قطار شهری اصفهان

این خط از شمال شهر اصفهان آغاز شده و پس از طی مسیری به طول ۲۰٫۲ کیلومتر به پایانه مسافربری صفه در جنوب اصفهان می‌رسد. در این خط ۲۰ ایستگاه وجود دارد.[4]

ساخت این خط در سال ۱۳۸۱ آغاز و پس از ۱۵ سال به‌طور کامل افتتاح شد.[5] فاز نخست شامل ۱۰ ایستگاه به طول ۱۱ کیلومتر بوده که در ۲۳ مهرماه ۱۳۹۴ افتتاح شد.[6] فاز دوم به فاصله یک سال پس از فاز اول در ۱۳ آبان ۱۳۹۵ به بهره‌برداری رسید. این فاز شامل ایستگاه تختی بوده‌است.[7] در مرداد ماه ۱۳۹۶ ایستگاه‌های سی و سه پل، دکتر شریعتی و آزادی (دروازه شیراز) به بهره‌برداری آزمایشی رسیدند و قطار برای اولین بار از زیر زاینده رود عبور کرد و در حال حاضر این ایستگاه‌ها فعال و مورد استفاده مردم اصفهان هستند. فاز چهارم این پروژه شامل ۶ ایستگاه امام حسین (دروازه دولت)، انقلاب، دانشگاه، کارگر، کوی امام و دفاع مقدس (صفه) در آخرین روزهای سال ۱۳۹۶ به بهره‌برداری رسید و خط ۱ مترو اصفهان تکمیل شد. برخی از ایستگاه‌های این خط هنوز تکمیل نشده‌اند اما به مسافران خدمات ارائه می‌کنند.[5]

ایستگاه تختی

خط ۱ متروی اصفهان جمعاً ۲۰ ایستگاه دارد که به قرار زیر است:

ایستگاه مترو تختی، یازدهمین ایستگاه‌های مترو اصفهان در خط شمال به جنوب اصفهان است که در خیابان چهارباغ روبرو ورزشگاه تختی و در چهارراه تختی قرار دارد. ایستگاه تختی با زیربنای ۱۰ هزار مترمربع با هزینه ۴۶۱ میلیارد ریال در محل چهارراه تختی اصفهان احداث‌شده‌است.

مهم‌ترین شاخصه ایستگاه امام حسین استفاده از معماری ایرانی و اسلامی است. علاوه بر این، ایستگاه امام حسین بزرگ‌ترین ایستگاه خط یک قطار شهری اصفهان و یک ایستگاه تقاطعی محسوب می‌شود، زیرا در آینده خط دو نیز از این ایستگاه عبور خواهد کرد. مساحت این ایستگاه بالغ بر ۲۰۰۰۰ مترمربع است.

ایستگاه انقلاب سیزدهمین ایستگاه‌های مترو اصفهان در مسیر اتصال شمال به جنوب خط یک است. این ایستگاه با معماری زیبا و مفهومی خود مسجدهای ایرانی را یادآوری می‌کند که با ترکیب رنگی زیبا این شگفتی را به‌حداعلا رسانده‌اند.

در این ایستگاه سقف قوسی بتنی با دهانه ۲۵ متر احداث و آیتم نازک‌کاری انجام نشد تا با توجه به اینکه باید باغچه‌های چهارباغ عباسی را به حالت اولیه خود بازمی‌گرداندند، مردم بتوانند شاهد این اتفاق مهم مهندسی باشند.[28]

