شهرستان شیروان

کوهستانی در شهرستان شیروان و نزدیکی مرز ترکمنستان

روستای بلقان سفلی در شهرستان شیروان

با وسعت ۳۷۸۹ کیلومتر مربع که از شمال به کشور ترکمنستان و از جنوب به شهرستان اسفراین از شرق به شهرستان فاروج و از غرب به بجنورد محدود می‌شود.

مرکز آن شهر شیروان است و لوجلی شهری است در شمال این شهرستان. شیروان از شهرهای مرتفع استان خراسان شمالی است که در درهٔ رود مرزی اترک ما بین کوه‌های کپه‌داغ و آلاداغ جای گرفته‌است. شیروان دارای آب و هوای نسبتاً سرد در زمستان و گرم و معتدل در تابستان می‌باشد. این شهرستان در سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۶۴ هزار نفر جمعیت داشته‌است. از افراد مشهور آن می‌توان به دکتر علی جدی و دکتر عبدالرضا عزیزی و عبدالرضا رحمانی فضلی، حسین آفریده، و «حسن شکوری نسب»، «اسماعیل حسین پور» و «شیخ محمد عوض زاده»،«علی شعبانی» ،«حسن فرهادی»،«وجیه اله خدمتگزار»،«بازرگان امیری»،«رضا سویدانلویی»،«غلامرضا عوض زاده»«حسن ارگی»،«رضا رجب زاده»،«علی مصافی»،«امان اله خدمتگزار»،«محمود دلپسند»،«عباسعلی صفایی»،«ولی قلیچی»،«مهندس محمد محمدزاده»، استاد کلیم الله توحدی و پهلوانان نصرت الله و قدرت الله اوغازیان و مهندس احمدرضا قنبری و حکیم ارد بزرگ و هیوا مسیح نام برد.[1]

شهرستان شیروان به سه بخش (۱-بخش مرکزی ۲-بخش سرحد ۳-بخش قوشخانه) تقسیم می‌شود.

• بخش مرکزی شهرستان شیروان (به مرکزیت شیروان)
  • دهستان حومه (به مرکزیت الله‌آباد)
  • دهستان زوارم
  • دهستان سیوکانلو
  • دهستان گلیان
• بخش سرحد (به مرکزیت لوجلی)
  • دهستان تکمران
  • دهستان جیرستان
• بخش قوشخانه به مرکزیت ** شهر قوشخانه( ینگه قلعه بالا)

همچنین شهرستان شیروان دارای چهار شهر ۱-شیروان و ۲-لوجلی و ۳-زیارت و ۴-قوشخانه می‌باشد.

در ایران معمولاً شهرها و آبادی‌های قدیم را به پهلوانان و شهریاران نسبت می‌دهند، مثلاً بجنورد را به بیژن و شیروان را به انوشیروان نسبت می‌دهند. نام شیروان منسوب به نقش شیری است که شکل و شمایل آن در دامن شمالی شیرکوه مشاهده می‌شود.

همچنین نام شیروان منسوب به شیربانانی بوده که در قرون گذشته در جنگل‌های منطقه شیروان به شکار و نگهداری شیر اشتغال داشته‌اند.

شیروان روزگاری پایتخت قوم پارت بوده‌است. دیاکونوف محقق و نویسنده روسی معتقد است اولین امپراتوری مقتدر پارتها (یوئه چرمی) به نام کوشانیان در شیروان به وجود آمده‌است. ایزدو خاراکسی و استرابون از مورخین و جغرافی دانان یونان محل زندگی و حکومت پارت را در درّه رود اترک شیروان ذکر کرده‌اند.

شیروان در زمان اشکانیان در زمره قلمرو آنان قرار داشته و وجود گورهای زرتشتی و آثار تاریخی در نقاط گوناگون ناحیه شیروان، نه تنها بر شناخت رویدادهای تاریخی شیروان در پیش از تاریخ کمک می‌نماید، بلکه آبادی و اهمیت این شهر را در آن زمان نشان می‌دهد. شهرهای خراسان، از جمله شیروان، بین سال‌های ۳۱ و ۳۲ هـ. ق، در روزگار خلافت عثمان، به دست مسلمانان افتاد. در زمان حکومت طاهریان، صفاریان و سامانیان، شیروان یکی‌از آبادی‌های پرجمعیت و آباد بوده‌است. سلطان محمود غزنوی در بازگشت از هندوستان از مسیر راه مشهد طَرَقی - شیروان، یک شبانه روز در روستاهای دهستان گلیان شیروان، اردو زده‌است؛ به طوری که این محل را تخت سلطان محمود نیز می‌نامند. مغولان در ۶۱۸ هـ. ق، شهرهای خراسان، از جمله شیروان را گشودند و به کشتار و چپاول پرداختند. شیروان در ۸۷۴ هـ. ق، به دست تیمور لنگ افتاد. هم‌اکنون مقبره‌ای نیز منسوب به تیمور لنگ، واقع در روستای زیارت وجود دارد. شیروان در زمان صفویه از اعتبار و اهمیت ویژه‌ای برخوردار شد و در زمان شاه عباس بزرگ بیش از چهل هزار خانوار از کردان جنگجو عمدتا از نواحی شرقی آناتولی به این ناحیه کوچ کرده و مستقر شدند. شاه عباس صفوی چند بار، از جمله در ۱۰۰۷ هـ. ق، به خراسان که مورد تاخت و تاز مردمان گوناگون بود و هم چنین به شیروان، مرکز حکومت ایلخانی سفر کرده‌است. نادرشاه افشار در ۲۴ شوال ۱۱۴۸ هـ. ق، به پادشاهی رسید و رضاقلی میرزا، پسرش را فرمانروای خراسان، از جمله شیروان کرد.

