قطار شهری کرمانشاه

مطالعات فاز مقدماتی خط یک قطار شهری کرمانشاه توسط شرکت مشاور مترو انجام گرفت و کریدور خط یک از طاق‌بستان تا میدان فردوسی در مسیر طاق‌بستان، شهید شیرودی، پل ولایت، میدان آزادی، مدرس و میدان فردوسی، در جلسه شصت و هفتم شورای عالی ترافیک شهرهای کشور به تصویب رسید. مسیر اجرای این خط به صورت مونوریل به طول ۱۳ کیلومتر و دوخطه است که شامل ۱۲ ایستگاه و دو توقفگاه و پارکینگ می‌شود.[4]

برنامه اجرایی احداث خط یک متروی کرمانشاه از اواخر سال ۱۳۹۰ و اوایل ۱۳۹۱ طی قراردادی به مبلغ اولیه ۲۱۵ میلیون یورو و مدت زمان اجرایی ۴۲ ماه آغاز و پیش‌بینی شد تا سال ۱۳۹۳ اولین فاز آن به بهره‌برداری برسد. این پروژه شامل ۱۲ ایستگاه است و شمال و جنوب کریدور اصلی شهر یعنی، میدان فردوسی را به میدان طاق‌بستان متصل می‌کند. طبق طرح اولیه، قرار است با توجه به داشتن ۴ واگن با ظرفیت ۲۰۰ نفر، ۸۰۰ نفر در هر قطار جابه‌جا شوند، ولی مونوریل کرمانشاه در افق ۱۴۰۰ شمسی بتواند ۱۴ هزار و ۲۰۰ نفر را جابه‌جا کند و در افق ۱۴۱۰، قابلیت انتقال ۱۶ هزار و ۲۰۰ مسافر در هر جهت و در هر ساعت را داشته باشد.[4]

در سفر سیدعلی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران به کرمانشاه در ۲۰ مهر ۱۳۹۰، با اعتراض کارشناسان ترافیک و نیز نمایندگان شهر، مصوب شد که برای کاهش بار ترافیکی در خیابان‌های کرمانشاه، بار دیگر پروژهٔ مترو جایگزین مونوریل شود. با این حال از آنجا که عملیات ساخت و نصب ستون‌ها آغاز شده و تا حدی پیش رفته بود، نمایندگان از حفظ این بخش دفاع کرده و به این ترتیب شبکهٔ حمل و نقل ریلی کرمانشاه دوپاره شد. از این زمان بنا شد ستون‌ها حفظ شده و از میدان طاق بستان تا چهارراه بسیج به صورت منوریل و با ارتفاع از زمین، و از آنجا تا میدان فردوسی به صورت مترو و زیرزمینی اجرا شود.[4]

با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، وضعیت پروژه به صورت جدیدی درآمد. مجتبی نیک‌کردار، معاون عمرانی استانداری کرمانشاه از تصویب جایگزینی قطار سبک شهری (L.R.T) به جای مونوریل در شورای ترافیک استان خبر داد و وعده داد ظرف چند ماه آینده مجوزهای مربوط در این زمینه را از شورای عالی ترافیک کشور دریافت کند. به این ترتیب طرح منوریل این بار به قطار سبک شهری تبدیل شد.[7]

ریاست سازمان قطار شهری کرمانشاه از تخصیص اعتبار به این پروژه ناراضی است. به گفتهٔ وی قطار شهری کرمانشاه در حال حاضر به بودجه سالانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومان نیاز دارد تا بتوان در پایان دولت یازدهم شاهد بهره‌برداری از فاز اول آن بود. وی می‌گوید در شرایطی که سایر کلانشهرها مانند تبریز یا اهواز سه برابر بودجه قطار شهری کرمانشاه اعتبار دریافت می‌کنند که خط‌های دوم و سوم قطار شهری در این کلانشهرها در حال احداث است و حال آنکه کرمانشاه تنها همین یک خط را دارد. وی مبلغ اختصاص داده شده به قطار شهری کرمانشاه در لایحه بودجه دولت را نوعی دهن کجی به کرمانشاه دانست و از نمایندگان خواست تا در بررسی لایحه بودجه از حق کرمانشاه دفاع کنند.[7]

در آذر ۱۳۹۸ اعلام شد که ستون‌های منوریل بلااستفاده بوده و ساخت پروژه متوقف شده‌است.[10] [11] با این حال فرماندار کرمانشاه در ۲۷ بهمن ۱۳۹۸ اعلام کرد کار ساخت تونل در قطعۀ سه‌راه ۲۲ بهمن تا چهارراه بسیج به اتمام رسیده، اما در قطعۀ‌ میدان آزادی تا سه‌راه نواب با مشکل تأمین اعتبار مواجهیم و همچنین در قطعۀ‌ شمالی نیز به‌واسطۀ مشکلاتی که در رابطه با میراث فرهنگی وجود دارد،‌ عملیات ساخت متوقف شده‌است. وی گفت نمی‌توان زمان و تاریخ دقیقی برای بهره‌برداری از قطار شهری کرمانشاه اعلام کرد.[12]

