محمدحسین جهانبانی

سرتیپ محمدحسین میرزا جهانبانی‌ از فرماندهان ارتش شاهنشاهی ایران و مدتی رئیس شهربانی کل کشور و نیز سرپرست وزارت کشور ایران بود.

محمدحسین جهانبانی
درگذشتهاردیبهشت ۱۳۳۳
درجهسرتیپ
فرماندهیرئیس شهربانی کل کشور

وی نوه سیف‌الله میرزا چهل و دومین پسر فتحعلی شاه قاجار بود.[1] پس از اتمام تحصیلات مقدماتی، برای ادامه تحصیل به روسیه رفت و دوره دانشکده افسری را طی نمود و در ۱۳۳۴ به ایران بازگشت و با درجه یاوری در قزاقخانه مشغول به‌کار شد.[1] در ۱۳۰۰ با همان درجه یاوری و سمت آجودان باشی به لشکر غرب (همدان) انتقال یافت.[2] در ۱۳۰۱ ش با درجه سرهنگ دومی، رئیس ستاد لشکر غرب، و در ۱۳۰۴ ش پس از انتقال به اداره کل امنیه (یا همان ژاندارمری)، رئیس ستاد ژاندارمری شد و بعد از مدتی کوتاه به معاونت و سپس کفالت ژاندارمری کل کشور منصوب گردید.[1] بعد فرمانده تیپ مستقل خوزستان و سرانجام فرماندار نظامی کهگیلویه گردید و در خلع سلاح عشایر آن منطقه کوشش زیادی کرد.[3] پس از مغضوب شدن امان‌اللّه جهانبانی، محمدحسین جهانبانی نیز به یکباره به تهران احضار، ابتدا بازداشت، محاکمه و عاقبت از ارتش اخراج گردید (۱۳۱۷).[3] سپس به وزارت کشور رفت و مدتها مدیرکل انتظامات وزارت کشور بود.[4] در سال ۱۳۲۲ مجدداً به خدمت دعوت شد و درجه سرتیپی گرفت[4] و در دوره دوم نخست‌وزیری سهیلی مدتی کوتاه رئیس شهربانی کل کشور گردید.[1] او در کودتای ۲۸ مرداد با سرلشکر فضل‌اللّه زاهدی همکاری نزدیک داشت و در زمان زمامداری زاهدی به معاونت و بعداً سرپرستی وزارت کشور منصوب گردید. وی در اردیبهشت ۱۳۳۳ در بازگشت از کنگره هزاره بوعلی سینا و افتتاح آرامگاه وی در همدان طی یک تصادف کشته شد.[1]

آرامگاه

آرامگاهی در مشهد (پارک کوهسنگی، واقع در بین دو کوه) وجود دارد که روی آن نوشته شده است «آرامگاه ابدی مرحوم سرهنگ محمدحسین میرزای جهانبانی رئیس ارکان حرب لشکر شرق که در تاریخ هفتم سرطان هزار و سیصد و دو شمسی در سن سی و دو سالگی بلده دزدآب انتحار خود مبادرت ورزید» حال با توجه به تاریخ فوت ذکر شده و تاریخ‌های گفته شده در بالا، به احتمال زیاد مطالب بالا از جنبه ذکر تاریخ‌ها اشتباه می‌باشد.[5]

برخی به‌اشتباه گمان می‌کنند این محمدحسین جهانبانی همان نظامی معروف کودتای 28 مرداد است که با زاهدی در سرنگونی حکومت مصدق همکاری کرد و با دربار پهلوی، ارتباط نزدیکی داشت و به ریاست شهربانی کل کشور رسید؛ درحالی که چنین نیست. جهانبانی مدفون در کوهسنگی در سال 1302 و در دوره قاجار درگذشته است و جهانبانی وابسته به دربار در سال 1333. درباره این‌که جهانبانی مدفون در کوهسنگی کیست، اطلاعات چندانی وجود ندارد؛ اما جست‌وجوهای تاریخی نشان می‌دهد که هنگام خودکشی محمدحسین‌میرزا، مدت کوتاهی پس از اعلام نتیجه آزمون اعزام نظامیان به اروپا برای تحصیل بوده‌است؛ آزمونی که نتیجه آن 13 خرداد 1302 اعلام شد. احتمال دارد که انتحار محمدحسین‌میرزای جهانبانی 32 ساله   به دلیل عدم موفقیت در این عرصه بوده‌باشد. نکته دیگری که نباید از یاد برد، این است که دوره مدنظر، مصادف با زمانی است که رضاخان وزیر جنگ بود و می‌کوشید تا افراد مدنظر خودش را در سطح فرماندهان نظامی تثبیت کند. این اقدام باعث شد تا قزاق‌ها بیش از افسران ژاندارمری مورد توجه قرار گیرند. این احتمال وجود دارد که سرهنگ مدفون در کوهسنگی، یکی از افسران ژاندارمری وقت بوده‌است؛ افسری که شاید قدرت قزاق‌ها را برنمی‌تابید و آن را بر خلاف شأن و شرف نظامی خود می‌دانست. نمونه‌ای از چنین خودکشی‌هایی در جریان انعقاد قرارداد 1919 که حکم تحت‌الحمایگی ایران را صادر می‌کرد، اتفاق افتاد؛ زمانی که کلنل فضل‌ا...خان، افسر پاکدست ژاندارمری، حاضر نشد تسلط بیگانه را بر ارتش ایران بپذیرد و به همین دلیل، دست به انتحار زد.

پانویس
  1. دائرةالمعارف اسلامی
  2. عاقلی ۲۸۵
  3. عاقلی ۴۱۹
  4. عاقلی ۳۹۸
  5. http://2.bp.blogspot.com/-g0RqMDrz_Kc/UV7MpHKH3RI/AAAAAAAAEsI/aNRdFkduwJ4/s1600/DSC01460.JPG

منابع
  • دانشنامه جهان اسلام، نسخه آنلاین، مدخل جهانبانی، بازبینی ۷ بهمن ۱۳۸۹
  • دکتر باقر عاقلی (۱۳۸۶)، رضاشاه و قشون متحدالشکل، تهران: نشر نامک، شابک ۹۶۴-۶۸۹۵-۰۵-۰
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.