حزب پان ایرانیست
حزب پان ایرانیست تشکیلاتی است که هدف خود را مبارزه با استثمار، استبداد و استعمار، و آرمان خود را یگانگی و نیرومندی ایرانیان می‌داند.[4][5] پایه‌های ایدئولوژیک و سیاسی این تشکیلات، در ۱۵ شهریور ۱۳۲۰ بنیاد گذاشته شد و در سال ۱۳۳۰ وارد مرحلهٔ حزبی و سیاسی شد. این سازمان در دوره‌های گوناگون در مجلس شورای ملی نماینده داشت. پس از انقلاب ۱۳۵۷ مرکز اصلی حزب به خارج از ایران منتقل شد و هم‌اکنون در داخل و خارج از ایران به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
حزب پان ایرانیست | |
|---|---|
 | |
| رهبر | شورای رهبری (به دبیرکلی زهرا صفارپور) |
| سخنگو | منوچهر یزدی |
| بنیانگذار | محسن پزشکپور[1] |
| بنیانگذاری | ۱۳۲۶ |
| ستاد | سعادت‌آباد، تهران، ایران |
| روزنامه | خاک و خون[2] حاکمیت ملت |
| شاخه جوانان | سازمان جوانان حزب پان ایرانیست |
| رئیس شاخه جوانان | حجت کلاشی (و همچنین مسئول سازمان برونمرزی) |
| در مجلس شورای ملی | گروه پارلمانی پان‌ایرانیست |
| مرام سیاسی | پان‌ایرانیسم ملی‌گرایی سکولاریسم پادشاهی‌خواهی[3] |
| طیف سیاسی | راست |
| رنگ رسمی | سبز، سفید، قرمز (رنگ‌های ملی ایران) |
| نماد انتخاباتی | |
| ≠ | |
| وبگاه | |
| دربار | |
| نخست‌وزیران | |
|
احمد قوام | |
| چهره‌های مهم | |
|
محمد مصدق کاترین لمبتون | |
| احزاب و گروه‌ها | |
|
سیا | |
| وقایع مهم | |
|
صنعت نفت ایران | |
تاریخچه
مکتب پان‌ایرانیسم در سال ۱۳۲۶ به رهبری محسن پزشکپور بنیانگذاری گردید. افراد این مکتب در سال‌های ۱۳۲۰ به هنگام ورود نیروهای انگلیسی به ایران و در سال‌های ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ به هنگام اشغال آذربایجان بدست ارتش سرخ با تشکیل گروه‌های ضربت و زیرزمینی به مبارزه علیه بیگانگان پرداخته بودند. در سال ۱۳۳۰ خورشیدی مکتب پان ایرانیسم به مرحله نوینی گام گذاشت و حزب پان ایرانیست تشکیل گردید.[6] در همان سال داریوش فروهر و محسن پزشکپور، دو تن از اعضای برجستهٔ حزب بر سر روش فعالیت سیاسی و موضعگیری در قبال درگیری میان شاه و مصدق و سلطنت شاه مطابق با قانون اساسی مشروطه، اختلاف نظر پیدا کردند و حزب ملت ایران بر بنیاد پان ایرانیسم به رهبری داریوش فروهر از حزب پان ایرانیست جدا شد.[7][8]
ملی شدن صنعت نفت
حزب پان ایرانیست در جریان مبارزات مربوط به ملی شدن صنعت نفت تا کودتای ۲۸ مرداد حضور فعال داشت[9] و از دولت محمد مصدق حمایت می‌کرد.[10] در تاریخ ۳۰ تیرماه ۱۳۳۱ یکی از اعضای حزب در جریان تظاهرات کشته شد و در جریان کودتای بیست و هشتم مرداد سال ۱۳۳۲ اوباش همراه با شعبان جعفری به دفتر مرکزی حزب در تهران یورش بردند.[11] اما پس از کودتای ۲۸ مرداد، حزب پان ایرانیست سیاست عدم تقابل با حکومت را در پیش گرفت؛ و در مقابل حزب ملت ایران بر بنیاد پان ایرانیسم به رهبری داریوش فروهر به عنوان یک گروه مخالف به جبهه ملی ایران پیوست و فعالیت خود را در قالب یک گروه اپوزیسیون ادامه داد.[12]
حزب پان ایرانیست در برابر تجزیه ایران
محمود افشار یزدی پان‌ایرانیسم را اینگونه تعریف می‌کند:
