شاهین نجفی

شاهین نجفی (زاده ۱۹ شهریور ۱۳۵۹)[3] خواننده، ترانه‌سرا، نوازنده، آهنگساز، تنظیم‌کننده موسیقی و نویسنده ایرانی ساکن در آلمان است. وی فعالیت در موسیقی را از سال ۱۳۷۹ در سبک‌های رپ و راک آغاز کرد.[4]

شاهین نجفی
اطلاعات پس‌زمینه
نام شناسنامه‌ایشاهین نجفی
نام(های) دیگرشَر اعظم[1][2]
زاده۱۹ شهریور ۱۳۵۹ (۴۰ سال)
بندر انزلی، ایران
ژانررپ فارسی، راک، داب، رگی، بلوز، فیوژن، جاز، گیلکی، پراگرسیو، آلترناتیو راک و…
پیشهخواننده، ترانه‌سرا، آهنگساز، نوازنده، نویسنده
ساز(ها)گیتار، ترومپت، بوزوکی
سال‌های فعالیت۲۰۰۵–اکنون
ناشر(ان)
  • پامس
  • شَر موزیک
  • دیالوگ
  • توانا
  • ایران وایر
همکاری‌های مرتبطتپش ۲۰۱۲، آنتی کاریزما، رپنات، محسن نامجو، مجید کاظمی، امیر عظیمی، بلک فیلد، آرش سبحانی، شهرزاد سپانلو، حامد نیک‌پی، بابک امینی
وبگاهwww.shahinnajafimusic.com
سازهای اصلی
وکال، گیتار، ترومپت

شاهین نجفی، تا قبل از مهاجرت به آلمان، در سال ۲۰۰۵ میلادی، در ایران، یک موسیقی‌دان زیرزمینی و فعال سیاسی بود.[5] وی پس از مهاجرت به آلمان، تاکنون به فعالیت خود در موسیقی رپ و راک و موضوعات سیاسی و اجتماعی و مدنی ادامه داده‌است. او مدعی است تلاش می‌کند که عناصر شاعرانه و ادبی و اصطلاح‌های فلسفی و سیاسی در ترانه‌هایش حضور داشته باشند. به گفتهٔ نجفی مضمون بیشتر ترانه‌هایش استبداد سیاسی، حاکمیت دینی، فقر، تبعیض جنسی، سانسور، کودکان کار، اعدام، اعتیاد، هوموفوبیا و امپریالیسم فرهنگی است.[1][2]

زندگی شخصی

شاهین نجفی، زاده سال ۱۳۵۹ در بندر انزلی است و در گیلان زندگی می‌کرده‌است. وی، زمانی که شش سال داشته، پدرش را از دست می‌دهد.

او در نوجوانی قاری قرآن بود بعد به سرودن شعر و ترانه روی آورد و از هجده سالگی نواختن ساز گیتار را در سبک‌های کلاسیک و فلامنکو نزد استادان این ساز همانند سهراب فلک انگیز، فرزاد دانشمند و حامد حمیدی آموخت. وی آوازهای هارمونی و سلفژ را نزد سنگاچینی و فریدون پوررضا آموخت و سپس آواز خواندن را در سبک‌های راک و اسپانیولی در ایران به صورت زیرزمینی آغاز کرد و با چند گروه مختلف همکاری داشت.[1]

او دانشجوی رشته جامعه‌شناسی بوده‌است و نظر خود را در محیط دانشگاه به‌طور صریح بیان می‌کرده‌است که از این جهت وی را به علت هنجارشکنی از دانشگاه اخراج کردند.[4]

نجفی در مصاحبه‌ای با رادیو فردا اعلام کرد که یک خداناباور است و به مفاهیمی مثل شیطان و خدا به صورت ایدئولوژیک اعتقادی ندارد.[6][7]

