله ضرغانی رئیس سازمان صدا و سیما در سال ۲۰۰۹ از ممنوعیت آرایش کردن زنان در صدا و سیما خبر داد.[39]

گستره ممنوعیت‌ها دامن‌گیر محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور سابق ایران در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۶) شد و او در شرکت در این انتخابات بازماند.[40]

با تصویب طرح احزاب و گروه‌های سیاسی در ایران علاوه بر مخالفان و منتقدان حکومت حتی احزاب و گروه‌های منحل شده اصلاح‌طلب هم اجازه فعالیت ندارند. احزاب تنها در صورتی امکان تأسیس دارند که «اعتقاد و التزام عملی به قانون اساسی و ولایت مطلقه فقیه» داشته باشند و اعضای «گروهک‌های محارب و ضدانقلاب به تشخیص مراجع ذی‌صلاح» امکان تشکیل حزب را ندارند. همچنین بنا بر بند پنجم این طرح «محکومان به جرایم ضد امنیتی داخلی و خارجی کشور، کسانی که به موجب احکام قطعی دادگاه‌ها از حقوق اجتماعی محروم شده‌اند و اعضای مؤثر احزاب منحل شده توسط دادگاه که در زمان انحلال، عضو مؤثر باشند از تأسیس حزب یا عضویت در آن محرومند.» که این بند حتی احزابی مانند جبهه مشارکت انقلاب اسلامی که برخی از رهبران آن در زندان بوده‌اند را هم شامل می‌شود.[41]

در ایران قانونی برای انتصاب وزیر، استاندار یا دیگر مقامات دولتی اهل سنت وجود ندارد اما با مخالت مراج تقلید و فشار گروه حاکم باعث شده تاکنون هیچ استاندار، وزیر، معاون رئیس‌جمهور یا مانند آن که سنی مذهب باشند بر این جایگاه‌ها ننشیند. همچنین براساس قوانین ایران به جز مسلمانان شیعه مذهب هیچ‌یک از مذاهب و ادیان دیگر حق گرفتن پست رهبری و ریاست جمهوری را ندارند.[42][43]

زنان برای ورود به استادیوم‌ها همواره با مشکلات زیادی روبرو بوده‌اند

مقاله اصلی حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران

جمهوری اسلامی پس از انقلاب اسلامی ورود زنان به ورزشگاه‌ها برای تماشای فوتبال را ممنوع کرده‌است و همچنان این ممنوعیت برطرف نشده‌است.[44]

برخورد حکومت ایران با برخی از اعتراض‌ها به حضور زنان در ورزشگاه‌ها از نوع برخوردهای امنیتی بوده‌است، در اعتراض به این ممنوعیت تعدادی از تماشاگران ایرانی در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸ در ورزشگاه سن پترزبورگ روسیه در مسابقات فوتبال اعتراض خود را به جامعه جهانی نشان دادند.[45] همچنین در اسفند ۱۳۹۷ یک زن که بعدها به دختر آبی معروف شد پیش از ورود به ورزشگاه آزادی بازداشت می‌شود و برای او وثیقه‌ای ۵۰ میلیون تومانی در نظر گرفته می‌شود و به دلیل فراهم نکردن مبلغ وثیقه دو روز در بازداشت می‌ماند و سپس که برای گرفتن تلفن همراه‌اش به دادگاه می‌رود، براساس شنیده‌ها متوجه می‌شود ممکن است از ۶ ماه تا ۲ سال به زندان محکوم شود که پس از آن خود را در مقابل دادسرا به آتش می‌کشد و با انتشار ای خبر موجی از اعتراض‌ها در شبکه‌های اجتماعی، ایران و جهان بازتاب پیدا می‌کند.[46]

در سال ۲۰۱۷ فدراسیون ورزش‌های همگانی ایران با انتشار ابلاغیه‌ای انجام برخی ورزش‌ها از جمله زومبا را در باشگاه‌های ورزشی ممنوع اعلام کرد.[47] در حال حاضر تعدادی از ورزش‌ها که در گذشته ممنوع اعلام شده بودند اجازه فعالیت دارند، مانند شطرنج که پس از انقلاب اسلامی پس از انتقدات تند علی خامنه‌ای در نماز جمعه تعطیل شد. در این میان رشته‌های تنیس، بوکس، شمشیربازی و تعطیلی تدریجی تمام مسابقات در رشته‌های ورزشی بانوان در دوره‌های دیگری نیز اتفاق افتاده‌است.[48]

در سال ۱۹۸۳ بیژن سیف‌خانی کشتی‌گیر فرنگی‌کار ایران در مقابل رابینسون کوناشویلی از کشور اسرائیل در مسابقات کشتی آزاد و فرنگی در کیف اوکراین حاضر شد و پس از پیروزی در این کشتی، علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه وقت جمهوری اسلامی دستور بازگشت کاروان ایران را صادر کرد و پس از انقلاب اسلامی بارها ورزشکاران ایرانی از رقابت با ورزشکاران اسرائیلی منع شده‌اند.[49][50]

