رجب طیب اردوغان

مخالفان اردوغان ادعا کرده‌اند که مدرک دانشگاهی او معتبر نبوده و اردوغان را به جعل مدرک دانشگاهی متهم کرده‌اند. از مهم‌ترین دلایلی که به این مسئله دامن زده‌است، سال تأسیس دانشگاهی است که رجب اردوغان از آن فارغ‌التحصیل شده‌است. مدرک دانشگاهی او به تاریخ سال ۱۹۸۱ میلادی ثبت شده؛ در حالی که دانشگاه مرمره، در سال ۱۹۸۲ تأسیس شده‌است.[5][6]

براساس قانون اساسی ترکیه رئیس‌جمهور باید دارای مدرک دانشگاهی با حداقل دورهٔ ۴ ساله باشد.[5] اما دادخواست مخالفان به شورای عالی انتخابات ترکیه که توسط خود اردوغان مدیریت می‌شود، رد شده‌است. نیروهای اپوزیسیون بیمِ آن را دارند که هیچ‌یک از مراجع قانونی در ترکیه به درخواست آن‌ها پاسخ ندهند.[6]

در سال ۱۹۸۹ و پس از شکست در انتخابات شهرداری بی اوغلو اردوغان به دادگاه شکایت کرد، اما دادگاه شکایت او را بی‌اساس دانست. اردوغان خطاب به قاضی گفت: «حق نداری مانند مست‌ها حکم صادر کنی». این سخن اردوغان موجب بازداشت یک هفته‌ای او در زندان بایرام پاشا شد.[9]

در سال ۱۹۹۸ اردوغان به علت خواندن یک شعر اسلامی به ۱۰ ماه حبس محکوم شد، اما تنها ۴ ماه در زندان ماند.[10]

اردوغان در سال ۲۰۰۰ میلادی در مصاحبه با رادیو استرالیا عبدالله اوجالان را محترم و سربازان کشته شده در جنگ با پ ک ک را «کله» نامید.[11] این موضوع موجب شکایت از وی و محکومیت او به پرداخت ۳ قروش (۲۰۰ ریال) شد.[12]

در نوامبر ۲۰۰۵ شکایتی توسط یک دختر ترکیه‌ای به دادگاه حقوق بشر اروپا مطرح شد که در آن از محدودیت‌های حکومت ترکیه برای حجاب شکایت شده بود. در ترکیه زنان اجازه داشتن حجاب در مراکز دولتی و دانشگاه‌ها را ندارند.[14] دادگاه حقوق بشر اروپا این شکایت را رد کرد و اعلام کرد که این اقدام دولت ترکیه مشروع و قانونی است.[15] این حکم دادگاه حقوق بشر اروپا خشم اردوغان را برانگیخت زیرا او امیدوار بود که با این پرونده او بتواند قانون ممنوعیت حجاب را لغو کند.

در سال ۲۰۰۲، اردوغان وارث اقتصاد پیشین ترکیه بود که با انتصاب و اصلاحات کمال درویش وضعیت شروع به بهبود کرد.[16] اردوغان از علی باباجان وزیر دارایی در اجرای سیاست‌های اقتصاد کلان حمایت کرد. اردوغان تلاش کرد سرمایه گذاران خارجی بیشتری را به ترکیه جذب کند و بسیاری از مقررات سخت دولت را لغو کرد. جذب پول به اقتصاد ترکیه بین سالهای ۲۰۰۲ و ۲۰۱۲ باعث رشد ۶۴ درصدی تولید ناخالص داخلی و افزایش ۴۳ درصدی تولید ناخالص سرانه داخلی شد. البته همواره اعداد به شکل قابل توجهی بالاتر اعلام می‌شدند و تورم دلار آمریکا را بین سالهای ۲۰۰۲ و ۲۰۱۲ حساب نمی‌کردند.[17] متوسط رشد سالانه تولید ناخالص داخلی سرانه ۳٫۶ درصد بود. رشد تولید ناخالص داخلی واقعی بین سالهای ۲۰۰۲ و ۲۰۱۲ بیشتر از مقادیر کشورهای توسعه یافته بود، اما در صورت در نظر گرفتن کشورهای در حال توسعه نیز تقریباً به میانگین نزدیک بود. رتبه‌بندی اقتصاد ترکیه از نظر تولید ناخالص داخلی طی این دهه با اندکی کاهش از ۱۷ به ۱۶ منتقل شد. پیامد کلی سیاست‌های بین سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۱۲، افزایش کسری حساب جاری از ۶۰۰ میلیون دلار به ۵۸ میلیارد دلار آمریکا بود (برآورد سال ۲۰۱۳)[18]

نمودار قرض عمومی اقتصادهای بزرگ در اروپا (ترکیه با آبی روشن نشان داده شده) ـ

اردوغان اعلام کرده‌است که مخالف طرح کنترل جمعیت است، زیرا درآینده ما احتیاج به یک جمعیت جوان فعال داریم.[19] اردوغان مشروبات الکلی مصرف نمی‌کند. او در دوره شهرداری خود در استانبول محدودیت‌هایی رادر مصرف نوشیدنی‌های الکلی در رستوران‌ها ایجاد کرد. در دوره نخست‌وزیری او محدودیتی در مصرف نوشیدنی‌های الکلی ایجاد نکرد، ولی مالیات بر مشروبات الکلی و تنباکو را تحت عنوان مالیات بر مصرف افزایش داد.[20]