آغاز فعالیت حرفه‌ای
خوشنویسی شاهین نجفی درون پرنده شاهین

شاهین نجفی پیش از مهاجرت به آلمان مدتی سرپرست یک گروه موسیقی زیرزمینی در ایران بوده اما پس از دومین اجرا، ممنوع‌الصدا شد.[4][8] وی در آلمان سرپرستی گروهی به نام «اینان» را نیز بر عهده داشت. وی سپس به گروه تپش ۲۰۱۲ پیوست.[9] با پیوستن او به این گروه و اجرای شعرهای سیاسی-اجتماعی‌اش، گروه تپش ۲۰۱۲ بیش از پیش مورد استقبال مخاطبان و رسانه‌های فارسی‌زبان قرار گرفته‌است.[10]

ما مرد نیستیم
نوشتار اصلی: ما مرد نیستیم (آلبوم)
نوشتار(های) وابسته: ما مرد نیستیم (ترانه)

شاهین نجفی در تاریخ ۱ مه ۲۰۰۸، یعنی روز جهانی کارگر، اولین آلبوم خودش به نام ما مرد نیستیم را با همکاری گروه تپش ۲۰۱۲ منتشر ساخت. این آلبوم به‌طور رسمی آغاز حرفه وی در موسیقی رپ فارسی بود.[11]

این آلبوم شامل ۱۰ ترانه است که مشهورترین ترانه آن ما مرد نیستیم می‌باشد. آهنگسازی و تهیه‌کنندگی این اثر توسط گروه تپش ۲۰۱۲ انجام شده و سرودن کلیه شعرها و اجراهای آن را شاهین نجفی بر عهده داشته‌است.[1][12]

جدایی از تپش ۲۰۱۲

شاهین نجفی از ابتدای سال ۲۰۰۹ به همکاری خود با گروه تپش ۲۰۱۲ پایان داد.[13] دلایل مختلفی در رابطه با جدایی وی از این گروه مطرح شده‌است. دلیل اصلی انتشار بدون اجازه ترانهٔ «طرف ما» از تلویزیون صدای آمریکا عنوان می‌شود. به هر جهت شاهین نجفی در رابطه با جدایی خود از این گروه اعلام کرد که بعدها امید پور یوسفی دربارهٔ انتشار ترانهٔ «طرف ما» از تلویزیون صدای آمریکا گفت این موضوع سهواً اتفاق افتاده بود.

آنتی کاریزما

وی از ابتدای سال ۲۰۱۰ یک گروه موسیقی تحت عنوان آنتی کاریزما را تشکیل داد. این گروه سبک‌های راک و بلوز را دنبال می‌کرد و متشکل از چهار نفر یعنی شاهین نجفی، بابک خزایی، آرمین مستعد و پژمان افشاری بود.[14] این گروه اولین کنسرت‌های رپ و راک خود را در فستیوال ماه فوریه رپ فارسی که در سوئد برگزار شد، اجرا نمود و مورد استقبال قرار گرفت.[15]

ترانه نقی
نوشتار اصلی: نقی (ترانه)

در سال ۱۳۹۱ شاهین نجفی ترانه‌ای با عنوان «نقی» و با درونمایهٔ نقد اجتماعی و سیاسی منتشر نمود.[16] این ترانه توسط هواداران امامان شیعه توهین‌آمیز تلقّی شد و حتی نجفی به مرگ (ترور) توسط مسلمانان تهدید شد. نجفی در این ترانه، علی نقی، امام دهم شیعیان را مورد خطاب قرار می‌دهد و نگاه انتقادی خود از شرایط کنونی اجتماعی و سیاسی ایران را بازگو می‌کند.[17] همچنین نجفی در آهنگ «نقی»، علی النقی امام دهم شیعیان را به مسائل مختلفی از جمله مسائل جنسی قسم می‌دهد و از او می‌خواهد که ظهور کند.[18]

اتهام به ارتداد
نوشتار(های) وابسته: ارتداد در اسلام، نقض حقوق دین‌ناباوران و نوکیشان توسط جمهوری اسلامی ایران و نقض حقوق اقلیت‌ها توسط جمهوری اسلامی ایران