هوشنگ بازوند استاندار کرمانشاه در نشست مشترک شورای برنامه‌ریزی استان و ستاد اقتصاد مقاومتی در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۹۸ اعتبار لازم برای تکمیل فاز نخست پروژۀ قطار شهری کرمانشاه را ۷۰۰ میلیارد تومان اعلام کرد. حمید پورمحمدی معاون اقتصادی سازمان برنامه و بودجه نیز این رقم را ۷۵۰ میلیارد تومان اعلام کرد و در این نشست وعده داد که فاز نخست قطار شهری کرمانشاه در صورت تأمین اعتبار ۷۵۰ میلیارد تومانی، با مشارکت سازمان برنامه بودجه و بانک سپه تا پایان سال ۱۳۹۹ به اتمام برسد. به گفتۀ‌ وی شهرداری کرمانشاه برای پرداخت ۳۵۰ میلیارد تومان آن اعلام آمادگی کرده و در سازمان برنامه و بودجه نیز ۲۵۰ میلیون تومان به این پروژه اختصاص داده شده و مابقی اعتبار موردنیاز نیز مشروط به اتمام فاز یک پروژه در پایان سال ۱۳۹۹ از جانب بانک تأمین می‌شود.[13]

مهدی غلامرضایی معاون اجرایی سازمان حمل و نقل ریلی کرمانشاه در مرداد ۱۳۹۹ میزان پیشرفت عمومی فاز اول پروژۀ قطار شهری کرمانشاه را ۳۳ درصد اعلام کرد. به گفتۀ‌ او از مسیر ۸/۶ کیلومتر فاز اول پروژه، ۷ کیلومتر به صورت روگذر است که ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و ۱/۶ کیلومتر نیز به صورت زیرگذر از درون تونل است که ۹۶ درصد پیشرفت داشته است. اما کارهای مربوط به زیرسازی،‌ روسازی و ریل‌گذاری انجام‌نشده باقی مانده‌است. او دربارۀ ساخت ایستگاه‌های قطار شهری کرمانشاه نیز گفت که در کل مسیر متشکل از فاز اول و دوم ۱۳ ایستگاه پیش‌بینی شده که ۶ ایستگاه زیرزمینی و ۷ ایستگاه روزمینی خواهد بود. برنامۀ پروژه بدین صورت است که ساخت دو ایستگاه اول و آخر مسیر فاز اول در اولویت است تا قطار بین این دو ایستگاه به حرکت درآید و بقیۀ‌ ایستگاه‌ها نیز به مرور ساخته خواهد شد. بنابراین ساخت ایستگاه میدان آزادی (M8) به عنوان بزرگترین ایستگاه مسیر آغاز شده و ۲۸ درصد پیشرفت داشته است. معاون اجرایی سازمان حمل و نقل ریلی کرمانشاه همچنین اعلام کرد که عملیات حفر تونل فاز دوم قطار شهری کرمانشاه نیز آغاز شده و تونل این بخش از مجموعه با ۴۱ درصد پیشرفت فیزیکی به محل مسجد جامع کرمانشاه رسیده است.[14]

علاوه بر این به گفتۀ‌ احسان مهرابی معاون فنی سازمان حمل و نقل ریلی کرمانشاه در سال ۱۳۹۹ مشکل تأمین اعتبار برای پروژۀ قطار شهری وجود نداشته و برای نخستین بار بیشترین اعتبار در میان کلانشهرها به میزان ۷۰ میلیارد تومان برای پروژۀ قطار شهری کرمانشاه تعیین شده که تا ماه مرداد ۵۰ درصد آن تخصیص شده است. همچنین حق انتشار ۱۵۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت در سال ۱۳۹۹ برای این پروژه اخذ شده و مصوبه‌ای نیز توسط معاون سازمان برنامه و بودجه برای دریافت تسهیلات ۲۲۰ میلیارد تومانی از دو بانک سپه و رفاه صادر شده‌است.[14]

مسیر عبور قطار شهری کرمانشاه از درون شکارگاه خسروپرویز در نزدیکی طاق‌بستان در شمال شهر کرمانشاه می‌گذرد. کاوش‌های باستانشناسی در محوطهٔ این شکارگاه نشان داده‌است که شهری باستانی مربوط به دوران اشکانی در این محوطه قرار دارد که بعدها در دوران ساسانیان از دیوارهای آن برای شکارگاه استفاده‌شده‌است. اهمیت تاریخی این محوطه «بیش از حد تصور» عنوان شده‌است. عبور قطار شهری از محوطهٔ شکارگاه آسیب جبران‌ناپذیری بدان می‌زند و باستان‌شناسان نسبت به عواقب آن هشدار داده و با آن مخالفت کرده‌اند.[15]

سازمان حمل و نقل ریلی کرمانشاه در مرداد ۱۳۹۹ اعلام کرد که برای عبور قطار شهری به محدودۀ آن سوی تپۀ مرادحاصل چهار مسیر به سازمان میراث فرهنگی پیشنهاد کرده است. این چهار مسیر عبارتند از عبور قطار شهری به صورت روگذر و در ارتفاع، هم‌سطح با بلوار طاق‌بستان، به صورت تونل زیرزمینی، و مسیر چهارم نیز این‌طور تعریف شده که قبل از محل شکارگاه تغییر مسیر داده و به انتهای شهرک کارمندان رسیده و در آنجا به شهرک ظفر متصل شود. انتخاب یکی از این مسیرها به توافق میان میراث فرهنگی و سازمان حمل و نقل ریلی بستگی دارد.[16]