پان‌ایرانیسم در نظر من باید «ایده‌آل» و هدف اشتراک مساعی تمام ساکنین قلمرو زبان فارسی باشد در حفظ زبان و ادبیات مشترک باستانی. منظورم اتحاد کلیه ایرانی‌نژادان - فارس‌ها، افغان‌ها، لرها و آذری‌ها، کردها، بلوچ‌ها، تاجیک‌ها و غیره- است برای حفظ و احترام تاریخ چندهزار سال مشترک و زبان ادبی و ادبیات مشترک. هیچ‌وقت عقلای ایران اندیشه اینکه به خاک کشورهای دیگر تجاوز کنند را در مخیله خود نداشته‌اند. همیشه حرف این بوده‌است که ما باید از لحاظ ارضی وضع کنونی خود را نگاه داریم و استوار کنیم. پان‌ایرانیسم ما باید جنبه دفاعی و فرهنگی داشته باشد نه تهاجمی. به این معنی که در برابر «پان» های دیگر، مانند پان‌تورانیسم یا پان‌عربیسم که قصد تجاوز از حدود ارضی خود دارند، مقاومت داشته باشیم.[13]
حزب پان ایرانیست جنبش را اینگونه معرفی می‌کند:
پان‌ایرانیسم وحدت و هماهنگی همهٔ تیره‌های ایرانی است در جهت استقرار حاکمیت ملت ایران. ملت بزرگ ایران دارای یک وطن، یک تاریخ، یک فرهنگ و آداب و رسوم می‌باشد. پراکندگی، تفرقه و تشتت و وضع کنونی به ملت ایران تحمیل شده‌است. پان‌ایرانیسم نهضت وحدت طلب ملت ایران است. پان‌ایرانیسم جنبشی است سازنده و خلاق. نظامی است نوین براساس هدف‌های پرفروز تاریخ ایرانزمین. پان‌ایرانیسم راهی است برای ملت ایران برای رهایی و وحدت.[14]
هوشنگ طالع از رهبران پان‌ایرانیسم دلیل عینی (اوبژکتیو) بودن مکتب پان‌ایرانیسم را وحدت همگی اقوام ایران در درازای تاریخ می‌داند و اشاره می‌کند که این وحدت تنها در زمان‌های ویژه‌ای شکسته شده‌است که ایران با یورش‌های نظامی، تحمیل شکست، اشغال و تحمیل قراردادهای جدایی روبرو شده‌است؛ و برای نمونه این موارد را ذکر می‌کند: الف- یورش اسکندر در زمان هخامنشیان که تجلی پان‌ایرانیسم و اتحاد اقوام ایرانی بودند. پس از آن اشکانیان و سپس ساسانیان نزدیک به هزار سال توانستند ایرانیان را بار دیگر یکپارچه سازند. ب- یورش تازیان و از هم پاشیدن مرزهای ایران. پس ازآن صفویان توانستند دوباره ایران و همگی اقوام ایرانی را یکپارچه سازند. ج- تجزیهٔ ایران در سدهٔ ۱۷ میلادی از سوی روسیه و انگلیس در پی قراردادهای:
- عهدنامه گلستان (۱۸۱۳م) جدایی بخش بزرگی از اران و قفقاز
- عهدنامه ترکمان‌چای (۱۸۲۸م) جدایی بخش دیگری از اران و قفقاز
- معاهده پاریس (۱۸۵۷) جدایی بخشی از خراسان و آریانا (افغانستان امروزی)
- حکمیت گلداسمیت (۱۸۷۱م) جدایی مکران و بلوچستان
- حکمیت گلداسمیت (۱۸۷۳) جدایی بخش‌هایی از سیستان
- آخال (۱۸۸۱) جداسازی خوارزم و فرارود از ایران
- ارزروم دوم (۱۸۷۴) جدایی ولایات سلیمانیه
- مقاوله نامهٔ تهران (۱۹۱۱) تجزیهٔ ولایات خانقین
- تجزیهٔ آگری (آرارات) کوچک (۱۹۳۲)
- تجزیهٔ قریهٔ فیروزه (۱۹۵۴)
- تجزیهٔ بحرین (۱۹۷۰)[15]
انقلاب ۱۳۵۷ و انتقال به خارج از ایران
پس از انقلاب سال پنجاه و هفت و دستگیری اعضا و اعدام دکتر عاملی تهرانی، کادر مرکزی حزب پان‌ایرانیست در سال ۱۳۵۹ به خارج از ایران انتقال یافت[16] ولی محسن پزشکپور با وجود سختی‌های فراوان در سال ۱۳۷۰ به ایران بازگشت و حزب کوشش‌های خود را از سرگرفت.[17][18][19][20]
فعالیت‌های پارلمانی