4 حیاط در مسیر گالری ورودی ایستگاه به بلیط فروشی در 4 سمت ایستگاه آزادی اصفهان

فضای سبز سطح میدان آزادی بر روی ایستگاه مترو

ایستگاه آزادی شانزدهمین ایستگاه‌ مترو اصفهان در مسیر اتصال شمال به جنوب خط یک است. این ایستگاه با معماری زیبا و مفهومی خود با استفاده از مفاهیم معماری ایرانی در محل دروازه شیراز (آزادی) اصفهان ساخته شده است. ایستگاه آزادی، یک ایستگاه تقاطعی است که در محل تلاقی خطوط یک و سه متروی اصفهان در محل سابق باغ تاریخی هزار جریب و میدان آزادی فعلی قرار می‌گیرد. در طرح معماری به تبع فضاهای شهری تاریخی، راسته حرکتی از چهارسمت میدان به صورت ارگانیک به چهار چهارسوی روباز می‌رسد که مفصل حرکتی به سوی بلیط‌فروشی است. سالن بلیط‌فروشی که با محور خط ۳ به دو نیم‌کره شمالی و جنوبی تقسیم شده، محل اصلی تلاقی حرکت‌هاست. از پیاده‌هایی که از چهارسمت آمده‌اند و به پایین حرکت می‌کنند تا به مقصدشان در چهار سمت شرق و غرب و شمال و جنوب ایستگاه بروند. کل ایستگاه یک مفهوم فضای شهری‌ست که باید محل باکیفیتی برای شهروندان باشد. چهار ورودی در هر سمت میدان با چهار حیاط مربع شکل ۱۰x۱۰ در هرسمت در مسیر دسترسی، به نشانه چهاربخش باغ تاریخی، آسمان را به داخل ایستگاه آورده و با تغییر رنگ کاشی کتیبه، چهار فصل را در چهار سمت میدان نمایش می‌دهد تا به شناخت حس مکان هریک کمک کند. در طراحی ایستگاه توجه به مفهوم معماری ایرانی و سیر حرکتی از فضای باز بیرون به فضاهای نیمه بازی و فضاهای مکث مدنظر قرار گرفته و با استفاده از ۴ فضای روباز در مسیر حرکت در محل ارتباط به بلیط فروشی، همچون چارسوهای بازار جهت حرکت مسافران تعریف شده‌است.

خط شرقی-غربی از خمینی شهر شروع و پس از عبور از خیابان اشرفی اصفهانی (کهندژ) و در ایستگاه مشترک امام حسین از زیر خط شمالی-جنوبی وارد خیابان سپه شده و از زیر قسمت شمال میدان نقش جهان به سمت خیابان حافظ می‌رود. این خط در خیابان هاتف به سمت شمال ادامه می‌یابد و پس از عبور از روی میدان لاله در طول خیابان زینبیه ادامه می‌یابد. طول کل مسیر ۲۴٫۴ کیلومتر و دارای ۲۳ ایستگاه می‌باشد.[8] فاز یک این مسیر مورد تصویب قرار گرفته و اجرای آن آغاز شده‌است.[9]

ایستگاه‌های این خط عبارتند از:

خط سوم قطار شهری اصفهان از ایستگاه آزادی آغاز می‌شود و با عبور از بلوار دانشگاه و بلوار ارتش به پایانه جنوب غرب شهر اصفهان واقع در جنوب تقاطع اندیشه می‌رسد و سپس به سمت فولادشهر و زرین‌شهر امتداد می‌یابد.[5] طول این مسیر حدود ۸/۸ کیلومتر و شامل ۷ ایستگاه می‌باشد.ادامه این خط از میدان آزادی تا میدان لاله است که هنوز برنامه ریزی نشده است.

ایستگاه‌های خط سه عبارتند از:

این خط به طول ۵۷ کیلومتر از ایستگاه آزادی اصفهان آغاز و با عبور از شهرهای فلاورجان، فولادشهر، زرین شهر، شهر و کارخانه ذوب آهن اصفهان به ساکنان این مناطق نیز سرویس دهی می‌کند[5]

خط مترو اصفهان - شاهین شهر از ابتدای خط یک قطارشهری اصفهان آغاز شده و پس از عبور از داخل شهر اصفهان، به بختیار دشت و سپس از سمت غرب به شهرستان شاهین شهر می‌رسد. اجرای این خط با مشارکت شرکت چینی نورینکو خواهد بود.[11] از ۲۰ کیلومتر طول مسیر این خط، ۱۶٫۷ کیلومتر در حوزه شهرستان شاهین شهر و مابقی در حوزه شهرستان اصفهان می‌باشد.