این ماجرا از آنجا شروع شد که عدّه‌ای از لطف‌الله صافی گلپایگانی در رابطه با افرادی که «جسارت‌کنندگان به امام نقی» نامیده بودند استفتاء کردند. متن استفتاء به این شرح است: «مدتی است عدّه‌ای اجیرشده که عمدتاً از ضدانقلاب خارج از کشور می‌باشند، در فضای اینترنت، سایت‌ها و وبلاگ‌های خود به راحتی به امام مظلوم شیعیان حضرت امام هادی اهانت و جسارت می‌کنند (طراحی، جوک، کاریکاتور، فحاشی، دروغ بستن و…) حکم این افراد چیست؟» و جوابی که صافی گلپایگانی به آن داد این‌گونه بود: «چنانچه اهانت و جسارت به حضرت نموده باشند مرتدند. والله اعلم».[16]

در برخی سایت‌های دولتی از جمله فارس نیوز، شاهین نجفی را بر اساس این فتوا مرتد دانسته‌اند، این درحالی است که تاریخ جواب استفتاء دو هفته قبل از انتشار ترانهٔ نقی بود. به دنبال آن گروهی از «افسران جنگ نرم» و «فعالان حزب‌اللهی» با استناد به فتوای مزبور مدعی شده‌اند که در تدارک کشتن شاهین نجفی هستند.[16]

شاهین نجفی در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۱ در پی واکنش‌ها به ترانهٔ جدیدش، به بی‌بی‌سی فارسی گفت که قصد توهین به امامان شیعه را نداشته و فقط نام ائمه را دستمایهٔ کاری هنری-اجتماعی قرار داده‌است. وی گفت که این فتوا شامل او نمی‌شود و عده‌ای در ایران از فتوای این مرجع به قصد اهداف سیاسی و تحریک احساسات مذهبی مردم سوءاستفاده کرده‌اند.[19]

ناصر مکارم شیرازی نیز در جواب مقلدانش که از او سؤال کردند: «اخیراً فردی به نام شاهین نجفی که از خوانندگان موسیقی در خارج از کشور است در قالب متن شعر و ارائه تصویری موهون به امام دوازدهم شیعیان، امام یازدهم و گنبد مقدس امام هشتم شیعیان توهین کرده‌است.»؛ گفت که «هرگونه اهانت به مقام شامخ امامان معصوم و توهین آشکار به آن‌ها اگر از سوی فرد مسلمان صورت گیرد، موجب ارتداد است.»[20]

اشخاص و وبگاه‌هایی از جمله وبگاه شیعه آنلاین جایزه صدهزار دلاری، وبگاه رویداد جایزه دویست هزار دلاری و حامد زمانی (خواننده پاپ) جایزه صدمیلیون ریالی برای کشتن شاهین نجفی تعیین کرده‌اند.[21][22][23]

در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۲ کمیسیون حقوق بشر پارلمان آلمان در پیامی حمایت خود از شاهین نجفی را اعلام کرد. هم‌زمان با این بیانیه، بیانیه دیگری توسط نویسندگان و هنرمندان آلمانی در حمایت از شاهین نجفی نیز منتشر شد. متن این بیانیه در وبگاه آکادمی هنرهای آلمان انتشار یافت. امضاء برخی چهره‌های فرهنگی مشهور از جمله گونترگراس نویسنده و برندهٔ جایزه ادبی نوبل، الفریده یلینک نویسنده اتریشی و برندهٔ جایزه ادبی نوبل و دیگران بر پای نامه نقش بسته بود. طبق گفته‌های شاهین نجفی، پس از انتشار خبر ارتدادش، او کمی ترسیده ولی پس از مدتی با اعلام حمایت پلیس آلمان، وی تمرکز خود را مجدداً روی ساخت ترانه گذاشته‌است. پس از مدتی او ترانه‌ای با نام «ایستاده مردن» منتشر کرد که در مورد حال آن روزهای خودش بود.[24]

