شرکت نفت پارس

عبدالعلی فرمانفرمائیان که در دوران دانشجویی سیاست، اقتصاد و فلسفه در دانشگاه آکسفورد خوانده بود، در بازگشت به ایران، به فکر کار صنعتی نوین افتاد. پدر همسر اول او که یونانی بود، در آتن کارخانه تولید روغن موتور به نام «الوین» داشت. با کمک او و برخی از اقوامش، در اول آذرماه ۱۳۳۷ با سرمایه ۱۵۰ میلیون ریال شرکت نفت پارس توسط عبدالعلی فرمانفرمائیان تأسیس شد. فرمانفرمائیان «برای تامین سرمایه اولیه، یکی دو ملک موروثی را فروخت و تقاضای وام بانکی کرد؛ به طوری که تا سال‌ها بدهی‌های سنگینی به دوش داشت.»[3] هدف از تاسیس نفت پارس این بود که روغن موتور و مشتقات نفتی مانند پارافین تولید و در بازار عرضه شود؛ هم برای مصرف کننده داخلی و هم برای صادرات به کشورهای همسایه که در آن سال‌ها فاقد چنین فن‎آوری و صنایعی بودند.[3] اعضای هیئت مدیره شرکت نیز همگی از خانواده فرمانفرمائیان بوده‌اند. پالایشگاه آن نیز در سال ۱۳۳۹ در کیلومتر ۱۹ بزرگراه شهید لشگری آغاز به کار نمود. سپس شرکت به صورت سهامی عام ثبت شد و از سال ۱۳۴۱ سهام آن در بورس تهران عرضه شد و شرکت نفتی بزرگ «شل» بخشی از سهام آن را خرید و در سال ۱۳۴۱ طی قراردادی محصولات شرکت تحت لیسانس شرکت نفت شل قرار گرفت.[4] با وجود رقابت سنگین میان غول‌های نفتی جهان همچون «بریتیش پترولیوم»، شرکت نفت پارس توانست بخشی از بازار منطقه را به دست بیاورد.[3] پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷، در جریان مصادره‌های ابتدای انقلاب، تمام اموال و دارایی‌هایی خانواده فرمانفرمائیان همچون ۵۲ خانواده صنعتی دیگر مشمول مصادره و به بنیاد مستضعفان واگذار شد. با شکل‌گیری ستاد اجرایی فرمان امام، شرکت نفت پارس به این ستاد واگذار شد.[5][6]

نشانه تجاری شرکت، نشان گرافیکی شیر بال‌دار نشسته‌ای است که سر مردی را دارد. این نشانه برگرفته از تصاویر و نقش برجسته‌های تخت جمشید است. نشانه نفت پارس با تلفیقی از عناصر شیر با دست‌هایی پرصلابت، بال در حال پرواز، سر و کلاه مرد، مفاهیمی همچون خرد، تفکر و تعقل، سرآمد حرکت و چابکی و خستگی ناپذیری همراه با اراده، فکر و قانونمداری، ترقی و هوشیاری را به بیننده منتقل می‌کند.[7]

پالایشگاه شرکت در سال ۱۳۴۱ حدود ۱۹ نوع روغن موتور و روانساز، ۵ نوع گریس و یک نوع حشره کش را به بازار عرضه نمود. ظرفیت این پالایشگاه در آن سال برابر ۲۰ هزار تن انواع روغن موتور، ۲ هزار تن گریس، ۲ هزار تن پارافین جامد و مقداری حشره کش بوده‌است.[4] کیفیت محصولات شرکت در حد استانداردهای جهانی بود و برای مثال روغن پارس کیان S۱ در زمان خود (نیم قرن قبل) تنها روغن قابل استفاده در موتورهای دیزلی با کارکرد ۴۰۰۰ کیلومتر بوده و موفق به دریافت نشان‌های زیادی شده‌است.[8] ظرفیت پالایشگاه در سال‌های اخیر به شکل چشمگیری افزایش یافته‌است.[9]

در حال حاضرشرکت دارای گواهینامه‌های 14001:2015 ISO 9001:2015 ,IATF 16949:2016,ISO 45001:2018,ISO می‌باشد .[10] این شرکت امروزه ۶ نوع روغن موتور بنزینی،[11] ۱۱ نوع روغن موتور دیزلی،[12] دو نوع روغن موتور گازسوز،[13] چهار نوع روغن جعبه‌دنده،[14] ۲۴ نوع روغن صنعتی،[15] ۱۱ نوع گریس[16] ۳ نوع ضدیخ و روغن ترمز،[17] و ۵ نوع روغن موتور کشتی[18] گوناگون تولید می‌کند.

بر اساس یک گزارش رسمی، طی سال‌های ۱۳۳۸ و ۱۳۳۹، جمعاً مبلغ ۹۰۰ میلیون ریال ارز جهت ورود انواع روانساز به ایران هزینه شده‌است. این در حالی بود که کل هزینه ساخت و تأسیس پالایشگاه شرکت نفت پارس، به ۲۲۰ میلیون ریال می‌رسید.[4] سود خالص شرکت نفت پارس در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته‌است. ۷۵٪ از سود شرکت میان سهامداران توزیع می‌گردد.[19][20] پالایشگاه پارس در زمینه محیط زیست نیز فعالیت‌هایی دارد.[9][21]

با آنکه شرکت نفت پارس از ابتدا شرکتی خانوادگی و تحت مالکیت فرمانفرمائیان‌ها بود با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ در ایران مصادره گردید. سهامداران نفت پارس، شرکت فؤاد ری (وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام، زیر نظر بیت رهبری) و شرکت رویال داچ شل بودند که مجموعاً بیش از ۷۰٪ سهام شرکت را دراختیار داشتند. شرکت شل در سال ۱۳۸۹ سهام خود را در این شرکت واگذار و از مجموعه سهامداران آن خارج شد. خرید ۴۸٫۷٪ سهام این شرکت در سال ۱۳۷۹ توسط شرکت سرمایه‌گذاری فؤاد ری، بزرگترین معامله سهام بازار بورس ایران بود.[22] شرکت سرمایه‌گذاری فؤاد ری به دلیل وابستگی به ستاد اجرایی فرمان امام معاف از مالیات بوده و مالیات خود را به شرکت نفت پارس می‌پردازد.[23] سرمایه ثبت شده نفت پارس ۲۵۰ میلیارد ریال می‌باشد.[24] شرکت نفت پارس همچنین مالک ۵۱٪ از سهام شرکت پارس-شل است که در سال ۱۳۸۰ تأسیس شده‌است. این شرکت ۲۰٪ از محصولات خود را به کشورهای دیگر صادر می‌نماید.[25]

برند نفت پارس در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.[27]

• شرکت نفت شل
• شرکت نفت بهران

• شرکت سرمایه‌گذاری ری