جودو

جودو (به ژاپنی: 柔道) ( تلفظ ) یک ورزش و هنر رزمی ژاپنی است که به پرتاب ها و تکنیک های گلاویزی و خاک می پردازد.جودو به معانی راه نرمی، شیوه ظریف یا راه ملایمت و مدارا است؛ منشأ جودو، هنر جنگی تن به تن سامورایی‌ها جوجوتسو با بیش از سه هزار سال تاریخ است و جودو نسخه ی ورزشی و بسیار لطیف تر جوجوتسو است. در سال ۱۸۸۲ توسط استاد جیگورو کانو پایه‌گذاری و به جامعهٔ ژاپن معرفی شد. استاندارد و مرکز فدراسیون جهانی جودو، سازمان کودوکان Kodokan جودو در شهر توکیو پایتخت ژاپن می‌باشد. جودو نخستین رشتهٔ رزمی است که در المپیک ۱۹۶۴ توکیو وارد بازی‌های المپیک شد.

جودو

میفونه کیوزو (left) and جیگورو کانو (right)
نام جودو
تاکید گلاویز شدن، کشتی (ورزش)
سختی ورزش برخوردی
کشور مبدا Japan
پدیدآور جیگورو کانو
افراد شناخته شده See: List of judoka
والد Various کوبودو جوجوتسو schools, principally Tenjin Shin'yō-ryū, and Kitō-ryū
هنرهای پسین Kosen judo، Bartitsu، Yoseikan Budō، جوجیتسو برزیلی، سامبو، ARB، CQC، کراو ماگا، Kapap، هاپکیدو، کاراته دای دو جوکو، هنرهای رزمی ترکیبی، modern Arnis، Luta Livre، shoot wrestling، submission wrestling، والی تودو
المپیک * Accepted as an ورزش‌های المپیک in 1960 (see below)
  • Contested since 1964 (men) and 1992 (women)
تارنمای رسمی International Judo Federation (IJF)
The Kodokan

بنیانگذار
استاد جیگورو کانو بنیان‌گذار جودو

تاریخچهٔ جودو از زندگی مؤسس آن جدایی ناپذیر است. پایه‌گذار این هنر رزمی جیگورو کانو است ، جیگورو کانو بنیان‌گذار سیستم مدرن تربیت بدنی مدارس و دانشگاه‌های ژاپن در اواخر قرن نوزدهم (دورهٔ مِیجی)، دانش آموز چندین سبک جوجوتسو همانند کیتو-ریو و تِنجین شین یو-ریو بود. برخلاف ادعای کانو در کتاب خود با نام کودوکان جودو، که گفته بود پرتاب های جودو از سبک تنجین شین یو ریو جوجوتسو و اتمی وازای جودو از کیتو ریو جوجوتسو زاییده شده اند، جودو پرتاب های خود را از چندین سبک جوجوتسو وام دارد. از جمله این سبک ها، یوشین ریو، شیتن ریو، فوزن ریو، سوسویی شیتسو ریو، سکی گوچی ریو، تاکن اوچی ریو، میارو ریو، کیوشین ریو هستند. کانو نخستین فرد آسیایی بود که به عضویت کمیتهٔ بین‌المللی المپیک درآمد. جیگورو کانو در یک خانوادهٔ قدیمی و ثروتمند، با سابقهٔ طولانی در تولید و فروش ساکه در ناحیهٔ میکاگه واقع در منطقهٔ هیگاشی نادا در شهر کوبه زاده شد. پدر کانو، جیروساکو مارِشیبا کانو، پسرخواندهٔ کاهن اعظم معبد شینتوییِ (ایزدکدهٔ) هیوشی بود که کسب و کار موروثی خانواده را انتخاب نکرد و در مقام یک روحانی ارشد شینتو زندگی اش را وقف امور مذهبی و آموزشی کرد. او باور عمیقی به ارزش تحصیل و نیروی تعلیم و تربیت داشت و از ابتدا پسر سوم خود، جیگورو را برای کسب علم و معرفت به دست استادان بزرگی چون چوکوئون یاماموتو و شوسِتسو آکیتا سپرد. کانو در سن نه سالگی مادر خود، ساداکو کانو را از دست داد و همان سال پدر، خانواده را به توکیو منتقل کرد. کانوی جوان در مدارس خصوصی ثبت نام کرد و از ابتدا معلم خصوصی زبان انگلیسی داشت. در سال ۱۸۷۴ برای پیشرفت در مهارتهای زبان انگلیسی و آلمانی به مدرسه‌ای تحت مدیریت اروپایی‌ها فرستاده شد. در آن زمان استاد کانو تنها ۱٫۴۷ متر قد و ۴۱ کیلو وزن داشت. روزی، بایسِی ناکای، یکی از دوستان خانواده که پیشتر عضو محافظین شوگون نیز بود، دربارهٔ جوجوتسو به عنوان بهترین شکل تمرین بدنی صحبت می‌کرد. پس از آن برخی از فنون جوجوتسو را برای کانوی جوان اجرا کرد و به او نشان داد که با هنر چیرگی بر نیروها و درک لطافت و ظرافت فنون قدیمی جوجوتسو، چگونه یک شخص کوچک اندام نیز می‌تواند بر حریفی تنومند و بلندقد پیروز شود. این چنین بود که چشمهٔ جودو از دل صخرهٔ کهنسال جوجوتسو جوشید. جیگورو کانو در سال ۱۹۳۸ هنگام بازگشت از سفر کاری خود به مصر با کشتی هیکاوا مارو، در اثر ابتلاء به ذات الریه درگذشت.[1]

