آخوند

آخوند[1] در اصطلاح به اشخاص روحانی مسلمان به ویژه در کشورهای دارای مسلمانان بسیار، مانند ایران و جمهوری آذربایجان،[2] و افغانستان[3] گفته می‌شود. در چینی به شکل آهونگ (چینی: 阿訇) به کار می‌رود و میان مسلمانان کشور مذکور رایج است.

برای دیگر کاربردها، آخوند (ابهام‌زدایی) را ببینید.
بخشی از مجموعه مباحث اسلام دربارهٔ اسلام
اصول فقه
فقه
احکام
عناوین کلامی

در کشورها

ایران
نوشتار اصلی: روحانی‌گرایی در ایران

احترام و گرامی داشتن آخوندها از سوی جامعهٔ ایران نیز صورت گرفته‌است. از دوران قاجاریان هاله‌ای دیگر به عنوان نیابت از امام نیز آمد که احترامی افزوده ایجاد کرد. کم‌کم، لقب‌هایی احترام‌آمیزتر برای آخوندهای ایران به کار گرفته شد که دیدگاه نخست بر این است که خود جامعه چنین لقب‌هایی را داده‌است و دیدگاه مخالف آن، باور دارد که این لقب‌ها را روحانیت به جامعه تحمیل می‌کرده‌است.[4] از آخوند و ملا تا حجت‌الاسلام و حجت‌الاسلام و المسلمین و پس از اینها آیت‌الله و آیت‌الله‌العظمی و پس از این نیز امام، سیر دگرگونی لقب‌ها و عنوان‌هایی را نمایندگی می‌کنند که به آخوندها داده شده‌است. نقدگران این زمینه باور دارند که این لقب‌ها برای مقدس‌سازی نهاد روحانیت تلاش کرده‌اند اما دیدگاه مخالف می‌گوید که اینها از سوی جامعه بوده‌اند.[4]

به گزارش بی‌بی‌سی در سال ۲۰۱۸، یک روحانی به ازای هر ۲۰۰ نفر جمعیت در ایران وجود دارد. در سال ۱۳۹۵، روحانیون مشغول به تحصیل در حوزه‌های علمیه بانوان بیش از ۷۰ هزار و فارغ التحصیلان آن‌ها نیز ۹۰ هزار نفر بوده‌اند. ۱۰ هزار نفر مبلغ و ۲۷ هزار روحانی زن برای حضور در فضای مجازی نیز در این سال تربیت شدند. بر اساس تخمین‌ها، حدود ۱۵۰ هزار طلبه مرد در سراسر کشور، در این سال مشغول به تحصیل بودند.[5]

برخی از مخالفین روحانیت در ایران، حتی پا را از جلوگیری از روحانی‌گرایی نیز فراتر گذاشته‌اند و معتقدند که حتی روحانیانی که در حاشیه و مشغول کار خود هستند نیز مضر و برای جامعه خطرناک هستند. یکی از مخالفین سرشناس، عیناً این جملات را بیان کرده‌است: «مهم این نیست که روحانیون در حاشیه باشند یا بر مسند(در قدرت). در حاشیه باشند، با هر پدیده نو مخالفت می‌کنند زیرا این نهاد بر اساس کهنگی تاریخی شکل گرفته‌است. اگر بر مسند باشند با استفاده از دین می‌کشند، شلاق می‌زنند، حبس می‌کنند، اموال مردم را می‌گیرند و مردم را از خانه و سرزمین خود آواره می‌کنند.»[6]

در آبان ۱۳۹۹، فیلم جدیدی از رابطه جنسی یک روحانی در ایران منتشر شد که او را در حال انجام اعمال همجنس‌گرایانه در خودرو نشان می‌داد. این درحالی بود که روحانیت ایران پیش‌تر، چنین اعمالی را نهی کرده بود. این ویدئو واکنش‌های بسیاری گرفت و به عنوان نمونه در بازنشر اینستاگرامی ویدئو، نظرات مردم شامل هشتگ #تا_آخوند_کفن_نشود_این_وطن_وطن_نشود می‌شد. برخی به احتمال گسترده بودن همجنسگرایی در حوزه‌های علمیه ایران اشاره داشتند. تنها تا یک روز پس از انتشار ویدئو، نظری همانند: "یا علی گفتیم و گی آغاز شد"، بیش از ۱۰ هزار لایک دریافت کرده بود.[7][8]

بر پایه گزارش رسانه‌های داخلی ایران، نفوذ اجتماعی روحانیون در ایران، نسبت به جامعه‌های دیگر بسیار بیشتر است. این گزارش‌های داخلی، به این دیدگاه که روحانیت ایران حکومت‌داری کرده‌است نیز اشاره داشته‌اند و آن را رد کرده‌اند.[9]