کنسرت‌ها
نجفی در کنسرت، ۲۰۱۸

شاهین نجفی علاوه بر کار انفرادی موسیقی و کنسرت‌ها، فعالیت‌های موسیقی و اعتراضی خود را با مناسبت‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به شکل زنده اجرا نموده‌است. وی در اکتبر سال ۲۰۰۸، در یک کنفرانس در شهر اسن آلمان تحت عنوان «کنفرانس صلح» اجرایی داشته‌است.[25] او در بسیاری کشورها از جمله انگلیس، اتریش، هلند، کانادا، آمریکا، فرانسه، آلمان، اسرائیل، سوئد و غیره به اجرای کنسرت موسیقی پرداخته‌است.[26][27]

تهدید به انفجار در برنامه‌ها

در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۴ یک سایت تندرو به نام اباشهدا ضمن تهدید به بمب‌گذاری در سالن کنسرت‌های شاهین نجفی از تمام مسلمانان ساکن کشورهای دیگر خواست تا سالن کنسرت‌های او را منفجر کنند و همچنین برای این کار پانصد میلیون تومان به‌عنوان جایزه تعیین کرد و طبق اعلام شاهین تمام کنسرت‌ها با پشتیبانی پلیس امنیتی برگزار می‌شود.[28][29]

برهنگی در کنسرت

در سال ۲۰۱۴، شاهین نجفی طی کنسرت خود در تورنتو به همراه همنوازان غیر ایرانی خود که به‌طور کامل برهنه بودند اقدام به درآوردن بخشی از لباس‌های خود نمود هرچند به‌طور کامل لخت نشد. این اقدام او با واکنش‌های مثبت و منفی فراوانی همراه شد. طبق اعلامیه شبکه خبری بی‌بی‌سی دلیل این اقدام، اعتراض به لخت‌کردن زندانیان بند ۳۵۰ زندان اوین اعلام شد.[30][31][32][33] اما چند سال بعد، شاهین نجفی در برنامه بلور بنفش شبکۀ بی‌بی‌سی، این موضوع را تکذیب کرد و اظهار داشت تنها به خاطر مبحث فرم کار لخت شده‌است و این عمل ربطی به لخت‌کردن زندانیان نداشته‌است. همچنین در طی این برنامه از بی‌بی‌سی برای پخش خبر کذب گله کرد.

کنسرت در اسرائیل

شاهین نجفی دوم فوریه سال ۲۰۱۷ در شهر تل‌آویو اسرائیل، کنسرتی مشترک را با گروه موسیقی بلک فیلد برپا کرد. آویو گفن خواننده این گروه و شاهین نجفی در این کنسرت یک دیگر را برادر خطاب کرده و آویو گفن به شاهین نجفی اجازه داد که در انتهای این کنسرت، پیام انتقاد آمیزی را خطاب به اسرائیل و آمریکا به مخاطبان ارائه دهد. نجفی در پیام خود خطاب به دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل گفت که جنگ، دیوار سازی و جدایی ملت‌ها را متوقف کنید.[34] شاهین نجفی در گفتگو با آسوشیتدپرس در پاسخ به منتقدان سفرش به اسرائیل گفت: «تابوشکنی‌هایی که در پوشش کار هنری می‌کند». او این کنسرت مشترک را اقدامی در راستای برپایی صلح خوانده‌است.[35]

شاهین نجفی و آویو گفن، ترانه‌ای عبری به نام بوکر توو ایران (صبح بخیر ایران) را با یکدیگر همخوانی کرده‌اند.[36]