همچنین بنیانگذار جودوی ایران "دکتر مهرداد حسن زاده" می باشد.

درجات فنی

طبق قوانین جدید فدراسیون جودو، ورزشکاران این رشته دیگر از درجات مبتنی بر «کیو» استفاده نخواهند کرد و بجای آن با توجه به رنگ کمربند ها رده‌بندی خواهند شد؛ این رده‌ها از پایین به بالا به‌ترتیب شامل کمربندهای سفید، زرد، نارنجی، سبز، بنفش، قهوه‌ای و مشکی خواهند بود؛ که عنوان سنسی به کمربند مشکی از دان یک تا دان چهار (کمربند با رنگ سیاه) و شی هان (استاد ارشد) از دان پنج تا دان هفت (کمربند با رنگ سفید و قرمز) و هانشی از دان هشت تا نه (کمربند با رنگ کمربند قرمز) اطلاق می‌گردد. در اصل جودو ۱۲ دان داشت اما استاد جیگارو کانو فقط تا دان ۱۰ آموزش داد.

برخی از اصطلاحات مهم
  • جودوکا: جودوکار
  • ایپون:ضربه فنی
  • اوکِمی: تکنیک افت بی‌خطر (نحوهٔ صحیح زمین‌خوردن)
  • مائه ماواری: غلت به جلو
  • دوجو: محل تمرین جودو
  • سِن‌سِی: استاد
  • میگی: راست
  • هیداری: چپ
  • جودوگی: لباس جودو
  • ریتسورِی: تعظیم ایستاده
  • سِیزا: نِشَسته یا نِشَستن
  • رِی: دستور ادای احترام
  • هاجیمه: دستور شروع مسابقه
  • ماتتِی: دستور توقف مسابقه
  • جونای: داخل
  • جوگای: خارج
  • تاتامی: تشک (حصیری) جودو
  • نه وازا: فنون درگیری در خاک
  • توری: مبارزی که اجرای فن می‌کند (یا برندهٔ نهایی فن)
  • اوکه: مبارزی که فن بر روی او اجرا می‌شود (یا بازندهٔ نهایی فن)
  • آنزا: چهار زانو نشستن
  • آشی وازا: تکنیک‌های پا
  • آیومی آشی: راه رفتن عادی
  • گوشین هو: طریقت دفاع از خود
  • گوشین جوتسو: هنر دفاع شخصی (در برابر سلاح‌های سرد و گرم)
  • هانسوکو ماکه: شکستن مقررات در مسابقه
  • جی گوتای: استقرار یا حالت دفاعی
  • جوسِکی: مکان نشستن ویژه یا بالاتر در دوجو برای جودوکاران ارشد
  • کوزوشی: شکستن. برهم زدن تعادل حریف یا حریفان (کلید و آغاز هر فن)
  • تسوکوری: قرارگیری در وضعیت پرتاب یا خاک کردن (بعد از کوزوشی)
  • کاکه: تکمیل یا اجرای نهایی فن (بعد از تسوکوری)
  • کی کو: تمرین
  • کی گا: صدمه
  • کی آی: فریاد روحیه بخش یا خروش روح
  • کوشی وازا: تکنیک‌های کمر
  • مودان شا: کسی که کمربند سیاه ندارد
  • ناگه وازا: تکنیک‌های پرتاپ کردن
  • اوبی: کمربندی که روی لباس می‌پوشند
  • رِی گی ساهو: تشریفات و رسوم اخلاق و احترام در دوجو
  • رِنراکو وازا: تکنیک‌های ترکیبی
  • رِنزوکو وازا: تکنیک‌های ادامه‌دار
  • شی آی: مسابقه
  • شی هان: استاد ارشد
  • سوتای رنشو: حریف تمرینی
  • تای ساباکی: جابجایی بدن
  • توکویی وازا: فن شگرد یا فنون موردعلاقه
  • تسوری کومی: بالا کشیدن
  • وازا: فن
  • یودان شا: کسی که کمربند سیاه دارد
  • زارِی: تعظیم کردن در حالت زانوزده
  • نوگاره کاتا: فرمها یا روش‌های فرار از فن