این خط از انتهای خط یک قطارشهری اصفهان آغاز شده و پس از عبور از سپاهان شهر به بهارستان ختم خواهد شد. طول این خط برابر ۱۴٫۵ کیلومتر خواهد بود. این پروژه در مراحل پایانی ریل‌گذاری قرار دارد.[12] تخمین زده می شود این خط تا سال ۱۴۰۰ به بهره برداری برسد.

این خط از شهر بهارستان شروع و با طی ۵۱ کیلومتر و گذر از سه راهی مبارکه، روستای دهسرخ، زیبا شهر، میدان شهید نصوحی و میدان دفاع مقدس مبارکه و مجتمع فولاد مبارکه، نهایتاً به شهر جدید مجلسی ختم می‌شود.[13]

در ۱۶ فروردین ۱۳۸۸، شرکت الموت اعلام کرد که دستگاه حفار تونل غربی با موفقیت از زیر زاینده رود عبور کرده‌است[17]. همچنین در همین منبع که به نظر می‌آید در تاریخی بعد از ۱۶ فروردین ۱۳۸۸ به روز رسانی شده‌است اشاره شده که حفاری تونل شرقی نیز که در اردیبهشت ۱۳۸۸ آغاز شده بود از زیر زاینده رود در طی ۳۰ روز حفاری، با موفقیت عبور کرده‌است.[17]

در ۹ شهریور ۱۳۸۸، خبرگزاری میراث فرهنگی گزارش کرد که تونل شرقی خط «شمال- جنوب»، پس از گذشتن از زیر زاینده رود با انحراف از مسیر، در کنار سی و سه پل در حدود ۴۰ متر به اشتباه حفاری کرده‌است. بنا بر این گزارش از واگن‌های حمل خاک حفاری شده، مصالح غیرمعمول مشاهده شده که به قسمتی از پی (ساختمان) یک سازه شباهت دارد و این احتمال می‌رود که دستگاه حفار، در اثر انحراف از مسیر، با ورودی جنوبی سی و سه پل برخورد کرده‌است و مصالح غیرعادی قسمتی از پی سی و سه پل باشد. درصورت صحت این مسئله و آسیب وارد آمدن به پی این پل تاریخی، احتمال نشست آن در زمان جاری شدن مجدد آب در رودخانه زاینده رود وجود دارد.[18]

در ۱۱ شهریور ۱۳۸۸، عبدالجواد زعفرانی، رئیس «سازمان قطار شهری اصفهان و حومه»، خبر انحراف دستگاه حفاری تونل شرقی خط شمال به جنوب را در نزدیکی سی‌وسه‌پل تأیید کرد. او میزان انحراف را ۳۵ تا ۴۰ متر از مسیر اصلی بیان کرد و آن را ناشی از نقص فنی در دوربین دستگاه حفاری دانست[19].

در ۲۵ شهریور ۱۳۸۸، سیدمرتضی سقائیان نژاد، شهردار اصفهان، اعلام کرد که انحراف مسیر مترو تعمدی است. او با شاره به اینکه «نامه‌ای مبنی بر تعمدی بودن در انحراف متروی اصفهان وجود دارد که نمی‌توان اصل این نامه را در اختیار رسانه‌ها قرار داد» افزود «چون متن این نامه محرمانه‌است نمی‌توان از یک ارگان خاص در این خصوص نام برد». او همچنین فاصله تونل از پایه‌های پل را در نقطه انحراف ۴۳٫۲۶ متر و در نقطه میانی ۴۵٫۷۷ متر اعلام کرد. او با اشاره به هشت راهکار ارائه شده توسط مشاور آلمانی، تنها از ادامه مسیر فعلی با قوس موجود و جابجایی ۱۰۰ متری ایستگاه مترو نام برد[20] .

