محاکمه غلامحسین کرباسچی

شروع مباحث در مورد تخلفات انتصابی به شهرداری با نامه عباس آخوندی (وزیر مسکن و شهرسازی وقت) باجناق ناطق نوری نامزد مغلوب در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶ بود. پس از آن علی محمد بشارتی (وزیر سابق کشور) نیز خواهان برخورد با شهرداری تهران شد که نامه عباس آخوندی مبنای دستور برخورد با شهرداران تهران قرار گرفت.[1] در سال ۱۳۷۶، کرباسچی که همراه حزب کارگزاران سازندگی از طرفداران کلیدی خاتمی در انتخابات دوم خرداد بود، عده‌ای از معاونان و شهرداران مناطق تهران توسط حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی به فرماندهی سردار نقدی دستگیر و بازجویی شدند. سردار نقدی چندی بعد در دادگاه نظامی به اتهام شکنجه شهرداران به ۸ ماه حبس قطعی محکوم شد گرچه هیچگاه خبری از زندانی شدن وی در رسانه‌ها منتشر نشد.[2] سرانجام کرباسچی روز ۱۵ فروردین ۱۳۷۷ پس از بازجویی، بازداشت و روانه زندان شد. دستگیری کرباسچی توسط حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی و تحت سرپرستی محمدرضا نقدی صورت می‌گیرد. وزارت کشور رسماً بازداشت شهردار تهران را محکوم کرد و هیئت دولت، عده‌ای از نمایندگان مجلس و مطبوعات به این امر اعتراض کردند.[3]

۱- مشارکت در اختلاس به مبلغ یک میلیارد و چهارصد و پنجاه و سه میلیون تومان، نودهزار دلار آمریکا، ۶۶۰ سکه بهار آزادی و ۸۰ سکه نیم بهار آزادی.
۲- مشارکت در ارتشا
۳- تضییع اموال عمومی
۴- تصرف اموال عمومی
۵- تبانی در معاملات دولتی
۶- دخالت در انتخابات پنجمین دورهٔ مجلس شورای اسلامی با پرداخت ۲۵ میلیون تومان به دو نامزد.

کرباسچی در دادگاهی که غلامحسین محسنی اژه‌ای قاضی و دادستان آن بود با وکالت بهمن کشاورز و مسعود حائری محاکمه شد. تمامی جلسات دادگاه هر شب از تلویزیون ایران پخش گردید. ده سال بعد از این دادگاه، وزیر دادگستری ایران اظهار داشت پخش دادگاه از طریق رسانه‌ها به احساس عدالت و امنیت قضایی لطمه زد چرا که یک نفر به‌طور هم‌زمان هم مدعی بود و هم قاضی و همین پرونده موجب احیای دادسراها شد.[4]

• جلسه اول دادگاه ۱۷ خرداد ۱۳۷۷

در این جلسه، صورت کلی اتهامات خوانده شد و کرباسچی تمامی اتهامات را رد کرد. وی همچنین صلاحیت محسنی اژه‌ای را برای قضاوت به دلیل نداشتن تحصیلات کافی در این زمینه زیر سؤال برد.

• جلسه دوم دادگاه ۲۱ خرداد ۱۳۷۷

در این جلسه، موارد مربوط به روزنامهٔ آفتابگردان مورد بحث قرار گرفت. کرباسچی اظهار داشت مأموران تمامی اسناد و مدارک در این رابطه را با خود برده‌اند بنابراین او امکان دفاع از خود را ندارد.

• جلسه سوم دادگاه ۲۶ خرداد ۱۳۷۷

در ابتدای جلسه، کرباسچی قصد شروع صحبت با کلامی از علی بن ابی‌طالب را داشت که قاضی مانع این کار شد. در این جلسه مسائل مربوط به شرکت چاپ گستر و روزنامهٔ همشهری مورد بحث قرار گرفت که کرباسچی بدان جهت که این موارد تفهیم اتهام نشده و نظر کارشناسی نیز به او ابلاغ نشده است اعتراض کرد. همچنین موضوع پرداخت هشتاد سکه نیم بهار آزادی به مدیران شهرداری و فروش آپارتمان به آن‌ها به قیمت پایین‌تر از قیمت روز بررسی شد. همچنین موضوع اهدا ۸۰ دستگاه خودرو از سوی بنیاد مستضعفان به مدیران شهرداری تهران مورد بحث قرار گرفت. در این جلسه، قبه معاون شهردار تهران به عنوان مطلع برای چند ثانیه در جایگاه سخن گفتن قرار گرفت. او قصد داشت سخن خود را با تعداد روزهایی که در انفرادی گذرانده است شروع کند که محسنی اژه‌ای به او اجازه گفتن هیچ سخنی را نداد و به او گفت که فوراً بنشیند.

