طغرا
طُغرا (یا طُغْری) نوعی از خوشنویسی پیچیدهاست که به وسیله آن لقبها و نام سلطان یا امیری و یا عالمی را برسر فرمان او مینوشتند مانند «السلطان الاعظم الاعدل جلال الدین اکبر پادشاه غازی». این خط خاص به عنوان امضاء برای سلطانها در خاورمیانه و بهویژه برای سلاطین عثمانی بکار میرفتهاست و در برخی مناطق آسیا مهرهای مشابه نیز دیده شدهاست.
این شیوه از خوشنویسی و ترکیب خط مرکب از چند خط عمودی منتهی به قوس گونهای تودرتو و متوازی است که به شکل کمانی و به مانند طره بر سر فرمانها، منشورها و احکام حاکمان در گذشته اغلب به آب طلا یا شنگرف میکشیدهاند.
هندوشاه نخجوانی سروده:
اعدلِ اقطارِ شرق و غرب، کز القاب او | بر مناشیرِ امورِ عدل طغرا کردهاند |
همچنین حافظ میگوید:
هلالی شد تنم زین غم که با طغرای ابرویش | که باشد مه که بنماید ز طاق آسمان ابرو |
کار نگاشتن طغرا بیشتر منصب و شغلی خاص بوده بیرون از منصب و شغل کاتب، و گماشته بدین کار را طغرانویس و گاه طغرائی مینامیدند و طغرا به منزله امضاء شاه یا امیر و حاکم بودهاست.
قدیمیترین خطی که شبیه به طغرا برای امضاء سلاطین موجود است متعلق به اورخان اول (۱۲۴۸–۱۳۵۹) دومین سلطان عثمانی است.
کاربرد در امور مالی
در متون مالی و اوراق مثبته اقتصادی، به معنی اصله یا فقره و به عنوان واحد شمارش چک و برات استفاده می شود.
نگارخانه
- طغرای سلطانمحمود دوم (۱۸۰۸)
- نخستین طغرای بجا مانده متعلق به اورخان اول (۱۳۲۶)
- طغرای سلطانسلیمان یکم (۱۵۲۰)
- طغرای سلطان سلیم سوم (۱۷۸۹)
- طغرای سلطانعبدالحمید دوم (۱۸۷۶)
- طغرای سلطان محمد پنجم (۱۹۰۹)
- طغرایی برسردر کاخ توپقاپی
- طغرای صدمه دیده سلطان سلیمان بر سر در دروازه ورودی بلگراد
- نگارهای از پردهٔ در کعبه که اکنون در مالکیت موزه هنر اسلامی دوحه قرار دارد.
طغرا مربوط به یکی از سلاطین عثمانی در کنار تاریخ ۳۲۱ ه.ق. قابل مشاهده است
منابع
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ طغرا موجود است. |
- دهخدا، علی اکبر. لغتنامه ذیل طغرا
- مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «Tughra». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی، بازبینیشده در ۸ مارس ۲۰۱۰.