احترام و منش پهلوانی در جودو

شیهان جیگورو کانو از نخستین روزهای آموزش جودو در معبد اِیشوجی تا تاسیس و گسترش سازمان "کودوکان جودو" در توکیو، دو ستون فلسفی جودو را این طور معرفی می کرد:

Seiryoku-Zenyo (سِیریوکو ذِنیو) : استفاده بهینه از نیرو و انرژی برای کسب بهترین و پاک ترین نتیجه ممکن

Jita-Kyoei (جیتا کیواِی) : نفع متقابل و دوطرفه، هم برای خود و هم برای دیگری (حریف، خانواده، جامعه)

بنابراین، یکی از اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین اصولی که در جودو حاکم است، احترام به ارشد و پیشکسوت و رعایت ادب و رفتار انسانی در دوجو (محل تمرین/باشگاه)، جامعه و خانواده است؛ شیهان جیگورو کانو در این امر بسیار حساس و سختگیر بود و همواره به شدت تلاش می‌کرد که ابتدا از لحاظ اخلاقی و روحی هنرجویان خود را تربیت کند و سپس به تربیت بدنی و رزمی آن‌ها بپردازد چرا که خود نیز در دوران تمرین مکاتب قدیمی جوجوتسو، بر طبق اصول و آداب سختگیرانه و باستانی جنگجویان سامورایی پرورش یافته بود. او همواره در زمان سالمندی نیز به طور مداوم به شاگردان ارشد خود مسئله اخلاق و منش انسانی را یادآوری و تاکید می‌کرد و به آنان خاطرنشان می‌نمود که در آینده نیز به شاگردان خود این ارزشهای اساسی را انتقال دهند.

جودو ورزشی است که جز در راه تقوی به کار نمی‌رود.
جیگورو کانو (بنیان‌گذار جودو)

فنون
اجرای فن هارای‌گُشی

فنون جودو در سه بخش فنون پرتابی (ناگه وازا)، فنون خاک (کاتامه وازا یا نه وازا) و فنون ضربه‌ای (آتِمی وازا) قرار می‌گیرند:

فنون پرتابی (ناگه وازا)

این دسته شامل ۶۵ تکنیک پرتابی است که تماماً از تنجین شین یو ریو جوجوتسو برگرفته شده اند.این فنون شامل دو گروه فنون پرتابی سرپا (تاچی وازا) و فنون قربانی (سوتِمی وازا) می‌شود. در فنون قربانی، اجراکنندهٔ فن (توری) با افت بدن خود به سمت پهلو یا عقب همراه با دریافت‌کنندهٔ فن (اوکه) او را پرتاب کرده یا به خاک می‌زند. این گروه دارای دو دستهٔ فنون قربانی یا افت به سمت عقب (ماسوتِمی وازا) و فنون قربانی به پهلو (یوکوسوتِمی وازا) است. فنون سرپا نیز برحسب بخش کلیدی بدن در اجرای فن به سه زیر مجموعه تقسیم می‌شوند:

  • آشی وازا (Ashi-waza): فنونی که پس از انجام کشش و قرارگیری، پرتاب با "پا (آشی)" اجرا میشود
  • ته وازا (Te-waza): فنونی که پس از انجام کشش و قرارگیری، پرتاب با "دست (ته)" اجرا میشود
  • کُشی وازا (Koshi-waza): فنونی که پس از انجام کشش و قرارگیری، پرتاب با "چرخش کمر (کُشی) و مفاصل رانی" اجرا میشود

فنون گلاویزی در خاک (کاتامه وازا یا نه وازا)

این فنون دارای سه زیرمجموعه می‌باشند:

  • اوسائه کُمی وازا (Osaekomi-waza): فنون مهار و کنترل حریف
  • شیمه وازا (Shime-waza): فنون خفه یا بیهوش کردن

امتیازات

در این ورزش چهار نوع امتیاز وجود دارد که به ترتیب زیر می‌باشد:[2]

  1. کوکا (از سال ۲۰۰۹ حذف شد)
  2. یوکو (از سال ۲۰۱۶ حذف شد)
  3. وازاری
  4. ایپون

امتیاز کوکا

کوکا (効果) در ژاپنی به معنای نتیجهٔ مؤثر و در ورزش جودو به مفهوم نتیجهٔ کم اما تأثیرگذار بر روند پیروزی و غلبه بر حریف است. طبق قانون قدیم هر کوکا یک امتیاز برای جودوکار در تابلوی امتیازات به همراه داشت. در کاتامه وازا: قفل کردن حریف در حالت خاک برای مدت زمان ۱۰ الی ۱۴ ثانیه امتیاز کوکا به همراه دارد. این امتیاز طبق مصوبه فدراسیون بین‌المللی جودو در ۱ ژانویه ۲۰۰۹ از سیستم امتیازی کنار گذاشته شده است.

امتیاز یوکو

یوکو (有効) در ژاپنی به معنای اعتبار اثربخش و در ورزش جودو به مفهوم نتیجهٔ هرچند اندک ولی معتبرتر نسبت به کوکا می‌باشد. هر یوکو معادل ده امتیاز برای جودوکار در تابلوی امتیازات به همراه خواهد داشت. طبق قانون قدیم در کاتامه وازا: قفل کردن حریف در خاک به مدت ۱۵ الی ۱۹ ثانیه امتیاز یوکو به همراه داشت، اما بنابر مقررات جدید قفل کردن حریف در خاک به مدت ۱۰ الی ۱۴ ثانیه این امتیاز را دارد. طبق قانون قدیم یوکو امتیاز متوسط معادل ۱۰ امتیاز بود که پس از حذف کوکا، یوکو معادل ۱ امتیاز است.

امتیاز وازاآری

وازاآری (技あり) یا آنگونه که در خارج از ژاپن رواج دارد، وازاری، در ژاپنی به معنای فن ناقص یا عمل ناتمام و در ورزش جودو به مفهوم نتیجهٔ بدست آمده از اجرای تکنیکی خوب اما ناقص است که برای آن امتیاز ضربه فنی تعلق گرفته نمی‌شود. وازاآری معادل صد امتیاز برای جودوکار در تابلوی امتیازات می باشد. بنا بر قوانین گذشته، در کاتامه وازا: قفل کردن حریف در خاک به مدت ۲۰ الی ۲۴ ثانیه امتیاز وازاآری را به همراه داشت اما بنابر مقررات جدید قفل کردن حریف در خاک به مدت ۱۵ الی ۱۹ ثانیه این امتیاز را به همراه دارد. کسب دو امتیاز وازاآری در طول مسابقه، معادل امتیاز ایپون و پایان مسابقه است. بنا بر قوانین گذشته، وازاآری امتیاز بزرگ معادل ۱۰۰ امتیاز بود که پس از حذف امتیاز کوکا، وازاآری معادل ۱۰ امتیاز محاسبه می‌شود. از سال ۲۰۱۶ به بعد امتیاز وازاآری به جای ۱۰ معادل ۱ امتیاز است.