حزب پان ایرانیست تحت عنوان و در فراکسیون گروه پارلمانی پان‌ایرانیست در مجلس شورای ملی فعالیت می‌کرد.[21] این حزب از سال ۱۳۴۶ با شرکت در انتخابات مجلس دوره ۲۲ توانست ۵ عضو در مجلس شورای ملی داشته باشد. همزمان نیز در مجلس مؤسسان برای اصلاح قانون اساسی نیز حضور داشت.[22] اعضای حزب پان ایرانیست تا سال ۵۷ به گونه آشکار و نهان در میدان سیاسی و فرهنگی ایران زمین حضور داشتند و چه در مجلس شورای ملی (دوره‌های ۲۲ و ۲۵) و چه در کابینه‌های وقت فعالیت می‌کردند؛ محسن پزشکپور و محمدرضا عاملی تهرانی دو تن از اندیشمندان و سیاستمدارانی هستند که به پایداری پایه‌های تئوریک نهضت پرداختند.[23]
تجزیه بحرین
با کودتای بیست و هشتم مرداد و سرنگونی دولت مصدق، برخی اعضای حزب دوران چند ماهه ای را در بازداشتهای کوتاه مدت به‌سر بردند. اما سیاست کلی حزب تا جریان تجزیهٔ بحرین و استیضاح دولت هویدا بر تنش زدایی و عدم تقابل با نظام حاکم استوار گردید و همچنین سلطنت شاه به عنوان اصلی از اصول قانون اساسی مشروطه مورد پذیرش قرار گرفت. اما پس از استیضاح دولت هویدا،[24] تابلوهای دفاتر حزب پان ایرانیست در سراسر کشور جمع‌آوری شد و هر پان ایرانیستی که به شغلی بالاتر از آموزگاری اشتغال داشت از سمت خود برکنار گردید.[25][26]
حزب رستاخیز
با تصمیم شاه مبنی بر ظهور حزب رستاخیز به عنوان تنها حزب رسمی کشور، تمام احزاب قانونی و از جمله حزب پان ایرانیست موظف شدند تا در این حزب به صورت فرمایشی ادغام شوند اما این وضعیت چندان به درازا نکشید و در زمان نخست‌وزیری شریف امامی، محسن پزشکپور رسماً ابقای مجدد حزب پان ایرانیست و خروج از حزب رستاخیز را اعلان کرد.[23] فعالیت‌های این حزب جدایی از حزب رستاخیز در ۲۹ خرداد ۱۳۵۷ با چهار عضو رسماً احیا شد.[27]
کنگره‌های حزب پان ایرانیست بعد از انقلاب ۱۳۵۷
بعد از انقلاب حزب پان ایرانیست موفق به برگزاری کنگره خود در سال‌های ۱۳۷۶، ۱۳۷۹، ۱۳۸۱ خورشیدی گردید ولی در برگزاری کنگره دهم خود در سال ۱۳۸۴ ناکام مانده و دیگر کنگره‌ای برگزار نکرده‌است.[30]
کنگره هفتم
در بهمن ۱۳۷۶ با ادامهٔ فعالیت‌ها، اولین کنگره حزب پس از انقلاب تشکیل شد. کنگره هفتم پان ایرانیستها در بهمن ماه ۱۳۷۶ به ریاست مهدی صفارپور تشکیل و افراد زیر را به سمت شورای عالی رهبری انتخاب می‌کند: عبدالرضا باستانی، سهراب اعظم زنگنه، قدرت‌الله جعفری، مهدی صفارپور، سید رضا کرمانی، ابراهیم می‌رانی، منوچهر یزدی. در این کنگره محسن پزشکپور به سمت رهبری نهضت پان ایرانیسم برای همیشه انتخاب می‌شود و سید رضا کرمانی نیز مسوولیت دبیر شورای عالی حزب و مسوولیت اجرایی ان را عهده‌دار می‌گردد.[30][31]
کنگره هشتم
کنگره هشتم در مورخ ۲ اردیبهشت ماه ۱۳۷۹ در محل دفتر فعلی حزب پایگاه سیاووشان آغاز به کار می‌کند که با فشار مأموران امنیتی پس از سه ساعت به کار خود پایان می‌دهد با توجه به شرایط اضطراری کنگره قبل از خاتمه به ابقای شورای عالی رهبری قبلی رأی می‌دهد.[32]
کنگره نهم و اساسنامه
کنگره نهم حزب پان ایرانیست در تاریخ ۱۵ شهریور ماه ۱۳۸۱ با حضور ۲۷۰ نفر از منتخبان گردید. در این کنگره اساسنامه‌ای ارائه شد که در آن اعضای شورای عالی معرفی شدند؛ همچنین در این اسانامه اهداف حزب پان ایرانیست شرح داده شد.[33][34][35]
کنگره دهم و دستگیری‌های حزب پان ایرانیست
