گریس
تعریف گریس
تاکنون تعاریف متعددی برای گریس داده شده که عمده‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- گریس ماده ای است جامد یا نیمه جامد که از مشتقات نفتی و صابون (یا ترکیب چند صابون) با یک پرکننده یا بدون پرکننده (Fillers)، تشکیل یافته و دارای کاربرد برای مصارف خاص است.
- گریس ماده ای است جامد یا نیمه جامد که از ترکیب یک پرکننده (Thickener) در داخل روغن ساخته شده‌است. البته سایر موادی که بتواند بر خاصیت آن بیفزاید نیز در آن ممکن است بکار گرفته شود.
- گریس ماده روانکاری است که در ساختار آن از پرکننده استفاده شده تا بتواند به قطعات متحرک چسبیده و تحت نیروی جاذبه یا فشار کارکرد از قطعه جدا نشود.
خواص فیزیکی
گریس در دمای محیط جامد یا نیمه‌جامد است. گریسها بر اساس میزان گرانروی به ۹ گرید گوناگون تقسیم‌بندی می‌شوند.[2] نامگذاری گریسها ۶ گروه اطلاعاتی را در بر می‌گیرد که با حروف و اعداد مشخص می‌شوند.
خواص شیمیایی
گریس از مخلوط یک غلیظ‌کننده (صابون فلزی) با یک روانساز (روغن) ساخته می‌شود.[2] غلیظ کننده‌ها هیدروکربن‌هایی هستند که ۵۰ تا ۶۰ (حتی گاهی بیش از ۸۰) اتم کربن دارند. در عوض هیدروکربن سازنده روغنها معمولاً بیش از ۳۰ اتم کربن ندارند.[1]
نحوه تولید
برای تهیه گریس ابتدا صابون فلزی مورد نیاز از ترکیب آمینواسید و قلیای فلزی (لیتیم، سدیم یا کلسیم) تهیه شده و سپس در دستگاه مخصوصی، روانساز به آن افزوده می‌شود.[2] برخی از انواع خاص گریس فاقد صابون فلزی بوده و از خاک معدنی بنتونیت برای تغلیظ استفاده می‌شود.[4]
کاربرد و اهمیت استفاده از گریس
از گریس برای روانکاری جاهایی استفاده می‌شود که امکان روانکاری مکرر توسط روانساز مایع وجود نداشته یا مقرون به صرفه نباشد. (مانند قطعات متحرک جلوبندی خودرو) گریسها بر خلاف روغنها وظیفه خنک‌کنندگی و پاک‌کنندگی را نمی‌توانند انجام دهند.[4]
بسیاری از نیروهای محرکه بدون استفاده از گریس قابل استفاده نیستند. هر چند گریس در مقابل سایر روانکارها از مقدار مصرف کمتری برخوردار است ولی جایگاه آن دارای اهمیت بالایی است و قابل جایگزینی با مواد دیگر نیست. مهم‌ترین موارد مصرف گریس به شرح زیر است:
- تعداد دفعات روانکاری با گریس در مقایسه با روغن کمتر بوده و این امر باعث کاهش هزینه و تعمیرات می‌شود. این مسئله در شرایطی که دسترسی به ماشین آلات سخت باشد یک مزیت محسوب می‌شود مانند موتورهای نصب شده بر روی سقف‌ها، خطوط محرکه، بلبرینگ‌های غیرقابل دسترس و نظایر آن.
- گریس به عنوان یک مانع برای ورود گرد و خاک یا خروج برخی مواد از ماشین آلات عمل می‌کند.
- روانکاری با گریس در آب بندی قطعات و کاربرد کاسه نمدها و نظایر آن با هزینه کمتری انجام می‌شود. کاسه نمدهای آب بندی شده به وسیله روغن به دلیل تولید اصطکاک بیشتر با قطعات، نیروی بیشتری را به هدر می‌دهند.
- در مقایسه با روغن، گریس برای مدت بیشتری روانکاری را ادامه می‌دهد. برخی گریسها طوری ساخته شده‌اند که به صورت آب بندی در قطعه باقی مانده و طول عمر آن با قطعه یکی است.
- زمانی که از قطعه ای استفاده نشود و روانکار آن خارج شود، برای پیشگیری از زنگ زدگی قطعه، از گریس استفاده می‌شود.
- برخی از گریسها مشکل روانکاری در مجاورت با آب را حل کرده‌اند.
- تعدادی از گریسها اصطکاک کمتری را در زمان شروع دستگاه ایجاد می‌کنند.
- گریس مانند یک لایه نرم بین قطعات قرار گرفته و باعث کاهش صدا و ارتعاش و کارکرد روان در برخی دستگاه‌ها مانند چرخ دنده‌های بزرگ می‌شود.
- گریس در دستگاه‌هایی که در فشار زیاد، دمای بالا، شرایط سخت عملیات، سرعت پایین و شوکهای مداوم کار می‌کنند و یاتاقان‌هایی که گردش محوری آن‌ها به‌طور مرتب معکوس می‌شود بهتر عمل می‌کند.
- در جایی که ماشین آلات به شدت خوردگی و سایش داشته باشند، گریس در بیشتر موارد کاربرد بهتری دارد.
- بیشتر گریسها در دماهای متغیر کاربرد وسیعی دارند ولی بیشتر روغنها دارای دمای کارکرد معینی هستند.
- در طراحی بوشها و یاتاقانهای ماشین آلات، گریس نسبت به روغن نقش مؤثرتری داشته و عناصر تشکیل دهنده آن را ساده می‌کند. به‌طور کلی استفاده از روغن برای این منظور هزینه بالایی را به خود اختصاص می‌دهد.
نقاط ضعف گریس نسبت به روغن
منابع
- دانشنامه رشد. «گریس». دریافت‌شده در ۱۷ مهر ۱۳۸۸.
- کانون فرهنگی رهپویان وصال. «گریس و ساختار آن». دریافت‌شده در ۱۷ مهر ۱۳۸۸.
- مقالات علمی ایران. «نامگذاری و شناسایی گریس». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۷ مهر ۱۳۸۸.
- شرکت نفت پارس. «روانکاری خودرو و دانستنیهای عمومی آن». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۷ مهر ۱۳۸۸.