اولین تائیدیه محکم عبور مترو اصفهان از زیر میدان نقش جهان، به میزگرد تخصصی شهر تاریخی اصفهان در افق توسعه پایدار بر می‌گردد که دو سال قبل به همت چند رسانه در اصفهان برگزار شد. در این نشست، عباس حاج رسولی‌ها به صراحت از طرح عبور مترو از میدان نقش جهان سخن گفت و اعلام کرد خط شرقی-غربی مترو اصفهان که از زیر میدان نقش جهان عبور می‌کند مصوبه شورای عالی ترافیک را دارد و تنها در صورت لغو این مصوبه اجرایی نمی‌شود. این در حالی که مسعود علویان‌صدر، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در گفتگویی در خرداد ماه سال ۹۱ گذشته در خروجی رسانه‌ها قرار گرفت، نسبت به حذف میدان نقش جهان از لیست آثار جهانی در صورت عبور مترو از زیر آن هشدار داده و اعلام کرد: براساس گزارشی که در زمان حضور کارشناسان یونسکو در ایران ارائه شد، مسؤولان قطار شهری اصفهان در اجرای محور شرقی ـ غربی که از زیر میدان نقش جهان می‌گذرد، اصرار دارند و این موضوع خطری جدی برای میدان نقش جهان و مجموعهٔ اطراف آن محسوب می‌شود. در چنین شرایطی، عباس حاج رسولی‌ها رئیس شورای شهر اصفهان در گفتگویی مدعی شد که مترو اصفهان هم از یوسنکو و هم سازمان میراث فرهنگی تائیدیه دارد و آنان عبور از زیر میدان نقش جهان را تأیید کرده‌اند.[21] یک روز پس از این اظهارنظر، مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان ادعای رئیس شورای شهر اصفهان را تکذیب کرد.[22] معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز ضمن رد ادعای وجود تائیدیه سازمان میراث فرهنگی و یونسکو برای خط دوم مترو اصفهان، از نامه‌نگاری با شورای عالی ترافیک برای جلوگیری از عبور قطار شهری از حریم میدان نقش جهان اصفهان خبر داد. علویان صدر تصریح کرد: تمامی رایزنی‌ها و تلاش خود را برای رفع خطر از میدان تاریخی نقش جهان به کار خواهیم بست و به هیچ نهادی اجازه نمی‌دهیم تا خلاف موازین، میراث جهانی ایرانیان را تهدید کنند.[23] استاندار اصفهان نیز به ادعای وجود تائیدیه برای خط دوم مترو اصفهان واکنش نشان داده و در خصوص احتمال عبور خط دوم مترو اصفهان از زیر میدان نقش جهان گفته بود: متأسفانه خط اول متروی اصفهان پس از اجرا، چالش بزرگی را به همراه داشت و باید مراقب باشیم تا در خصوص خط دوم این موضوع مجدداً اتفاق نیفتد زیرا پس از اجرای خط اول متروی اصفهان یا اتفاقاتی نظیر آن باید کسانی که دغدغه آثار باستانی دارند و به هویت اصفهان فکر می‌کنند دائماً موضوع را از طریق رسانه‌ها دنبال کنند.[24] هرچند پس از این اظهارنظرها و اعتراض به خبر کذب، عباس حاج رسولی‌ها، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان در نشست مطبوعاتی مدعی شد، حضور نماینده میراث فرهنگی در جلسه شورای عالی ترافیک در زمان تصویب خط شرقی-غربی مترو اصفهان نشان مهر تأیید این سازمان برخط دوم مترو اصفهان است. این در حالی است که صورت جلسه شصت و ششمین جلسه شورای عالی ترافیک نشان می‌دهد نماینده میراث فرهنگی در این جلسه حضور نداشته‌است و ادعای وجود تائیدیه سازمان میراث فرهنگی و یونسکو برای عبور مترو اصفهان از زیر میدان نقش جهان، ادعایی تو خالی است[25]