نکته: اگر در طول یک مبارزه حریف بتواند دو بار امتیاز وازاآری را کسب کند، وازاآری دوم اصطلاحاً وازاآری آواسِته ایپون نامیده می‌شود. این لغت به ژاپنی (技あり合わせて一本) به معنای عملی ناقص ولی در مجموع کامل می‌باشد. کسب دو امتیاز وازاآری در طول مسابقه معادل امتیاز ایپون و پایان مسابقه است در حالی که تا پیش از حذف کوکا امتیازات کوکا و یوکو با هم جمع نمی‌شدند.

امتیاز ایپون

ایپون (一本) در ژاپنی به معنای کامل یا ضربه فنی و در ورزش جودو به مفهوم بالاترین نتیجه‌ای است که می‌توان در هنگام مبارزه کسب کرد. هر ایپون معادل دویست امتیاز برای جودو کار در تابلوی امتیازات به همراه دارد. طبق قوانین قدیمی در کاتامه وازا: قفل کردن حریف در خاک به مدت ۲۵ ثانیه امتیاز ایپون به همراه داشت اما بنابر مقررات جدید قفل کردن حریف در خاک به مدت ۲۰ ثانیه این امتیاز را به همراه دارد. ایپون، امتیاز کامل یا ضربه فنی محسوب شده و کسب این امتیاز باعث برد و پایان مسابقه می‌شود و ضمناً مبنایی است برای سنجش سطح مهارت جودوکار و زیبایی و ظرافت رزمی فن اجرا شده. طبق قوانین قدیم معادل ۲۰۰ امتیاز بود پس از حذف کوکا ایپون معادل ۱۰۰ امتیاز شده‌است.

شیوهٔ پیروزی در مسابقات

در مسابقات جودو کسب امتیاز به دو شکل اجرای فنون در حالت تاچی وازا (سرپا) و اجرای فنون در حالت نه وازا (خاک) صورت می‌گیرد. هر یک از دو جودوکار که در طی مسابقه موفق به اجرای فن در یکی از این دو حالت گردد در صورت دستیابی به امتیاز کامل یا ایپون مسابقه را به نفع خود پایان خواهد داد. در صورتی که جودوکار از فنون تاچی وازا استفاده نماید داور بسته به شیوه زمین‌خوردن حریف یکی از امتیازات وازاآری یا ایپون را به اجراکننده فن (توری) خواهد داد. اگر به هر شکل ممکن (مثلاً پس از اجرای فن) دو جودوکار به زمین بیافتند و یکی از دو مبارز بتواند حریف را در حالت خاک (کاتامه وازا) یا نه وازا، به‌طوری‌که پشت حریف با تشک تماس یابد و بر حریف کاملاً مسلط شود یا او را مهار نماید (اوسائه کُمی وازا)، داور بسته به مدت زمانی که حریف در حالت خاک است به اجراکننده فن امتیاز خواهد داد.

اگر مجری فن (توری) برای مدت ده ثانیه بتواند حریف (اوکه) را در خاک نگاه دارد یک امتیاز وازاآری و چنانچه بتواند به مدت ۲۰ ثانیه اوکه را مهار کند با امتیاز کامل ایپون به پیروزی خواهد رسید. گذشته از این دریافت سه اخطار شیدو (سومی به عنوان "هانسوکو ماکه" خواهد بود) از جانب هر یک از دو ورزشکار باعث پیروزی رقیب خواهد بود. این امکان هم وجود دارد که حریف با توجه به خطای مرتکب شده به یک باره با اخطار "هانسوکو ماکه" مواجه شود که باز هم رقیب به عنوان پیروز مسابقه شناخته خواهد شد. قوانین جودو هر چند سال با اصلاحات تازه‌ای مواجه می‌شود و این وضعیت با توجه به آخرین تغییراتی است که از ابتدای سال ۲۰۱۹ اعمال شده و تا المپیک ۲۰۲۰ اجرا خواهد شد.