مواضع سیاسی

واکنش به انتخابات دهم ریاست جمهوری

شاهین نجفی پس از حوادث پس از انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ آثاری همچون «سال خون» را در حمایت از اعتراضات و جنبش مردم ارائه کرد. وی در این راستا در مرداد ۱۳۸۸ تک ترانه ندا را به عنوان یادبودی برای ندا آقا سلطان منتشر نمود.[4] همچنین وی در بیست و هشتم شهریور ۱۳۸۸ آلبوم توهم را توسط نشر ایرانی - آلمانی پامس منتشر کرد که در این آلبوم نیز در چندین ترانه اعتراضاتی به دولت و حکومت جمهوری اسلامی و حوادث پس از انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ قابل شنیدن است.[4] نجفی در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۸۸ در مطلبی تحت عنوان «تا آزادی ایران موی سرم را کوتاه نمی‌کنم» در وبلاگ شخصی‌اش نوشت:

من از این ساعت تا زمانی که سرزمینم به آنچه که خواست مردم است، یعنی ایجاد حکومت و دولتی که در آن دین و دین‌مداران در امور سیاسی دخالت نکنند، و رسیدن به آزادی و عدالت در مفهوم خاص و عام‌اش برای همه طبقات، قشرها، فرقه‌ها، اقلیت‌های مذهبی و نژادی، برابری کامل زن و مرد و آزادی حقوق اقلیت‌های جنسی برسد، با خود عهد می‌بندم که دیگر موی سر خود را کوتاه نخواهم کرد.

البته او پس از حدود یک سال موهایش را کوتاه کرد و دلیل آن را مسائل امنیتی ذکر کرد.[37][38]

واکنش به دیدار هنرمندان با روحانی

پس از دیدار رئیس‌جمهور ایران حسن روحانی با هنرمندان در تالار وحدت در تاریخ ۱۸ دی ۱۳۹۲، نجفی طی بیانیه‌ای شعارگونه و با ادبیاتی تند آن‌ها را شماتت نمود که بازتاب زیادی در میان کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی داشت.[17][39]

نجفی در بیانیه خود این افراد را «هنربند» خواند و آن‌ها را به «دریوزگی»، «مفعول بودن»، «کاسهٔ گدایی گرفتن»، «اختگی سیاسی–هنری»، «حصیر نشیمنگاه شدن» و «اماله شدن سوراخ‌هایشان تا ارگاسم سیاسی» متهم نمود.[17][39]

از بین نویسندگان محمود دولت‌آبادی، از بین اهالی موسیقی لوریس چکناواریان و شهرام ناظری و در میان سینماگران مسعود کیمیایی، تهمینه میلانی، بهمن فرمان‌آرا و رخشان بنی‌اعتماد از شاخص‌ترین حاضران در این مراسم بودند.[17][39]

کوهیار گودرزی، فعال حقوق‌بشر در بی‌بی‌سی فارسی می‌نویسد که نجفی با ادبیات جنسیتی خود، بازتولید خشونت در قالب زبان انجام می‌دهد. او اشاراتی جنسیتی، زن‌ستیزانه و ضدِ دگرباشان جنسی دارد که برخاسته از میل به بروز آزارگری-آزارخواهی جنسی به شکل خشونت کلامی است.[39] گودرزی همچنین معتقد است که نجفی با تبدیل مطلقه نهاد شر، به هر چیز مقابل آن صفت خیر می‌دهد؛ چنانچه مقبولیت خود را تنها از طریق نفی حاکمیت در موضع سلبی کسب می‌کند و نیازی نمی‌بیند که خود را به‌طور ایجابی هم تعریف کند.[39]

پیام فروتن، کارگردان تئاتر، در خبرآنلاین این بیانیه را «احساساتی و بدون رعایت شئون اخلاقی» و حاوی واژه‌هایی «سخیف و مبتذل» می‌داند و معتقد است که نجفی بدون خردورزی خود را در مقام قضاوت و صدور حکم قرار داده‌است.[40]