پس از آن در سال ۱۳۸۴ با یورش نیروهای انتظامی و امنیتی، کنگرهٔ دهم حزب ناکام ماند[36][37] و فشار بر اعضای حزب روز به روز بیشتر شده و متعاقباً تعدادی از اعضا در کرج، تهران، و خوزستان دستگیر و برخی با احکام حبس مواجه شدند.[38][34][39][40][41][42]
تغییرات
تا تابستان ۱۳۸۷ حزب کماکان با همان کنگرهٔ قبل فعال بود ولی در شهریور ماه ۱۳۸۷ با انجام تغییراتی در کادر رهبری بانو زهرا صفارپور به دبیر کلی حزب انتخاب شد.[43][44][45] اما در سال ۱۳۸۹ با توجه به اختلافات به وجود آمده و عدم امکان تشکیل کنگره جدید دو نفر از اعضای شورای رهبری در شهریور ماه ۱۳۸۹ رضا کرمانی و حسین شهریاری به همراه امضاء حدود ۱۰۰ نفر از اعضا با انتشار بیانیه‌ای ادامهٔ فعالیت‌های کنگره نهم رابه مصلحت ندانسته و خواستار تشکیل شورای موقت رهبری در برونمرز شدند.[46][47][48] در برابر، شورای عالی رهبری حزب پان ایرانیست، رضا کرمانی عضو شورا عالی رهبری را به همراه چند نفر دیگر از اعضای سازمان جوانان اخراج نمود[49] و به جای رضا کرمانی و حسین شهریاری از اعضای علی‌البدل برای تکمیل شورای عالی رهبری استفاده نمود.[50][51][52]
حزب پان ایرانیست در خارج از ایران
در طول تمام سال‌های پس از انقلاب ایران (۱۳۵۷)، علاوه بر آن دسته از هواداران حزب پان ایرانیست که در بیشتر شهرهای بزرگ ایران فعالیت دارند، بسیاری از ایشان در پایتختهای اروپایی و برخی شهرهای کانادا، استرالیا و آمریکا به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند.[5]
انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و مجلس دهم
حزب پان ایرانیست مانند سایر احزاب ملی‌گرایِ اپوزیسیون داخل انتخابات جمهوری اسلامی ایران تحریم کرد.[53][54][55]
گروه‌های موازی
با توجه به خروج برخی از افراد از حزب پان ایرانیست این موضوع سبب گردید که زهرا صفارپور دبیرکل حزب پان ایرانیست در خصوص فعالیت‌های این حزب و همچنین دربارهٔ گروه‌های موازی بیانیه‌ای صادر کند و فعالیت‌های گروه‌های موازی مدعی پان‌ایرانیست و همین‌طور «سازمان جوانان حزب پان ایرانیست» و سایت‌های وابسته به این گروه‌ها را فاقد اعتبار و بی‌ارتباط با حزب پان ایرانیست اعلام کند. تکرار موضوع فوق باعث شد که مجدداً حزب پان ایرانیست در این خصوص بیانیه‌هایی مبتنی بر غیررسمی بودن و عدم وابستگی سایر سایت‌ها و گروه‌های همنام را اعلام نماید.[56]
به نام خداوند جان و خرد
پاینده ایران
هم میهنان ارجمند و اندامان گرانقدر حزب پان ایرانیست - از آن روز که آموختم به ایران و سر بلندی ایران بیندیشم وارد راهی شدم که احساس کردم این راه تغییرناپذیر و بی‌بازگشت است …
وفاداری به راهی که برگزیده بودم سبب شد تا اعضای شورای عالی رهبری حزب پان ایرانیست در تاریخ ۱۷ / ۸ /۱۳۸۷ مرا به عنوان دبیرکل حزب پان ایرانیست برگزینند. چنین بود که مصمم شدم پایه‌های مسئولیت و وظایف حزبی ام را بر اساس فرامین کتاب " بنیاد " و اساسنامه حزب بنیاد نهم …
با چنین بینشی در طول مسئولیتم با تعداد بسیار اندک از جوانان روبرو شدم که جویای نام بودند و حزب را نردبانی برای مقاصد خود تصور می‌کردند. بعد از گفت و شنودهای بی‌حاصل با این جوانان، نظر خود را نسبت به اخراج آنان از حزب با شورای عالی رهبری در میان نهادم که پس از بر رسی‌های لازم حکم اخراج آنان طبق اساسنامه حزب صادر شد. ...