محبوبیت جودو در المپیک

جودو نخستین ورزش رزمی بود که وارد بازی‌های المپیک شد، و در هر دوره به محبوبیت این ورزش ژاپنی افزوده شده است، به‌طوری‌که این ورزش لقب هنر المپیک را ازآن خود کرد، همچنین در المپیک 2000 سیدنی جودو عنوان دومین ورزش سخت جهان و دومین ورزش جنجالی المپیک را به خود اختصاص داد. مدال قهرمانی المپیک جودو در کنار چهار رشته اصلی و بنیادی آن: دو و میدانی، شنا، شمشیربازی و دوچرخه سواری از باارزش ترین مدالهای ورزشی است و نمایانگر اعتبار و توسعه ورزشی کشور موردنظر می باشد.

کنفرانس سالانه فدراسیون جهانی جودو IJF

فدراسیون جهانی جودو قصد دارد که همواره در جهت توسعه روز افزون و پرورش منظم جودو در جهان به ویژه سرمایه‌گزاری در بخش خردسالان و نوجوانان قدم بردارد؛ به همین منظور سالانه فدراسیون، کنفرانس های بزرگی را در نقاط مختلف جهان برگزار می‌کند و سرمایه گزاران بزرگ ورزشی جهان و ورزش دوستان، دولتمردان، و نهادهای ورزشی بین‌المللی گرد هم آمده و به بررسی عملکردها و نقاط ضعف، روش‌ها و شرایط و ضوابط هر چه بهتر در جهت توسعه جودو می پردازند، به گونه‌ای که در این کنفرانس ده‌ها میلیون دلار جمع‌آوری و صرف توسعه این ورزش المپیکی در کشورهای کم بضاعت می‌گردد.

محافظ (پوشش سر)

به کار بستن پوشش سر(حجاب) در مسابقات جودو ممنوع است. به گفته ی سخنگوی وقت فدراسیون جودو، نیکولاس مسنر: این تصمیم برای نگهداری مسائل ایمنی گرفته شده است، ما در جودو نگه داشتن ها و خفه کردن ها داریم که می تواند خطرناک باشد، علاوه بر این، هنر رزمی ژاپنی بین دین ها و سیاست ها تفاوتی قائل نمی‌شود و تنها تفاوت ورزشکاران در سطح جودو ی ایشان است.[3][4]

تغییر قوانین در سال ۲۰۱۲

طبق آخرین تغییرات قوانین توسط IJF (فدراسیون جهانی جودو) دست زدن به پا، به هر صورتی خطاست و اخراج جودوکار را به همراه دارد (برای بار اول شیدو (اخطار) و برای بار دوم هانسوکو ماکه (اخراج)). کندن دست از لباس به صورت دو دست یا یک دست نیز با یک اخطار روبرو می‌گردد.

پر افتخارترین کشورهای جهان در کسب مدال و توسعه جودو

اسامی لیست زیر بر پایه آمار سایت جهانی پایه جودو (JUdobase.org) از سال ۲۰۰۹ تاکنون تنظیم شده است:

  1. ژاپن
  2. روسیه
  3. فرانسه
  4. برزیل
  5. کره جنوبی
  6. هلند
  7. آلمان
  8. گرجستان
  9. ازبکستان
  10. انگلستان
  11. چین
  12. ایتالیا
  13. ایالات متحده آمریکا
  14. اسلوونی
  15. آذربایجان
  16. مجارستان
  17. کانادا
  18. کوبا
  19. ایران

و...

پانویس
  1. توکل شعار، حمیدرضا، ورزش‌های رزمی و بنیان‌گذاران بزرگ آن، تهران، انتشارات کانی مهر، ۱۳۹۴، صص ۴۵ و ۴۳.
  2. https://www.ijf.org/
  3. حجاب اسلامی جودوکار عربستان سعودی دردساز می‌شود، بی‌بی‌سی فارسی
  4. «Saudi judoka banned from wearing hijab». www.aljazeera.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۷.

منابع
  • مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Judo». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۷ شهریور ۱۳۹۹ خورشیدی.
  • کانو،جیگورو،کودوکان جودو،ترجمه ی ژیلا پویان
  • جودو یک ورزش ، یک سبک زندگی نوشته ی کیوان دهناد

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

{{وبگاه رسمی فدراسیون جهانی جودو
وبگاه رسمی فدراسیون جودو و کوراش جمهوری اسلامی ایران

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.