شیروان یکی از شهرهای مهم نادر شاه افشار به حساب آمده‌است. در ۱۲۱۰ هـ. ق، آقا محمد خان قاجار هنگام رفتن به مشهد، از شیروان گذشت و امیر گونه خان، حاکم شیروان نسبت به وی اعلام وفاداری کرد. در روزگار محمد شاه قاجار، شیروان یکی از نواحی مهم درگیری‌های حاکمان محلی بود. ناصرالدین شاه قاجار، دو بار در سال‌های ۱۲۸۴ و ۱۳۰۰ هـ. ق، به خراسان سفر و از شیروان نیز دیدن کرد.

زبان رایج در شهر شیروان کردی کرمانجی است.

بومی‌ترین و قدیمی‌ترین زبان منطقه شیروان تاتی و ترکی بوده‌ است.

زبان تاتی هم امروزه در بسیاری از روستاهای پیرامون شیروان مانند برزل آباد، برزلی و دهستان گلیان رواج دارد.[5]

در بعضی از قباله‌ها و اسناد قدیمی بجنورد، مانه و سملقان و حتی اسفراین را از توابع جلیان (گلیان) شیروان عنوان کرده‌اند (مطلع الشمس).[6]

== قومیت، فرهنگ و آثار تاریخی =تورک وتات و کرمانج اقوام شیروان می باشند.[7][8]

• چهارطاقی تیموری
• تپه ارگ باستانی متعلق به دوران ساسانیان
• غارهای دستکند هنامه از اولین نمونه‌های خانه‌های انسان‌های اولیه
• گمرک تپه برزل آباد تا روستاهای قوچان بزرگ تات
• قلعه سارار (اسرار) مشهدطرقی (۱۸ کیلومتری جنوب غرب شیروان)

امامزاده قاسم الحسینی روستای خادمی ارسال از علی اکبرزاده

• حمام روستای پیرشهید

• کشتی چوخه: کشتی برای ایرانیان نه یک مبارزه برای غلبه بلکه تلاش و ورزش بدنی بوده که همراه با شهامت و شجاعت بوده‌است ونام پهلوان برای مردم ارزش فرهنگی ممتازی داشته‌است. نام این کشتی قبلاً کشنی کردی بوده که در فصل‌هایی به‌خصوص زمستان و بهار و مراسمی خاص از جمله عروسی انجام می‌شده و در چند دهه اخیر به لحاظ لباس چوخا که هنگام کشتی به تن می‌کنند به مرور نام آن به کشتی چوخه تغییر پیدا کرده‌است. مسابقات این ورزش در سال ۱۳۴۲ برای اولین بار با حمایت «منوچهر لطیف» در شهر شیروان برگزار شد. همچنین عیسی خان پهلوان اوغازعلی اکبر پهلوان بوده‌اند.
• کوهنوردی و صخره‌نوردی: رضا پیل پا عضو تیم ۵ نفره صخره‌نوردی ایران از شیروان
• والیبال: تیم قند شیروان که در سال‌های ۸۱ و ۸۲ در لیگ برتر والیبال کشور حضور داشت و به عنوان بهترین تیم شهرستانی انتخاب شد. این تیم به خاطر مشکلات مالی منحل شد.

علی شفیعی بازیکن آینده دار و پدیده رقابت‌های لیگ برتر ۹۳ والیبال ایران که در لیست ۲۵ نفره لیگ جهانی ۲۰۱۵ تیم ملی والیبال قرار دارد. او هم‌اکنون در تیم نوین کشاورز تهران توپ می‌زند و سابقه پوشیدن لباس تیم کاله آمل را نیز دارد.

• ورزش‌های رزمی
• جودو و کوراش: ایوب حسنی قهرمان کوراش آسیا و جهان
• هندبال: هانی زمانی ملی پوش تیم ملی هندبال ایران و اولین لژیونر هندبال ایرانی
• کشتی: علی خالق زاده کشتی‌گیر تیم کشتی راه‌آهن مشهد و عضو سابق تیم ملی کشتی آزاد ایران
• هاکی: مرضیه پهلوانی بازیکن پیشین تیم ملی و سرمربی کنونی تیم ملی هاکی زنان ایران
• شطرنج: مازیار باقری استاد فیده و از قهرمانان به نام کشوری است.

• قتلمه، چلپه، اگنجه، شیرمال، ساج نونه، فطیر، قاق، چریش لی فطیر، جزلق لی فطیر، کلوچه برنجی، چزمه، قوتاب (قطاب)، یخنه پلو، آبگوشت، سمسمه، دیمه دنی، قیش، کچه (کاچی)، نون قاتق، پی او، درشوگرم، آش رشته، یارمه، مسدوه، شیره داغ، تلخان، آش قلیه

دفکلی خوشمزه

• مجتمع آموزش عالی شیروان
• مجتمع آموزش عالی سلامت شیروان
• مرکز علمی کاربردی شهرستان شیروان
• دانشگاه آزاد شیروان
• دانشکده فنی پروفسور حسابی
• دانشگاه پیام نور
• آموزشکده فنی و حرفه‌ای سما
• دانشگاه غیرانتفاعی علم و ادب نوین شیروان
• دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

• غار سلیمان
• سعدالدین تفتازانی ادیب و دانشمند
• قدرت‌الله شریفی ترکی شاعر
• علی جدی
• عبدالرضا عزیزی
• حسین آفریده
• عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور
• (دکتر طاهری)

09353849198

ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای شهرستان شیروان دارد.

• گالری عکس شهرستان شیروان بایگانی‌شده در ۲۲ فوریه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine

• «تصاویری از شهرستان شیروان/عکس ارسالی خوانندگان». Khabaronline News Agency. ۲۰۱۷-۰۵-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۵-۱۰.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)