کاربرد واژه

این واژه در میان مردم رایج است و به کار برده می‌شود، اما به صورت رسمی کمتر کاربرد دارد و واژهٔ «روحانی» در ادبیات رسمی جایگزین آن شده‌است.[10] اما در قدیم‌الایام، واژه آخوند به‌طور رایج بعنوان استاد مذهبی امثال مکتب‌خانه[11] بکار می‌رفت.[12] در روسیه و سیبری، استفاده از این لقب در متون اوایل قرن هفدهم به بعد دیده می‌شود.[2]

به جز از پیشه، از واژه آخوند گاهی بعنوان قسمتی از نام یا لقب اشخاص نیز بکار برده می‌شده‌است، همانند محمد آخوند گرگانی، آخوند خراسانی، محمد آخوند و غیره.

آخوند یا ملا واژه‌ای متداول در ایران، به معنی، پیشوای دینی و معلم علوم شرعیه یا آدمی که از طریق دین امرار معاش می‌کند و گویند از عهد تیموریان در این کشور رایج شده و مأخذ و منشأ اشتقاق این کلمه به وضوح روشن نیست: دهخدا احتمال داده که مخفف آغا و خوند «به معنی خداوندگار» باشد، مانند میرخواند و خواندمیر بعضی آن را تحریفی از آرخون یا آرگون یونانی که در آنجا عنوان روحانیان مسیحی است دانسته‌اند برخی آن را مرکب از آ «مخفف آقا» و خواند «فعل خواندن» پنداشته‌اند.

در نظام «عالمان» شیعه با عناوینی هم چون ثقةالاسلام، حجت‌الاسلام، حجت‌الاسلام والمسلمین، آیت الله، آیت الله العظمی خوانده می‌شوند.

در سینما و تلویزیون
یک آخوند آذربایجانی در گرجستان

در سینما و تلویزیون نقش آفرینی در لباس و جایگاه «روحانیت»، در برخی مواقع تنها به پوشیدن لباس روحانیت محدود شده‌است.[13]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-0557030428744c4e8c47058477f17117-fa.html
  2. Muslim religious institutions in Imperial Russia: the Islamic world of Novouzensk District and the Kazakh Inner Horde, 1780-1910. Volume 35 of Islamic history and civilization. Allen J. Frank. BRILL, 2001. ISBN 90-04-11975-2. pp.109
  3. «In Herat the term Akhond ("theologian, tutor": Haim, Persian-English Dictionary) was used for mullas actively engaged in teaching in traditional religious»...
    Rhetorics and politics in Afghan traditional storytelling. Publications of the American Folklore Society, Bibliographical and Special Series. Issue 12 of Persian studies series. Law in Social Context Series. Margaret Ann Mills. University of Pennsylvania Press, 1991. Original from the University of California. Digitized May 29, 2008. ISBN 0-8122-8199-3 pp.77
  4. «از آخوند تا آیت‌الله‌العظمی و امام؛ آیا روحانیت خود را مقدس می‌داند؟». رادیو فردا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۶-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۹.
  5. محمدی، مجید (۲۰۱۸-۰۴-۲۳). «آیا در ایران کمبود روحانی وجود دارد؟». BBC News فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۹ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۴.
  6. «صفحه آخر: نقش و دخالت روحانیان شیعه در سیاست و حکومت ایران». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۰۱-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۴.
  7. اکانت رسمی منوتو - ویدئو و بخش نظرات (بایگانی مشاهده شود). «اکانت رسمی منوتو - همجنس‌گرایی روحانی در خودرو - نظرات و واکنش‌های مردم». www.instagram.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۱۱-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۲۱.
  8. «خامنه‌ای: موضوع شرم‌آور همجنسگرایی مخالف خلقت بشر است». رادیو زمانه. ۲۰۱۶-۰۹-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۲۱.
  9. «محبوبیت آخوند از کشیش و روشنفکر بیشتر است». مشرق نیوز. ۲۰۱۸-۱۲-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۴.
  10. ریشه‌های اصطلاحات و ضرب‌المثلها ملاخورشدن
  11. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۷ فوریه ۲۰۱۱.
  12. Poetry and mysticism in Islam: the heritage of Rūmī. Volume 11 of Giorgio Levi Della Vida conferences. Giorgio Levi Della Vida conferences ; 11th conference. Giorgio Levi Della Vida Bienniel Conference proceedings ; 11. Amin Banani, Richard G. Hovannisian, Georges Sabagh. Publisher Cambridge University Press, 1994. ISBN 0-521-45476-X pp.163
  13. «22 بازیگر در لباس روحانیت/ تصاویر». آفتاب. ۲۰۱۴-۰۸-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۸-۲۳.

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ آخوند موجود است.

سایت خبری پارسینه

پیوند به بیرون
معنای آخوند را در ویکی‌واژه، واژه‌نامهٔ آزاد، ببینید.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.