زیارت (شیروان)

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۴٬۱۷۹ نفر (۱٬۲۵۴ خانوار) بوده‌است.[2]

منبع درآمد مردم این شهر جدید از محل کشاورزی ،باغداری ودامداری سنتی است . باغات انگور وسردرختی زیارت معروف بوده ومردمانی بسیار زحمتکش دارد.آب که نقش اصلی در درآمد مردم زیارت دارد از رودخانه قلجق و از سد بارزو تامین میشود . در فصل بهار آب به مزارع جو وگندم تعلق می گیرد و در فصل تابستان آب به باغات تعلق می گیرد. در سالهای کم آبی وخشکسالی تامین آب با سختی انجام می شود. و همواره آبیاری دغدغه اصلی مردم است. در قدیم زمانی که سد بارزو نبود آب از مسیر رودخانه با گذر از تونل دست ساز(سوه) به شا جوب زیارت وارد میشد پس از گذشتن از پل شیرو به باغات ومزارع می رسید . پل شیرو تمام ایام سال آب داشت به طوری که آنجا دارای ماهی بود . پس از گذشتن آب از اوراض از جویهای انشعابی بانامهای محلی"سیل ارته "،قاسم کیچگینه"، "بیوت"،"حمام برقی کوچک وبزرگ " ،"سیبدال برقه" و... به سمت باغات حصار طالب و منصوران واراضی منصوران وارد میشد. باغات در سالهای قبل از سد بارزو خیلی سرسبز و باصفاتر بود. در مسیر خود از رودخانه داخل روستا که از ارتفاعات آقه نشات می گیرد میگذرد. این رودخانه در سال چند بار شاهد سیلهای بزرگ وکوچک است که در برخی از اوقات موجب خسارت به مردم میشود. برخی از مردم این روستا جدیدا کارمند شده و حقوق بگیر هستند و اکثرا به شهرهای بزرگتر مهاجرت نموده و افراد غیر بومی زیادی از روستاهای اطراف به زیارت مهاجرت کرده اند.

جاده قدیم مشهد به تهران از داخل زیارت می گذرد و در قدیم رونق زیادی در زیارت ایجاد می کرد.

مردم این شهر به زبانهای ترکی خراسانی و کرمانجی صحبت می کنند و بسیار همدیگر را دوست دارند. دین اسلام و مذهب شیعه هستند . زیارت در هر حصار (محدوده داخل قلعه که ظاهرا محصور بوده است)خود دارای یک مسجد هستند ودر حال حاضر نزدیک نه مسجد دارند که قدیمی ترین آنها مسجد جامع زیارت در کهنه قلعه واقع شده است . در ایام محرم در همه مساجد عزاداری امام حسین علیه السلام برپاست و شام برای عزاداران توسط یکی از اهالی محل تدارک دیده می شود . مسجد جامع زیارت در حدود دهه 60 شمسی به صورت گلی با دیوارهای ضخیم بود از درب شرقی که وارد مسجد می شدید ابتدا یک پله گود می شد چرا که بالا سر شما بالاخانه مسجد (قسمت زنانه ) قراد داشت سپس ارتفاع یک پله بیشتر می شد و وارد صحن مسجد می شد یک درب نیز از وسط ضلع جنوبی داشت. از عزاداران ونوحه خوانان معروف کربلایی رضا (نقش شمر در شبیه خوانی داشت) ، محمد صوفی ، شیخ رمضان ،حاج رحمان ، کربلایی تقی و... را می شود نام برد. حدود سی سال پیش مسجد قدیم بازسازی با مشارکت اهالی وبه شکل کنونی ساخته واخیرا توسعه یافت. شبیه خوانی از قدیم در زیارت بخش کهنه قلعه و کنار امامزاده حمزه رضا با مشارکت تمامی مساجد وهیاتها در روز عاشورا با شور وحالی ویژه اجرا می شود.

ورزش محلی زیارت کشتی باچوخه است وجوانان وپیران علاقه مند زیادی دارد و در روزهای 14 بدر و سایر روزهای عید مسابقه کشتی در بین ورزشکاران برگزار می شود . زیارت پهلوانانی استانی وکشوری در این بخش نیز از قدیم داشته است.بابا پهلوان ،فیاض ، حسین پاسبان و ...

بازی محلی زیارتیها هفت سنگ ،چولی ، لپر ، چقرچقر ، توشله ، هاشق ،پاره ،اکلو ، قلاق چکمه و.... می شود نام برد . که در قدیم بازی مورد علاقه کودکان وبزرگترها بود.