در طی دوران ریاست‌جمهوری اردوغان از ۲۳۰ نفر به جرم توهین به ریاست‌جمهوری شکایت شد. این موضوع باعث ابراز نگرانی فعالان حقوق بشر پیرامون آزادی بیان در ترکیه شد. اندکی پس از کودتای ۲۰۱۵، موجی از بازداشت و پاک‌سازی در عرصه‌های مختلف فرهنگی به‌راه می‌اُفتد. اردوغان دو کاریکاتوریست را به دادگاه می‌کشاند[23] چون در کاریکاتوری که «بهدیر باروتر» و «اُزر آیدوگان» کشیده بودند و در ماه اوت همان سال تصویر روی جلد مجلهٔ «پنگوئن» چاپ می‌شود، او را درحالی نشان می‌دهد که با دست راست‌اش با یک کارمند دولتی دست می‌دهد درحالی‌که آن کارمند با انگشت شست و سبابه‌اش دایره‌ای را نشان می‌دهد که در ترکیه به معنای هم‌جنس‌گراییست. در تابستان ۲۰۱۶، هنرمند کردتبار، زهرا دُگان را در کافه‌ای در نصیبین (نزدیک مرز عراق) دست‌گیر می‌کنند، و در میان اتهام‌های مختلف، او را به‌جرم انتشار یک نقاشی در رسانه‌های اجتماعی، به دو سال و ده ماه زندان محکوم می‌کنند.[24] در نقاشی، او از یک عکس خبری رسمی از ویرانی شهرش، تصویری تیره و اکسپرسیو ساخته‌است. انجمن قلم این اقدام‌ها را محکوم کرده و خواستار آزادی اوست.

نشانه‌های این دست‌درازی‌ها به آزادی هنرمندها را می‌شد از خیلی پیش‌تر دید. برای نمونه، در سال ۲۰۱۱، وقتی اردوغان نخست‌وزیر بود، مجسمهٔ سی‌متری «محمت اکسی» به نام «مجسمهٔ انسانیت» را «هیولا» می‌خواند. اثر که در قارص، نزدیک مرز ارمنستان ساخته شده بود، چندماه بعد ویران می‌شود.[25] آن هنگام دادگاه، اردوغان را متهم به توهین می‌کند و از او می‌خواهد به‌عنوان جریمه، ده هزار لیر به اکسی پرداخت کند. وقتی اکسی در پاسخ می‌گوید «هرگز با پول کثیف [و حرام] مجسمه نمی‌سازم»، گفته‌اش توهین به نخست‌وزیر تلقی می‌شود و تهدید به چهارسال زندان. دادگاه در سال ۲۰۱۶، هنرمند را بی‌گناه شناخت.[26]

در ساعات اولیه ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۶ گروهی در ارتش ترکیه علیه دولت وقت دست به کودتا زده و معابر اصلی شهرهای بزرگ این کشور یعنی استانبول و آنکارا از جمله پل بوسفور، تلویزیون ملی ترکیه و نیز فرودگاه‌های آن را تصرف کردند.[27] ساعتی بعد به درخواست دولت ترکیه، پلیس وارد عمل شده و درگیری میان نیروهای کودتاچی و پلیس شدت گرفت. به گفتهٔ منابع نزدیک به دولت ترکیه به دنبال حضور حامیان رجب طیب اردوغان، کودتای ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۶ ناکام ماند.
به گفتهٔ برخی تحلیل‌گران سرچشمهٔ این کودتا می‌تواند خود اردوغان باشد که می‌خواهد بدنهٔ ارتش را از وجود مخالفان‌اش پاک‌سازی کند. این در حالی‌ست که نیروهای دولتی ترکیه آن را به فتح‌الله گولن از مخالفان اردوغان نسبت می‌دهند.[28]

بنا بر برخی منابع، واشینگتن از سال ۲۰۱۳ دیگر به بعد به اردوغان به‌عنوان شریکی قابل‌اعتماد نمی‌نگریست؛ بنابراین سازمان سیا سعی کرد عملیات‌های مختلفی را نه علیه ترکیه، بلکه علیه اردوغان انجام دهد. در ماه مه و ژوئن ۲۰۱۳، جنبش اعتراضی پارک تاکسیم گزی را سازماندهی و پشتیبانی کرد. در انتخابات عمومی در ژوئن ۲۰۱۵ حزب اقلیت‌ها، HDP را تأمین مالی کرد و نظارت می‌کرد تا قدرت رئیس‌جمهور را محدود کند. این همان تاکتیک در انتخابات ماه نوامبر سال ۲۰۱۵ بود که قدرت آن را جعل کرد. سپس سازمان سیا از نفوذ سیاسی به فعالیت مخفی حرکت کرد؛ بنابراین چهار اقدام تروریستی را سازماندهی کرد تا اردوغان را ترور کند، که آخرین آن در ماه ژوئیه ۲۰۱۶ زشت بود و افسران Kemalist را مجبور به انجام کودتایی کرد که برای آن‌ها آمادگی نداشت.[29]