مدتی است در فضای مجازی، سایت و و بلاگ‌هایی مشاهده می‌گردند که خود را وابسته به سازمان جوانان حزب پان ایرانیست معرفی می‌کنند. از آنجا که به کرات در مورد این سایت یا سایت‌های دیگر مورد پرسش قرار گرفته‌ام، ضروری دیدم به اطلاع همگان برسانم که گردانندگان این سایت هیچگونه ارتباطی با حزب پان ایرانیست تهران و دفتر مرکزی، پایگاه سیاوش ندارند و اساساً حزب، سازمانی به نام (سازمان جوانان) ندارد، زیرا مسایل مربوط به جوانان به صورت شورایی و زیر نظر شورای عالی رهبری حزب اداره می‌شود .
لذا تنها سایت مورد تأیید که زیر نظر شورای عالی رهبری حزب پان ایرانیست در فضای مجازی وجود دارد با مشخصات زیر و تنها نشریه حزب با عنوان " حاکمیت ملت " می‌باشد.
تأکید می‌نمایم سایت‌هایی که در فضای اینترنتی با نام پان ایرانیست وجود دارند از جمله " سازمان جوانان حزب پان ایرانیست " تحت کنترل و نظارت حزب پان ایرانیست نبوده و اقدامی است در راستای موازی سازی‌های مشکوک و فاقد اعتبار؛ لذا حزب پان ایرانیست هیچگونه مسئولیتی را در قبال مطالب و نوشتار و اقدامات آن‌ها نمی‌پذیرد.
پاینده ایران
— تهران – دبیرکل حزب پان ایرانیست: زهرا صفار پور ۱۵ آبان ماه ۱۳۹۱
تکرار موضوع فوق باعث شد که مجدداً حزب پان ایرانیست در این خصوص بیانیه‌هایی مبتنی بر غیررسمی بودن و عدم وابستگی سایر سایت‌ها و گروه‌های همنام را اعلام نماید.[57][58]
تشکیلات حزب پان ایرانیست و ساختار حزبی
ارکان حزب پان ایرانیست به قرار زیر است:
- کنگره‌های عادی و فوق‌العاده
- شورای عالی رهبری
- دبیرکل و سازمان‌های تشکیلاتی زیرنظر او
- شورای داوران
- سازمان جوانان حزب پان ایرانیست
مطابق با آخرین کنگره حزب پان ایرانیست (کنگره حسین طبیب) و تغییرات پس از ان افراد زیر مسئولیت‌های گروه‌های رهبری، داوری، دبیر کلی دارند.[59]
اعضای شورای عالی این حزب شورای عالی رهبری زهرا صفارپور (دبیرکل)، قدرت‌الله جعفری (قائم مقام دبیرکل)، منوچهر یزدی (سخنگو) خلیل طلایی، اسماعیل رحیمی، نوربخش رحیم زاده، ابراهیم قیاسیان، رسول رازی، مهدی توکلی، مسعود جهان‌نما و سهراب اعظم زنگنه هستند.[60][61]
مسئولان شهرستان‌ها و سازمان‌ها به نمایندگی حزب پان ایرانیست ابراهیم قیاسیان (دفتر مرکزی تهران، پایگاه سیاوش)، غلام حسین آصف (مسئول استان خوزستان)، حسن حیدری (مسئول شهرستان آبادان)، اسماعیل رحیمی (مسئول تشکیلات آذربایجان و کردستان)، خلیل طلایی (مسئول استان گلستان)، ضرغامی (مسئول استان لرستان)، امیری (مسئول شهرستان شیراز) و کیومرث پشتکوهی (مسئول شهرستان شاهین شهر) بودند.[62]
اعضای شورای داوری این حزب رسول رازی، فضل‌الله امینی، عبدالرضا باستانی، غلام حسین آصف و مسعود جهان‌نما هستند.[63]
درفش حزب پان ایرانیست
