دختر آبی

در اسفند ۱۳۹۷ سحر خدایاری ۲۹ ساله هنگام ورود به ورزشگاه آزادی برای تماشای بازی فوتبال بین تیم‌های استقلال ایران و العین امارات در چارچوب مسابقات لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۹، توسط مأموران نیروی انتظامی بازرسی کننده بازداشت و به زندان قرچک ورامین منتقل شد. او پس از آزادی برای باز پس گرفتن تلفن همراهش که توسط دادگاه ضبط شده بود به دادگاه انقلاب مراجعه کرد. اما قاضی پرونده حضور نداشت و جلسه دادگاه تشکیل نشد. به گزارش بی‌بی‌سی فارسی خدایاری در دادگستری آگاه می‌شود که در صورت محکومیت ممکن است به شش ماه تا دوسال حبس برای ورود غیرقانونی به ورزشگاه محکوم شود و پس از شنیدن این خبر در مقابل دادگاه انقلاب تهران دست به خودسوزی زده‌است.[11] بنا بر گزارشی دیگر، او پس از آزاد شدن، گوشه‌گیر شده بود و چندبار برای بازپس‌گیری وسایل شخصی خود که هنگام بازداشت، توقیف شده بودند، به دادسرای ارشاد رفته بود؛ در آخرین مراجعه، آگاه شد که پرونده‌اش به دادگاه انقلاب تهران منتقل گشته و به شش ماه حبس تعزیری محکوم شده‌است و نیاز است که برای تحمل این حکم، زندانی شود.[12] با این حال، این حکم بعداً تکذیب شده‌است.

علی مطهری نماینده مجلس نیز گفت «این خبر قطعی است که در مراجعه سحر به دادگاه، شخص غیرمسئولی به او گفته به شش ماه حبس محکوم شده‌ای».[13] در واکنش به این مطلب غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه مطالب حاکی از اینکه فردی به سحر خدایاری گفته‌است «دارای محکومیت هستی و حکمی برایت صادر شده» را ناصحیح دانست و گفت این مطالب «بر اساس یک شایعه سازی و خبر سازی» بوده تا «ذهن افراد جامعه را مشوش کنند و خوراکی برای بیگانگان و معاندین نظام و انقلاب فراهم آورند.»[14] وی همچنین گفت سحر خدایاری «در مراجع قضایی به هیچ عنوان محکومیت کیفری نداشته‌است و اصلاً دادگاهی برای رسیدگی به پرونده او تشکیل نشده‌است تا بخواهد محکومیتی برای او صادر شده باشد.»[14]

خدایاری در ۱۸ شهریور ۱۳۹۸ در اثر شدت جراحات حاصل از خودسوزی درگذشت. مأموران در دوران بستری بودن وی در بیمارستان اجازهٔ ملاقاتِ خبرنگاران با او را، با توجیه امنیتی بودنِ پرونده‌اش، نمی‌دادند. به بیان خواهر سحر، او پس از خودسوزی دچار ۹۰ درصد سوختگی شده بود.[5][11][15][16][17]به گفته پدر سحر پیکر دخترش بعد از فوت تحویل خانواده‌اش شده و مشکلی برای دریافت پیکر، محل دفن و برگزاری مراسم خاکسپاری و ترحیم نداشته‌اند.[18][19][20]

سحر در ۲۱ اسفند ۱۳۹۷ با کلاه گیس آبی و پالتوی بلند قصد ورود به ورزشگاه را برای تماشای بازی استقلال با العین را داشت. مأموران تصمیم به تفتیش بدنی او داشتند اما پیش از آن خود وی فاش کرد که دختر است و توسط مأموران بازداشت شد.[15][5]

دادگاه پس از بازداشت خدایاری برای آزادی‌اش وثیقه پنجاه میلیون تومانی تعیین کرد و به دلیل آن‌که تهیه این مبلغ برای خانواده اش دشوار بود و همچنین زمان کافی برای تهیه وثیقه نیز فراهم نبود، خدایاری ۲ روز در بازداشتگاه ماند.[11]

خودسوزی خدایاری واکنش‌های بسیاری را بین عموم مردم و چهره‌های سرشناس ورزشی و غیر ورزشی در ایران و خارج از کشور برانگیخت.[25] وریا غفوری،[5][16] احمدرضا عابدزاده، محمود فکری، علی دایی، جواد نکونام، علی پروین، مهرداد میناوند، امیر قلعه‌نویی، سیدجلال حسینی، سید مهدی رحمتی،[5] علی کریمی،[26] آندرانیک تیموریان،[26] حسین ماهینی، روح‌الله باقری، میلاد میداوودی، پژمان منتظری، حنیف عمران‌زاده،[27] فرهاد مجیدی[26] و مسعود شجاعی[28] از فوتبالیست‌های ایرانی و گری لینکر،[29] هدویگ لیندال، کسواره اسلانی فوتبالیست‌های زن اهل سوئد[30] پول پوگبا،[31] ژروم بواتنگ[32] و فران بلتران[33] از فوتبالیست‌های بین‌المللی بودند که نسبت به این مسئله واکنش نشان دادند.

