یخچال طبیعی

یخچال طبیعی[1] یا پیریَخ (به فارسی تاجیکی) توده‌ای یخ است که بر اثر نیروی گرانش از نواحی بلند کوهستانی یا در نواحی قطبی شمالی و جنوبی زمین، که دارای هوای بسیار سردی هستند، به آرامی جریان پیدا می‌کند. اگر مقداری برف به محکمی در دست فشرده شود، برف به یخ تبدیل می‌شود. این همان رویدادی است که پس از بارش برف، در دره‌های مرتفع کوهستانی رخ می‌دهد. برف در کف دره، بر اثر فشار برف‌های بالایی فشرده و به یخ تبدیل می‌شود.

با یخسار اشتباه نشود.

جابجایی یخچال
یخچال طبیعی آلچ (Aletsch)، سوئیس.

برف‌های زیرین فشرده و محکم‌تر می‌شود و مانند توده‌ای خمیری حرکت می‌کند. به این ترتیب، یخچال طبیعی بوجود می‌آید. یخچال طبیعی به آرامی، حدود ۳ متر در سال، حرکت می‌کند.

نیروی ویرانگر

قدرت فرسایشی یخچالهای طبیعی بزرگ، بسیار زیاد است. حرکت آن به سمت پایین دامنه، باعث فرسایش دره به شکل U می‌شود. دره‌ای که در اثر یخچال طبیعی بوجود می‌آید، کف هموار و دیواره‌های عمودی دارد.

کلاهک‌های قطبی

یخچالهای طبیعی که در قطب‌های شمال و جنوب تشکیل شده‌اند، امکان دارد به اندازه یک کشور یا یک قاره باشند. این یخچال‌ها را کلاهک‌های یخی یا صفحه‌های یخی می‌نامند. برف در قسمت‌های مرکزی این خشکی‌ها می‌بارد و بسوی دریاهای کناری کشیده می‌شود. جنوبگان و گرینلند با پهنه‌های یخی پوشانده شده‌اند.

یخچال طبیعی ماتانوسکادر آلاسکا

عصر یخ

بین ۶۰۰ هزار تا ۱۰ هزار سال پیش، زمین دوره‌های شدیدی از هوای سرد را طی کرد که عصر یخبندان نامیده می‌شوند. در هریک از این دوره‌ها، یخچالهای طبیعی وسیعی بخش زیادی از آمریکای شمالی، آسیا و اروپا تا نزدیکی لندن در انگلستان را پوشاند. بسیاری از دریاچه‌ها، دره‌ها و تپه‌هایی که امروز می‌بینیم، با این صفحه‌های یخی پوشیده شده بودند. نخستین مردمانی که در آمریکا ساکن شدند و از آسیا به آلاسکای امروزی آمدند، از یک گذرگاه یخی به بلندی ۱۰۰۰ متر گذشتند.

گردآوری پاره‌سنگ‌ها
یخچال طبیعی هولگیت، پارک ملی کنائی آلاسکا

پاره‌سنگ‌هایی که یخچال طبیعی باعث فرسایش آن‌ها می‌شود، همراه با آن یخچال جابجا یا بار دیگر درون یخ‌ها لایه‌بندی می‌شوند یا روی یخها قرار می‌گیرند. این پاره‌سنگ‌ها را یخ‌رُفت می‌گویند. هنگامی که پس از ذوب یخ، یخ‌رُفت‌ها در پوزهٔ یخچال (پایانه یخچال) بر جای می‌مانند، چشم‌اندازی از تپه‌ای غیر طبیعی از ماسه، رس و سنگ بوجود می‌آورند.

سراسرنمایی از یخچال طبیعی پریتو مورنو در پارک ملی لوس گلاسیر در جنوب آرژانتین (پاتاگونیا)

پانویس
  1. «یخسار، یخچال طبیعی» [زمین‌شناسی] هم‌ارزِ «glacier»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر سوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۵۰-۸ (ذیل سرواژهٔ یخسار)

نگارخانه

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ یخچال طبیعی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.