درفش حزب پان ایرانیست، پرچم حزبی این حزب است که به سه‌رنگ ملی ایران مزین شده‌است. همچنین نشان مخالفتی روی مرکز این پرچم نقش بسته‌است که به‌معنای مخالفت با هر ایده استعماری، مخالفت با پراکندگی سرزمین‌های ایرانی، مخالفت با اندیشه‌های ضدانسانی، مخالفت با سازمان‌های فاسد، مخالفت با کمونیسم، مخالفت با پان‌اسلامیسم، مخالفت با همسویی کشورهای عربی و پان‌عربیسم، مخالفت با پان‌ترکیسم، مخالفت با صهیونیسم و نظم کنونی جهانی است.[67]
ارگان حزب پان ایرانیست
ارگان حزب پان‌ایرانیست، حاکمیتِ ملت است. از فروردین ۱۳۷۷ نشریه داخلی حزب پان‌ایرانیست به نام «ضد استعمار» منتشر شد و از شماره ۴۴ به «حاکمیت ملت» تغییر نام داد.[68]
نشست‌های حزب
حزب پان ایرانیست در دو دفتر رسمی درون ایران اقدام به برگزاری نشست‌های حزبی می‌نماید.[69]
جلوگیری از برگزاری
مقامات جمهوری اسلامی ایران که فعالیت این حزب را غیرقانونی می‌دانند، به فعالیت‌ها و نشست‌های این حزب اعتراض کردند.[70] به گفته حجت کلاشی دبیرکل سازمان جوانان حزب پان ایرانیست، در بعضی از سال‌ها، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران از نشست‌های این حزب جلوگیری می‌کند.[71]
مخالفت‌ها و انتقادات
برخی از احزاب سیاسی همانند حزب کمونیست کارگری ایران و احزاب فدرالیست حزب پان ایرانیست را یک حزب فاشیست و تمامیت‌خواه می‌دانند؛[72] که این حزب همواره این ادعاها را رد کرده‌است.[73]
مبارزه با گروه‌های تجزیه‌طلب
حزب پان ایرانیست که از ابتدای بنیانگذاری، با سازمان‌ها و اندیشه‌های تجزیه‌طلب مانند پان‌ترکیسم، پان‌عربیسم در مبارزه بوده‌است، با فدرالیسم و احزابی مانند حزب دموکرات کردستان ایران مخالف کرده‌است.[74]
قانون اساسی پیشنهادی
حزب پان ایرانیست در سال ۱۳۹۷ قانون اساسی پیشنهادی خود را ارائه داد که مهم‌ترین اصول آن نظام پارلمانی، پادشاهی مشروطه، ملی‌گرایی و سکولاریسم هستند.[79][68]
نگارخانه
- درفش حزب پان ایرانیست با سه‌رنگ ملی ایران و نشان مخالفت[67]
محسن پزشکپور، بنیانگذار حزب پان ایرانیست
پانویس
- «محسن پزشکپور بنیان گذار حزب «پان ایرانیست» در گذشت». www-radiofarda-com.cdn.ampproject.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۰.
- «حزب پان ایرانیست::روزنامه های پان ایرانیستی». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۸.
- «قانون اساسی پیشنهادی حزب پان ایرانیست» (PDF).
- javanan. «اهداف پان ایرانیست». سازمان جوانان حزب پان ایرانیست. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۳۰.
- «تارنمای سازمان برونمرزی حزب پان ایرانیست». تارنمای سازمان برونمرزی حزب پان ایرانیست. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «در باب جدایی». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۶.
- «جدایی حزب ملت ایران از حزب پان ایرانیست» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۸ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۱.
