دلیران تنگستان

انگلستان به بهانه محاصره هرات، به جنوب ایران حمله می‌کند. «احمد تنگستانی» به همراه ۳۰۰ نفر دلاور، در قلعه‌ای ویران، به دفاع از ایران می‌پردازند. دو انگلیسی به دست مردم قطعه قطعه می‌شوند و دولت انگلیس به خونخواهی آنان، از آب و خشکی به مردم جنوب حمله می‌کند. «رئیس‌علی دلواری»، مردم دلوار و تنگستان را متشکل و مسلح می‌کند و به دفاع از خاک میهن در مقابل تجاوز بیگانگان می‌پردازد.

مجموعه تلویزیونی دلیران تنگستان برداشتی آزاد از کتاب «دلیران تنگستانی» «محمدحسین رکن‌زاده آدمیت» بود. البته جدا از این برداشت، «همایون شهنواز» (نویسنده و کارگردان اثر) برای ساخت این اثر از ۱۱ کتاب ترجمه شده، ۷ کتاب ترجمه‌نشده و روزنامه‌های حبل‌المتین، عصر جدید و همچنین از ۱۱۰ فقره سند و ۱۸۰۰ قطعه عکس و یادداشت‌های رهبران و بازماندگان جنبش تنگستان به‌عنوان منابع اصلی استفاده کرد.[3] این سریال دو بخش تاریخی را زیر پوشش قرارمی‌دهد؛ ابتدا به دوره کوتاه مبارزات «احمد تنگستانی» و چند سال بعد، به ادامه‌دهنده راه او، «رئیس‌علی دلواری» می‌پردازد.

سریال دلیران تنگستان در ۱۴ قسمت در طول دو سال ساخته شد و یک گروه ۵۰۰ نفری به کارگردانی شهنواز در بوشهر، منطقهٔ تنگستان شامل اهرم، چغادک، تنگک، بندر سیراف (طاهری)، ده سولقان، شیراز و تهران و ده کمپ، فیلمبرداری به طریق ۱۶ میلیمتری را انجام دادند. پخش این فیلم به علت نبود سیستم پخش رنگی، به صورت سیاه و سفید انجام شد.[4]

در قسمتی از سریال از صدای شروه‌خوانی جهانبخش کردی‌زاده بهره گرفته شده است.

• نویسنده و کارگردان: همایون شهنواز (براساس نوشته‌ای از محمدحسین رکن‌زاده آدمیت)
• دستیاران کارگردان: سامی تحصنی، احمد سلیمانی و وازریک درساهاکیان[2]
• فیلمبرداران: مهرداد فخیمی، وانوش وارطانیان و فریدون قوانلو
• کمک‌فیلمبردار: همایون پایور[2]
• دستیار فیلم‌بردار: نقشینه
• منشی صحنه: عباس قهرمانی[2]
• تدوین: داود یوسفیان و منوچهر اولیائی
• موسیقی متن: احمد پژمان و علی رهبری
• طراح گریم: فرهنگ معیری
• دکور: حسن مرتضوی[2]
• صداگذار: مصطفی مصطفی زاده
• خواننده: جهانبخش کوهی‌زاده[2]
• مدیر دوبلاژ: هوشنگ لطیف‌پور[2] (منوچهر والی زاده به جای رئیس علی و شهروز ملک آرایی به جای خالو حسین دشتی صحبت کرده‌اند)
• تدارکات: محمد کنی[2]
• نوع فیلمبرداری: ۱۶ میلیمتری، سیاه و سفید
• تعداد قسمت‌ها: ۱۳ قسمت[2]
• سال تولید: ۱۳۵۲–۱۳۵۰
• سال اولین پخش: اسفند ۱۳۵۳ - بهار ۱۳۵۴

«محمود جوهری» بازیگر اصلی سریال (در نقش «رئیس‌علی دلواری») پس از پایان ساخت سریال، در حادثه تصادف اتومبیلش در نوروز ۱۳۵۵ کشته شد. وی که با پیکان جوانان قرمز رنگش و بهمراه همسر و کودک خردسالشان راهی مسافرتی نوروزی به جنوب کشور بودند، طی مسیر دچار سانحه گشته و در این سانحه، بهمراه همسرش جان به جان‌آفرین تسلیم کرد؛ اما کودک خردسالشان زنده ماند. فرزند آنها، هم‌اکنون ساکن کرج است.[4][7][8]

«همایون شهنواز» کارگردان سریال، بر اثر شدت جراحات ناشی از سوختگی (انفجار نشت گاز در منزل) و ایست قلبی در چهارشنبه ۱۶ اسفند ۱۳۹۶ در سن ۷۹ سالگی درگذشت.[9] و در ۲۰ اسفند ۱۳۹۶ در خانه رئیسعلی دلواری در شهر دلوار به خاک سپرده شد.[10]

• فرهنگ سریالهای تلویزیونی ایران از آغاز تا امروز؛ ماهنامه سینمایی «فیلم»، شماره ۲۴۵، ۱۵ آذر ۱۳۷۸
• کارگردان فیلم دلیران تنگستان: روح شهدای تنگستان در دلوار موج می‌زند ایرنا
• شنیدنیهایی درباره سریال دلیران تنگستان: گفتگو با همایون شهنواز، کارگردان سریال دلیران تنگستان وبگاه تبیان

• منوچهر آذر در نقش «واسموس» آلمانی - نگین جنوب

• فهرست مجموعه‌های تلویزیونی ایران