پوریا پورسرخ،[34] مهناز افشار، پرویز پرستویی،[35] بهنوش بختیاری، مهتاب کرامتی، امیر جعفری، سوسن پرور[36] و سحر قریشی[37] بازیگران سینمای ایران، ابی[38] و گوگوش[39] خوانندگان ایرانی، پروانه سلحشوری[26] و علی مطهری[40]نمایندگان مجلس، جعفر پناهی کارگردان ایرانی[26] عمر مؤمنی کاریکاتوریست اهل کشور اردن[41] و باشگاه‌های فوتبال رم،[42] چلسی،[43] باشگاه‌های فوتبال اسپانیایی سلتا ویگو[44] و رئال بتیس[45] و تیم‌های ایرانی استقلال تهران،[26] تراکتور،[46] سپاهان و پرسپولیس نیز از دیگر شخصیت‌ها و نهادهایی بودند که به مرگ سحر خدایاری واکنش نشان دادند.

• باشگاه فوتبال بارسلونا از طریق صفحه توئیتر خود دراین رابطه نوشت:[47]

باشگاه بارسلونا از شنیدن خبر درگذشت سحر خدایاری متأسف شد و امیدواریم روح وی در آرامش باشد. فوتبال ورزشی برای همه مردان و زنان است. همه باید قادر به حضور در استادیوم‌ها باشند و از بازی زیبا لذت ببرند.

• رضا پهلوی فرزند آخرین شاه ایران، در صفحه توئیترش نوشت مرگ «دختر آبی»، یکی از «غم‌انگیزترین لحظه‌های زندگی» او بوده‌است. وی همچنین خواستار همدلی و اتحاد برای احقاق حقوق زنان در این زمینه شده‌است.[48]
• شماری از هواداران تیم ملی فوتبال هنگ کنگ در حین تماشای بازی ایران-هنگ کنگ در ۱۹ شهریور ۱۳۹۸، پلاکاردهایی اعتراضی در اعتراض به واقعه مرگ دختر آبی به همراه داشتند.[49]
• فیلیپ لوتر، مدیر بخش تحقیقات خاورمیانه و شمال آفریقای سازمان عفو بین‌الملل، مرگ سحر را «تکان‌دهنده» خواند و افزود که باید از این دست تراژدی‌ها دیگر در آینده جلوگیری شود.[50]

آنچه که بر سحر خدایاری گذشت تکان‌دهنده است و نتیجه بی‌توجهی رقت‌بار مسئولین ایران را نسبت به حقوق زنان این کشور نشان می‌دهد.

• فدراسیون بین‌المللی فوتبال بر تأمین امکان حضور زنان در ورزشگاه تأکید کرد.[51] همچنین سازمان بنا کرد تا هئیتی سه نفره را برای بررسی مسئله حضور زنان در ورزشگاه‌ها به ایران بفرستد.[52]
• وزارت امورخارجه ایالات متحده آمریکا، در این رابطه در صفحه توئیتر فارسی خود منتشر کرد:[53]

درگذشت غم‌انگیز سحر خدایاری، دختر آبی، شاهد دیگری بر این حقیقت است که بزرگترین قربانیان این رژیم خود مردم ایران هستند.

مورگان اورتگس در حال صحبت درمورد سحر خدایاری در یک کنفرانس خبری

• مورگان اورتگس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، از آنچه که او «مبارزه مردم ایران علیه حکومت سرکوبگر جمهوری اسلامی» خوانده، ابراز حمایت کرد.[54][55]
• فرح پهلوی آخرین شهبانوی ایران، مرگ دختر آبی را «نماد سوختن آرزوهای نیمی از جمعیت دیار کهن ایران» توصیف کرد. او ضمن اعلام تسلیت به خانواده خدایاری، گفت: «غیرقابل تصور و بسیار وحشتناک است که در قرن بیست و یکم در ایران دختری جوان به دلیل وارد شدن به یک ورزشگاه جان خود را از دست بدهد».[56]
• جمعی از دختران اهل افغانستان، در ورزشگاه کابل در حین تماشای دیدار تیم‌های شاهین آسمایی و سیمرغ البرز در مرحله نیمه‌نهایی لیگ برتر فوتبال افغانستان، به نشانه حمایت و همدردی با دختران ایرانی (و به‌ویژه سحر خدایاری) با حمل کاغذهایی که هشتگ «دختر آبی» داشت به استادیوم کابل آمدند.[57][58]
• مگان رپینو برنده عنوان بهترین بازیکن زن فیفا در سال ۲۰۱۹ در مراسم جوایز بهترین‌های فیفا که در تاریخ ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۹ (۱ مهر ۱۳۹۸) برگزار شد، پس از دریافت جایزه خود گفت: «برخی از داستان‌هایی که امسال بیش از بقیه برای من الهام بخش بود به رحیم استرلینگ و کالیدو کولیبالی مربوط می‌شود. آنها در طول زندگی خود با نژادپرستی روبرو بودند و همچنین آن دختر از ایران که چون نمی‌توانست بازی‌ها را ببیند، خودش را آتش زد. چنین داستان‌هایی باعث ناراحتی و ناامیدی من شد. ما این فرصت را داریم که از این بازی زیبا استفاده کنیم تا دنیا را به جای بهتری تغییر بدهیم».[59]

فیلم کوتاه زنگ تفریح به نویسندگی، کارگردانی و تهیه‌کنندگی نوید نیکخواه آزاد، برگرفته از ماجرای مرگ سحر خدایاری در سال ۱۳۹۹ شمسی ساخته شد. در این فیلم موژان کردی در نقش «سحر» یک دانش آموز دبیرستانی است که با طغیان درونی تصمیم می‌گیرد در طول «زنگ تفریح» از مدرسه فرار کند و برای تماشای مسابقه فوتبال میان دو تیم استقلال و العین به ورزشگاه آزادی برود. [74]

• حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران
• حقوق زنان در ایران
• آفساید
• دختران خیابان انقلاب
• کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان
• هما دارابی