- هوشنگ طالع. «نقدی کوتاه و فشرده بر کتاب حزب پان‌ایرانیست (1388 – 1330 ش)». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۶.
- «تاسیس جبهه ملی». روزنامه دنیای اقتصاد. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- هوشنگ طالع (۱۳۹۲)، روز 28امرداد سه راه بوذرجمهری، سمرقند، ص. گفتار دهم۲۲۷ الی۲۸۴
- «اعلامیه شورای رهبری حزب پان ایرانیست در دفاع از دولت مصدق و حملهٔ اوباش به دفاتر حزب پان ایرانیست». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ سپتامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۸ ژانویه ۲۰۱۱.
- www.dsi.co.ir (۱۳۹۹-۰۵-۱۳). «حد یقف فعالیت‌های پان‌ایرانیست‌ها». www.iichs.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- افغان‌نامه، دکتر محمود افشار یزدی، جلد سوم، چاپ تهران، ١٣۶١ خورشیدی، صفحات ۴٧۵ تا ۴٨٢
- برگرفته از «ضد استعمار» نشریه داخلی حزب پان‌ایرانیست، سال دوم، شماره ١٣، فروردین ١٣٧٨
- محسنی، محمدرضا. «پان ترکیسم، ایران و آذربایجان». انتشارات سمرقند، ۱۳۸۹، صص 5-6
- «راه سبز - محسن پزشکپور، بنیانگذار جنبش پان ایرانیسم درگذشت». دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۶.
- «زندگینامه دکتر عاملی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۶.
- «یادداشتی بر مرگ پزشکپور». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۶.
- «BBC». دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۶.
- علی اکبر رزمجو (۱۳۷۸)، حزب پان ایرانیست ایران، مرکز اسناد انقبلاب اسلامی، ص. سند۲۸
- Mehrdad, Hormoz (1980). "Political orientations and the style of intergroup leadership interactions: the case of Iranian political parties /". undefined. Retrieved 2021-04-27.
- هوشنگ طالع، تاریخچه مکتب پان ایرانیسم
- سهراب اعظم زنگنه (۱۳۸۹)، * تاریخچه مختصر حزب پان ایرانیست
- «استیضاح دولت هویدا در مجلس شورای ملی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۸ ژانویه ۲۰۱۱.
- «فشار بر اعضای حزب پان ایرانیست پس از تجزیه بحرین». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۸ ژانویه ۲۰۱۱.
- حزب پان ایرانیست به روایت اسناد.
- "Chronology May 16, 1978-August 15, 1978", Middle East Journal, 32 (4): 457–469, 1978, JSTOR 4325798
- Iran Almanac and Book of Facts, Echo of Iran, 1970, p. 91
- Mehrdad, Hormoz (1980). "Political orientations and the style of intergroup leadership interactions: the case of Iranian political parties /". undefined. Retrieved 2021-03-25.
- تاریخچه مکتب پان ایرانیسم، هوشنگ طالع
- «رضا کرمانی از رهبران حزب پان ایرانیست درگذشت». دریافت‌شده در ۱۸ ژوئن ۲۰۱۶.
- تاریخچه مختصر حزب پان ایرانیست، سهراب اعظم زنگنه ص 36
- «حزب پان ایرانیست::کنگره نهم حزب پان ایرانیست (کنگره دکتر حسین طبیب)». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- تاریخچه مختصر حزب پان ایرانیست، سهراب اعظم زنگنه، ۱۳۸۹
- «حزب پان ایرانیست::اساسنامه». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۲.
- «چقدر ازتاریخچه فاشیسم در ایران خبر داریم». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۶.
- «نیروهای امنیتی از برگزاری دهمین کنگره آن جلوگیری کردند». دریافت‌شده در ۱۸ ژوئن ۲۰۱۶.
- «حزب پان ایرانیست::کنگره نهم حزب پان ایرانیست (کنگره دکتر حسین طبیب)». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- [بازداشت یک عضو حزب پان ایرانیست «بازداشت یک عضو حزب پان ایرانیست»] مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). سایت ملی - مذهبی. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۶. - «بازداشت گروهی از اعضای حزب پان ایرانیسم در خوزستان». جرس. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۶.
- «بازداشت اعضای حزب پان ایرانیست در کرج». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۶.
- «رادیو فردا-ادامه بازداشت رهبر حرب پان ایرانیست». دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۶.