مراسم ازدواج و عروسی مثل بقیه خراسان وتقریبا مشابه است و قبلا در منزل پدر عروس عقد کنان و پدر داماد مراسم بدر آوردن (چخرتماق) برگزار می شد و در صورت نیاز از منازل همسایه ها نیز استفاده می شد. ولی در حال حاضر در دو تالار شهر زیارت برگزار می شود.

در مراسم عید نوروز دید و بازدیدها برقرار وخیلی گرم برگزار می شود.

اين روستا مركز دهستان بزرگ زيارت است كه در فاصله‌ي 9 كيلومتري شمال غربي شيروان قرار دارد و از شمال به روستاي محمدعلي‌خان و زمينهاي تكمران و از جنوب به جاده‌ي آسفالته شيروان ـ بجنورد و از شرق به روستاي خانلق و شيروان و از غرب به روستاي منصوران محدود مي‌گردد. جمعيت اين روستا 753 خانوار و 3920 نفر است كه به زبان تركي محلي و کرمانجی تكلم مي‌كنند. روستاي زيارت از 9 حصار پولاد‌خان، حاجي برات، ميرسعادت‌قلي، حصاركال، حصاريكه‌قوش، حصاركربلائي محمدرحيم، كهنه قلعه، شجاع‌خان و طالب‌خان تشكيل گرديده است. اين روستا به علت واقع شدن مرقد مطهر امامزاده حمزه‌بن‌موسي‌الرضا عليه‌السلام در اين مكان كه زيارتگاه مردم مي‌باشد، به زيارت موسوم شده است.

    مؤلف ناسخ‌التواريخ مي‌نويسد: … جعفرقلي‌خان حاكم بجنورد و حسن‌خان سالار كه در مقابل شاه قاجار قد علم كرده و علناً به مبارزه پرداخته بودند. وقتي‌ كه مشاهده كردند سام‌خان حاكم مقتدر شيروان و ايلخان بزرگ با قشون دولتي حسام‌السلطنه همكاري مي‌نمايد همين موضوع را مستمسك قرار داده، جعفرقلي‌خان برادر خودش حيدرقلي‌خان را براي اين كه زهر چشمي به سام‌خان حاكم شيروان نشان دهد با عده‌ي زيادي از سواران جنگي تركمن و شادلو روانه‌ي حمله به شيروان مي‌كند، اما چون در شيروان با مقاومت مواجه مي‌شوند به روستاي بزرگ زيارت حمله مي‌برند. در اين جنگ خونين مردم قريه‌ي زيارت شيروان با عده‌اي بسيار اندك تا آخرين رمق به مبارزه مي‌پردازند و حتي زنان نيز قهرمانانه وارد اين نبرد نابرابر مي‌شوند با اين كه قواي حيدر‌قلي‌خان از نفرات بيشتر و امكانات جنگي كاملتر برخوردار بود مدت دو روز اين جنگ و گريز با شدت ادامه داشته و از طرفين درگير عده‌اي كشته مي‌شوند كه آخر‌الامر با تخريب برجها و حصار اطراف قلعه زيارت كه هنوز هم آثار آن ديده مي‌شود حدود دويست نفر از مبارزين اين روستا را اسير مي‌كنند كه بلافاصله با اقدامات حاكم شيروان اسرا آزاد و با دخالت حسام‌السلطنه جعفرقلي‌خان و حيدرقلي‌خان به دارالخلافه تهران مي‌روند و اين عصيان خاتمه مي‌پذيرد. »

    صنيع‌الدوله مي‌نويسد: «قلعه‌ي زیارت، قلعه‌ايست معمور مشتمل بر چند حصار يعني قلعه‌ي كوچك كه هر يك پنجاه شصت خانوار سكنه دارد. امامزاده‌اي در زيارت مدفون است مشهور به حمزه‌بن موسي‌الرضا عليه‌السلام كه بقعه‌اي چوبي دارد با دو سه طاق آجري، زيارت هزاروپانصد الي دو هزار باغ دارد و مسافت آن تا شهر نيم فرسخ و ما بين شمال و مغرب واقع است.»

در برخی مناطق زیارت در حفاری اهالی آثاری از صنعت و کوره وچینی و.... وتونلهای زیر زمینی مخفی دستکند مشاهده شده است. با احیاء برج ودیوارها و آثار تاریخی چون حمام قدیمی ، آب انبارها ، چارتاقی تیموری ،آثار تاریخی اشکانیان، تپه تاریخی امامزاده یحیی ، مرقد امامزاده حمزه علیه السلام،مرقد امامزاده یحیی علیه السلام ، بافت تاریخی منصوران ، فلعه دفاعی تیمور لنگ در قلعه زو و... میشود جاذبه گردشگری خوبی برای این منطقه و کشور فراهم نمود.

3 . مهندس حسینعلی دیندار