اردوغان در یک سخنرانی در کنفرانسی بین‌المللی در استانبول در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۴ اظهار داشت که برابری زن و مرد برخلاف طبیعت است، چرا که طبیعت آن‌ها با یکدیگر فرق می‌کند. وی گفته بود: «گاهی اینجا می‌گویند زن و مرد برابر هستند، ولی برابری میان زنان و برابری میان مردان توصیف درست تری است.» وی همچنین گفته بود باید به جای واژهٔ «تساوی» برای زنان، از کلمهٔ «معادل» استفاده شود. وی اضافه کرده بود: «مادر بودن عالیترین جایگاه است. شما نمی‌توانید این را برای فمینیست‌ها توضیح دهید. آن‌ها مادر بودن را قبول نمی‌کنند و چنین دغدغه‌ای ندارند.» این اظهارات اردوغان با واکنش فعالان حقوق زنان در ترکیه روبه رو شد.[32][33]

به نظر وی «مسلمانان قاره آمریکا را کشف» کرده‌اند. وی در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۴ گفت: «دریانوردان مسلمان در سال ۱۱۷۸ به آمریکا رسیدند… و کریستف کلمب خود به مسجدی در بالای تپه‌ای در حاشیه سواحل کوبا اشاره کرده‌است.»[34]

وی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۴ در دیدار با اعضای سازمان همکاری کشورهای اسلامی در استانبول مدعی شد: «بیگانگان تنها در پی پول و ثروت مسلمانان هستند. باور کنید، آن‌ها علاقه‌ای به ما ندارند.» اردوغان با لحنی احساسی افزود: «غربی‌ها خود را دوستان ما جلوه می‌دهند، اما آرزوی مرگ ما را دارند. آن‌ها می‌خواهند که فرزندان ما بمیرند.» به گفته اردوغان غربی‌ها در پی «نفت، طلا، الماس و نیروی کار ارزان» در کشورهای اسلامی هستند.[35]

اردوغان در ۲۲ دی ماه ۱۳۹۳ در آیین تشریفات و پیشواز از محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی، شانزده سرباز را در هیبت و لباس سپاهیان شانزده دولت ترک تاریخ (به تفسیر خود اردوغان) حاضر کرد که بر روی پلکانی ایستاده بودند. این سربازان در تشریفات کاخ ریاست جمهوری ترکیه به عنوان نمادهایی از این دولت‌ها معرفی شده‌اند: امپراتوری هون (در مغولستان)، امپراتوری هون غربی و امپراتوری هون اروپا، امپراتوری هون سفید (هفتالیان افغانستان)، ترکان آسمانی (گوک ترک در سیبری)، آوارها (در جنوب شرق اروپا)، خزرها، اویغورها (در شرق چین)، قره خانیان (در آسیای میانه)، غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، اردوی زرین (بخش شمالی و غربی امپراتوری مغول)، امپراتوری تیموری (گورکانیان)، گورکانیان هند و امپراتوری عثمانی. استقبال از محمود عباس این‌گونه تعبیر شد که رجب طیب اردوغان، واقعاً رؤیای احیای امپراتوری عثمانی را جدی گرفته‌است. خیلی‌ها در ترکیه این مراسم را ریشخند گرفته، عکسهایی منتشر کردند که در آن، سربازانی با لباس جنگجویان فیلمهای جنگ ستارگان و ارباب حلقه‌ها و دیگر فیلمهای تخیلی در کنار رئیس‌جمهور بود، عده‌ای هم نوشتند که دیگر باید رسماً نام ترکیه را به عثمانی عوض کرد و در واقع کنایه زدند که آقای اردوغان بیش از پیش از آرمانهای آتاتورک، بنیانگذار جمهوری ترکیه فاصله گرفته‌است.[36]

در اوایل ژوئیه ۲۰۲۰ دیوان کشور ترکیه به عنوان بالاترین دادگاه اداری کشور، تصمیم کابینه ترکیه در سال ۱۹۳۴ برای تبدیل ایاصوفیه به موزه را لغو کرد. دلیل این حکم، غیرقانونی بودن تصمیم سال ۱۹۳۴ تحت قوانین عثمانی و نیز ترکیه به دلیل وقف بودن ایاصوفیه به عنوان مسجد توسط مالک آن سلطان محمد اعلام شد. سپس اردوغان طی حکمی ایاصوفیه را مجدداً مسجد اعلام نمود.[37] اردوغان در سخنرانی خود به مناسبت بازگشایی این مسجد، شعری فارسی سروده شده توسط سلطان محمد در هنگام فتح قسطنطنیه را خواند: «پرده‌داری می‌کند در قصر قیصر عنکبوت… بوم نوبت می‌زند بر تارم افراسیاب» که به پایان شکوه امپراتوری بیزانس اشاره می‌کند.[38] این دستور توسط برخی سازمان‌ها و افراد نظیر یونسکو، مجمع جهانی کلیساها، و پاپ محکوم شد.[39][40][41]