- «بانو زهرا صفار شد پور دبیرکل حزب پان ایرانیست» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۶ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ ژوئن ۲۰۱۶.
- «عصر نو». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ ژوئن ۲۰۱۶.
- «مصاحبه دبیرکل حزب پان ایرانیست با روز انلاین». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ ژوئن ۲۰۱۶.
- اطلاعیهٔ رضا کرمانی و حسین شهریاری
- بیانیهٔ اعضای حزب پان ایرانیست پیرامون تشکیل کنگرهٔ حزب
- مصاحبهٔ رضا کرمانی با صدای آمریکا
- «بیانیه حزب پان ایرانیست». دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۶.
- «حزب پان ایرانیست::عضویت رسمی سرور خلیل طلایی در شورایعالی رهبری». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::اساسنامه». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۶.
- «مصاحبه رادیو فردا». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ ژوئن ۲۰۱۶.
- «یک عضو حزب پان ایرانیسم از "کاستی ها" در انتخابات ایران می‌گوید | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::کنگره نهم حزب پان ایرانیست (کنگره دکتر حسین طبیب)». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::کنگره نهم حزب پان ایرانیست (کنگره دکتر حسین طبیب)». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::عضویت رسمی سرور خلیل طلایی در شورایعالی رهبری». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::شورای عالی رهبری حزب پان ایرانیست». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::مسئولان شهرستان ها». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::شورای داوران». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «سازمان جوانان حزب پان ايرانيست». سازمان جوانان حزب پان ايرانيست. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۲.
- «اعتراض خانواده «حجت کلاشی» فعال سیاسی ممنوع الخروج شده: شش ماه بلاتکلیف است | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «آزادی هفت عضو سازمان جوانان حزب پان ايرانيست». www-radiofarda-com.cdn.ampproject.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۲.
- «درفش حزب پان ایرانیست». paniranist.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۳۰.
- «قانون اساسی: طرح‌ها - قانون اساسی پیشنهادی حزب پان ایرانیست | ایران آرشیو». www.iran-archive.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «حزب پان ایرانیست::تماس با ما». paniranist-party.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «انشعاب مجدد در حزب غیرقانونی "پان ایرانیست" - خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency». www-mehrnews-com.cdn.ampproject.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «جلوگیری از برگزاری مراسم «حزب پان ایرانیست»». www-radiofarda-com.cdn.ampproject.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «بیانیه بیشرمانه "حزب پان ایرانیست"». ایران گلوبال. ۲۰۱۷-۱۲-۳۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «» در پاسخ به بیانیه حزب کمونیست کارگری پان ایرانیست خوزستان | تارنمای تشکیلات خوزستان حزب پان ایرانیست». pan-iranist.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «اختلاف در کادر رهبری حزب «پان ایرانیست» بر سر رابطه با حزب دمکرات کردستان: مصاحبه رادیوفردا با محسن پزشکپور و هوشنگ طالع». www-radiofarda-com.cdn.ampproject.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «رضا کرمانی از اعضای حزب پان ایرانیست به یکسال حبس محکوم شد». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۲۸.
- «بازداشت ده تن از اعضای حزب پان ایرانیست در کرج». سایت ملیون ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۲.
- «صدوراحکام زندان و بازداشتهای جدید فعالان سیاسی و حقوق بشر در ایران». Voice of America. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۲.
- لندن، کیهان (۲۰۱۹-۰۷-۲۳). «بیانیه درباره محکومیت حکم دستگیری دبیرکل حزب پان ایرانیست». KayhanLondon کیهان لندن. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۶.
- «قانون اساسی پیشنهادی حزب پان ایرانیست» (PDF).
منابع
- Engheta, Naser (2001). 50 years history with the Pan-Iranists. Los Angeles, CA: Ketab Corp. ISBN 1-883819-56-3
- تاریخچه مکتب پان ایرانیسم، هوشنگ طالع
- حزب پان ایرانیست، علی اکبر رزمجو
- حزب پان ایرانیست به روایت اسناد، شهلا بختیاری
- تاریخچه مختصر حزب پان ایرانیست، سهراب اعظم زنگنه
روز ۲۸ امرداد سه راه بوذرجمهری هوشنگ طالع
- حزب پان ایرانیست به روایت اسناد، شهلا بختیاری. شابک ۹۶۴۴۱۹۱۳۸۲.