افغانستانی‌های مقیم ایران در ۲۰ استان ایران اجازه اقامت، اسکان یا تردد را ندارند و مقامات جمهوری اسلامی اصلی‌ترین دلایل این ممنوعیت را «ملاحظات امنیتی و اشتغال‌زایی» اعلام کرده‌اند.[51]

واکنش روزنامه قانون به جلوگیری از گرهمایی مردم در روز کوروش بزرگ

در ۷ بهمن ۱۳۹۵ به دنبال شرکت هزاران نفر در گرامیداشت روز کوروش بزرگ در پاسارگارد نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی شمار زیادی از شرکت‌کنندگان را بازداشت کردند و همچنین در سال ۱۳۹۶ با ارسال پیامک‌هایی به شهروندان هرگونه حضور در روز بزرگداشت کوروش را «غیرقانونی» و موجب پیگرد قضایی دانسته‌اند. همچنین حسین نوری همدانی از مراجع تقلید حضور در روز گرامی‌داشت کوروش را مورد انتقاد قرار داد و عنوان کرد که روح‌الله خمینی افرادی را که «به یاد کوروش» بودند «ضدانقلاب» خوانده‌است.[52]

در ایران هر گونه اشاره مستقیم به روز ولنتاین در فروشگاه‌ها ممنوع است و در برخی موارد فروش دسته‌های گل، عطر و شکلاتی که به شکلی نشانگر این روز باشد ممنوع است.[53]

در سال ۱۳۹۰ رئیس پلیس ایران از دستگیری عده‌ای به گفته او «هنجارشکن» در پارک آب و آتش خبرداد که مشغول آب‌بازی بوده‌اند. همچنین او عنوان کرده که «آب‌بازی و هنجارشکنی» ممنوع است و هر جا خارج از این عمل شود پلیس تحمل آن را نخواهد داشت.[54]

براساس قانون ارتش جمهوری اسلامی در سال ۱۳۶۶، اقلیت‌های دینی از استخدام در ارتش محروم هستند هر چند که باید همچون سایر شهروندان ایرانی دوره اجباری سربازی را سپری کنند.[1]

براساس بخش‌نامه‌ای که در سال ۱۳۹۸ از سوی سرپرست دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی ایران ابلاغ کرده «به‌کارگیری پرسنل از اقلیت دینی تحت هر عنوان در مهدکودک، به غیر از مهدهای مخصوص اقلیت‌های دینی، ممنوع» شده‌است.[1]

با وجود امکان تغییر نام در ایران، افراد نمی‌توانند نام‌های مذهبی را به دیگر نام‌ها تغییر دهند و تنها درصورتی این امکان وجود دارد که نام دوم نیز مذهبی باشد و همچنین «غالب و فروانی» بیشتری نسبت به نام قبلی داشته باشد.[55]

قوانینی در رابطه با حضور سگ در اماکن عمومی در ایران وجود ندارد اما مقام‌های ایران اعلام کرده‌اند حضور سگ در اماکن عمومی در ایران ممنوع است و این شامل گرداندن سگ در کوچه و خیابان، پارک، خودرو و غیره هم می‌شود که این مورد عملاً امکان گرفتن خدمات دامپزشکی برای سگ‌ها غیرممکن می‌کند.[56] همچنین واردات غذای سگ و گربه از سال ۱۳۹۸ در ایران ممنوع شده‌است.[57]

مقاله اصلی نوشیدنی‌های الکلی در ایران

مطابق قانون ایران، تولید، نگهداری و مصرف مشروبات الگلی برای شهروندانی که جز اقلیت‌های دینی و رسمی نیستند ممنوع است.[58]

از میان غذاهای دریایی تنها ماهیان فلس‌دار و میگو اجازه فروش دارند.[59] و سایر غذاهای حرام از نظر فقه شیعه اجازه فروش در ایران را ندارند.

رئیس دادگاه‌های انقلاب عنوان کرده‌است که ارسال هر فیلمی که «علیه نظام جمهوری اسلامی باشد» برای مسیح علی‌نژاد، مشمول ماده ۵۰۸ قانون مجازات اسلامی است که حبس تا ۱۰ سال زندان را به دنبال دارد.[60]

در قوانین ایران جرمی به عنوان روزه‌خواری تعریف نشده‌است اما مجازات روزه‌خواری با استناد بر ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی برای تظاهر به عمل حرام در نظار، اماکن و معابر عمومی مجازاتی تا ۷۴ ضربه شلاق در نظر گرفته شده‌است.[61]

وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران، ثبت سفارش و واردات بیش از ۱۴۰۰ قلم کالا، از جمله انواع خودرو را با تصویب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به این کشور ممنوع کرده‌است.[62]

در دهه ۶۰ شمسی سیستم ویدئوی خانگی ممنوع بود و متخلفان مورد پیگیری قانونی قرار می‌گرفتند که این ممنوعیت در سال ۱۳۷۲ لغو شد.[5]