• جلسه چهارم دادگاه ۴ تیر ۱۳۷۷

در ابتدای جلسه، قاضی اعلام کرد موضوع اتومبیل‌های اهدایی بنیاد مستضعفان منتفی شده‌است. در این جلسه، موضوع زمین‌های سابق باغ وحش تهران مطرح شد که کرباسچی گفت این زمین‌ها هرگز به تملک شهرداری تهران در نیامده‌اند. همچنین موضوع پرداخت شصت سکه بهار آزادی به وزیر کشور مطرح شد که کرباسچی گفت از آنجا که مستند این موضوع تنها اعترافات زیر شکنجه است، سندیت ندارد. مورد دیگر اتهامی، عدم دریافت ده میلیون تومان عوارض از عبدالله نوری وزیر کشور بابت تغییر کاربری ملک نامبرده در خیابان الوند تهران بود. مورد دیگر پرداخت نود هزار دلار آمریکا بود که کرباسچی گفت این پول جهت خرید امکانات برای شهرداری تهران هزینه شده‌است. در این جلسه همچنین بشارتی وزیر سابق کشور سخن گفت و اظهار داشت دادگاه را صالح می‌شناسد و صلاحیت محسنی اژه‌ای را تأیید می‌کند.

• جلسه پنجم دادگاه ۱۴ تیر ۱۳۷۷

در این جلسه، موضوع پرداخت ۸۸۳ میلیون تومان به مؤسسه فرسی مطرح شد. کرباسچی گفت قبه را مسئول تصمیم‌گیری در این مورد کرده‌است که قاضی به او اجازهٔ صحبت نمی‌دهد. او همچنین فرسی را مجری طرح‌های فرهنگی و موسسه‌ای غیرخصوصی دانست. همچنین موضوع وام دریافتی از سازمان مبارزه با مواد مخدر که توسط شهرداری تهران به روزنامهٔ آفتابگردان واگذار شده بود مطرح شد. کرباسچی همچنین موضوع کمک به نامزدهای انتخابات را بی‌پایه دانست و گفت آقای عظیمی‌نیا را پس از پنجاه روز زندان انفرادی چنان زدند که در دادگاه قادر به راه رفتن نبود. بنابراین اعترافات زمان بازداشت را نمی توان به عنوان مدرک در محاکمه مطرح کرد.

• جلسه ششم دادگاه ۱۸ تیر ۱۳۷۷

در این جلسه، موضوع فروش ماشین‌آلات چاپ و قطعه‌ای زمین مورد بررسی قرار گرفت.

• جلسه هفتم دادگاه ۲۰ تیر ۱۳۷۷

در این جلسه، کرباسچی متن آخرین دفاع خود را کرد.

شهردار تهران به اتهام برداشت ۲۶۰ میلیون تومان جهت ستاد کارگزاران، ۲۵ میلیون تومان به تاجران و تقوامنشان نامزدهای انتخابات مجلس، ۶۰ میلیون تومان به بهزادیان، ۸۷ میلیون تومان برای خود، خرید ۹۰ هزار دلار از حساب مدیران شهرداری و پرداخت به نمایندهٔ جمهوری اسلامی در نیویورک، پرداخت ۵۰ میلیون تومان به تعدادی از مدیران شهرداری به ۳ سال زندان و ۱۰ سال انفصال از خدمات دولتی و بازگرداندن اموال محکوم شد.

وی همچنین به دلیل تضییع سه و نیم میلیارد (که نیمی از آن به حساب شهرداری بازنگشته بود) به چهار سال حبس و ۶۰ ضربه شلاق تعلیقی محکوم شد. در مورد ساختمان آفتابگردان تخفیف‌های داده شده به مراجعان، موضوع سکه‌های اهدایی و ساختمان خیابان الوند مربوط به عبدالله نوری و مشارکت در ارتشا حکم تبرئه صادر شد.

در پایان این دادگاه و پس از درخواست اعاده دادرسی، دادگاه تجدیدنظر تمامی متهمین پرونده (شهرداران و معاونین شهردار و …) به جز کرباسچی را از اتهام صادره تبرئه کرد.[5]

کرباسچی سرانجام پس از طی نزدیک دو سال حبس، با دخالت اکبر هاشمی رفسنجانی از زندان آزاد شد.

• رسیدگی قوه قضائیه ایران به موارد ترور و شکنجه

• کتاب دادگاه ملی از دیدگاه مطبوعات و مردم نشر اوحدی ۱۳۷۷