علی رهبری

علی رهبری در سال ۱۳۲۷ در تهران زاده شد. پدرش پزشکیار بیمارستان فیروزآبادی شهرری بود.[2] و از کودکی با موسیقی مطربی روحوضی آشنا شد و برنامه‌هایی را در سینماهای کشور و رویال تهران اجرا کرد.[3] او برای تحصیل در رشته موسیقی به هنرستان موسیقی ملی رفت و زیر نظر تارخانیان، رحمت‌الله بدیعی و حسین دهلوی موسیقی را به‌طور جدی و علمی پیگیری کرد.[4] در ۱۷ سالگی نوازنده ویلن ارکستر صبا شد. رهبری در ۱۸ سالگی برای ادامه تحصیل و با استفاده از بورسیه دولتی به اتریش عزیمت کرد.[5] و دوره آهنگسازی را در آکادمی موسیقی وین طی سه سال به اتمام رسانید. پس از فارغ‌التحصیلی آکادمی وین او را به‌عنوان دستیار در رشته آهنگسازی استخدام کرد.[6]

۲۴ ساله بود که به دعوت مهرداد پهلبد وزیر وقت فرهنگ و هنر به ایران بازگشت و به عنوان جایگزین مصطفی پورتراب به مدیریت هنرستان عالی موسیقی و کنسرواتوار ایران رسید. وی در این مدت توانست ارکستر هنرجویان هنرستان و پس از آن ارکستر سمفونیک جوانان را تشکیل دهد ولی پس از ۳ سال و با اعتراض به وضع موجود و با انتقاد از شیوه مدیریت اداره وزارت فرهنگ و هنر که به زعم وی بی‌توجهی مسئولان به مسائل پایه‌ای موسیقی و پرداختن به ظواهر بود، استعفاء و ایران را ترک کرد.[7]

رهبری هنگام دستیاری فون کرایان در سال ۱۹۸۰

در سال ۱۹۷۹ هربرت فون کارایان رهبر ارکستر نامدار از رهبری برای پذیرش دستیاری خود در ارکستر فیلارمونیک برلین و رهبر ذخیره دعوت به عمل آورد. این تعامل و همکاری در سال‌های ۱۹۸۰، ۱۹۸۲ و ۱۹۸۴ ادامه داشت.[8] در طول بعضی از اجراهای ارکستر فیلارمونیک برلین با هدایت علی رهبری، فون کارایان به عنوان بیننده از ابتدا تا انتهای کنسرت در سالن می‌ماند (رفتاری که معمولاً انجام نمی‌داد).[2] همکاری با فون کرایان نقطه عطفی در مسیر زندگی حرفه‌ای او بود. پس از این همکاری نام رهبری در محافل موسیقی به عنوان رهبر ارکستری توانمند مطرح شد و این سرآغازی برای همکاری با بخشی از مهمترین ارکسترهای جهان شد.[3]

در سال ۱۹۸۴ رهبری قطعه‌ای به نام نیمه‌ماه را برای سیاهپوستان آفریقای جنوبی ساخت و در شهر ژوهانسبورگ اجرا کرد. این قطعه در زمان حکومت آپارتاید وقتی که حضور سیاهان در تالارهای اجرای موسیقی محدود و اجرای موسیقی توسط آنها محدود بود، اجرا شد. این قطعه که با ارکستری متشکل از سیاهان و سفیدان اجرا شده بود، به سرعت شهرت یافت و در بسیاری از شهرهای آفریقای جنوبی به روی صحنه رفت.[3]

علی رهبری در سال ۱۹۹۷ با دعوت از ده‌ها تن از نوازندگان ایرانی مقیم اروپا و آمریکا، ارکستر فیلارمونیک بین‌المللی ایرانی (Persian Int'l Philharmonic) را تشکیل داد و با رهبری این ارکستر آثاری از کورساکف، خاچاتوریان و خودش را اجرا کرد.[3] این ارکستر به علت مشکلات مادی نتوانست به فعالیت خود ادامه دهد.[4]

در سال ۲۰۰۵ و پس از سال‌ها دوری، علی رهبری به دعوت فریدون ناصری به ایران بازگشت و رهبر ارکستر سمفونیک تهران شد. ارکستر سمفونیک تهران پس از سال‌ها توانست اجرای قابل قبولی تحت رهبری او داشته باشد و کیفیت صدادهی ارکستر هنگام اجرای سمفونی ۹ بتهوون با رهبری او تعریف و تمجید بسیاری از کارشناسان و منتقدان و نوازندگان را به دنبال داشت.[9] وی پس از چند ماه با نوشتن نامه‌ای سرگشاده به محمد حسین صفار هرندی وزیر وقت ارشاد با انتقادهایی شدید مبنی بر عدم توجه مسئولان به موسیقی و تأکید بر این که با تنگناهایی که در شرایط فعلی برای ارتقاء کیفی ارکستر و گروه کر وجود دارد (به ویژه از جهت حقوق و وضعیت معیشتی آنان) شرایط لازم برای خدمت مؤثر وجود ندارد، ایران را ترک کرد.[10][11]

رهبری با ارکستر فیلارمونیک اسلواکی در سال ۲۰۱۰

پس از انتشار نامه رهبری به وزیر ارشاد، از سوی برخی روزنامه‌ها و وبگاه‌ها انتقادها و اتهاماتی چون تغییر نام از علی به الکساندر، مسیحی شدن، ارتباط همسر اول با دربار پهلوی و وابستگی همسر دوم به رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی و ارتباط با اسرائیل دربارهٔ وی مطرح شد.[12] وی طی یک نامه سرگشاده و چند مصاحبه به اتهامات پاسخ گفت.[7]

در اسفند ۱۳۹۳ علی رهبری با حکم علی مرادخانی، معاون امور هنری وزیر ارشاد به‌عنوان مدیر هنری ارکستر سمفونیک تهران منصوب شد.[13]
رهبری پس از یکسال همکاری پیش از اتمام قراردادش با بنیاد رودکی در اسفند ۱۳۹۴ از سمت مدیر هنری ارکستر سمفونیک تهران استعفا داد[14] که استعفای او توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نوروز ۹۵ پذیرفته نشد.[15] علی رهبری در نامه‌ای سرگشاده خطاب به رئیس‌جمهور وقت حسن روحانی از مشکلات ارکستر و تعطیل شدن برنامهٔ سالیانهٔ آن موسوم به «مهر تا مهر» پرداخت.[16] با خروج علی رهبری از ایران، پروژه ضبط آثار سمفونیک آهنگسازان ایرانی برای انتشارات ناکسوس[17] و پروژهٔ ارکستر سازهای ملی که با همراهی سجاد پورقناد[18]در جریان بود نیز متوقف شد.