کتاب‌شناسی
  • وقتی خدا خواب است (در سال ۱۳۹۴ به زبان آلمانی و توسط انتشارات کیوی)[41][42]
  • ازازیل (نشر ناکجا)[43]
  • بیترکس (نشر ناکجا)[44][45]

فیلم‌شناسی

فیلمی به نام وقتی خدا خواب است بر اساس زندگی شاهین نجفی و در ژانر سینمایی و مستند به کارگردانی تیل شاودر و تهیه‌کنندگی سارا نجومی ساخته شده‌است. بازیگر نقش اصلی فیلم شاهین نجفی در نقش خودش است.[46] هالیوود ریپورتر در گزارشی این فیلم را بین ۲۳ فیلمی که در جشنواره فیلم ترایبکا باید دید قرار داد.[47]

این فیلم در ۸۸ دقیقه و به زبان‌های آلمانی، فارسی و انگلیسی ساخته شده و در حال و هوای حملهٔ تروریستی سال ۲۰۱۵ اتفاق می‌افتد. درون‌مایهٔ فیلم دربارهٔ برخی از جزئیات زندگی شاهین و به‌طور کلی فتوای ارتداد و زندگی زیر سایه این فتوا است.[48][49]

آلبوم‌ها
نوشتار اصلی: ترانه‌شناسی شاهین نجفی

    جستارهای وابسته

    منابع
    1. بامداد جمالی. «گفتگو با شاهین نجفی». وبگاه مانیها. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۴.
    2. شهرام احدی. ««مصاحبه با دویچه وله (صدای آلمان) پیرامون آلبوم ایلوسیون»». دویچه وله. دریافت‌شده در ۲۸ فوریه ۲۰۱۰.
    3. «ABOUT SHAHIN NAJAFI». شاهین نجفی. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ ژانویه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۱۷.
    4. شریف، سولماز (۲۸ خرداد ۱۳۸۹). «گفتگو با شاهین نجفی دربارهٔ ترانه و فلسفه». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در 13-05-2011. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید= را بررسی کنید (کمک)
    5. Drohung gegen Musiker, FAZ
    6. «گفتگو با شاهین نجفی». وبگاه رادیو فردا. دریافت‌شده در ۱۵ مه ۲۰۱۲.
    7. اسفندیاری, گلناز. "Iranian Rapper Faces Calls For His Execution Over 'Insulting' Song". رادیو. رادیوفردا. Retrieved 12 June 2012.
    8. «گفتگویی کوتاه با شاهین نجفی /امیر رضایی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۷ آوریل ۲۰۱۷.
    9. زمانی فر، امیر (۲۲ اردیبهشت ۱۳۷۸). ««ما مرد نیستیم»؛ اعتراض موسیقی به جامعه مردسالار ایران». رادیوفردا. دریافت‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۰۸.
    10. کیواندخت قهاری (۰۶٫۰۷٫۲۰۰۸). «جشنواره موسیقی بوخوم توتال و حضور گروه تپش ۲۰۱۲ در آن». دویچه وله. دریافت‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۰۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
    11. کیواندخت قهاری (۰۶٫۰۷٫۲۰۰۸). «موفقیت «ما مرد نیستیم»». دویچه وله. دریافت‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۰۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
    12. میریان، شهرام (۱۵ تیر ۱۳۸۷). «گروه موسیقی «تپش ۲۰۱۲» و ادای دین به ۱۸ تیر». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۴.
    13. shahinnajafi.com
    14. تفرشی. «شاهین نجفی و آنتی کاریزما». مجله اینترنتی زیر زمین. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۱۰. بیش از یک پارامتر |تاریخ بازبینی= و |تاریخ بازدید= داده‌شده است (کمک)
    15. تفرشی. «شاهین نجفی و آنتی کاریزما، آوای تغییر، فستیوال رپ فارسی در سوئد». مجله اینترنتی زیر زمین. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۱۰. بیش از یک پارامتر |تاریخ بازبینی= و |تاریخ بازدید= داده‌شده است (کمک)
    16. مراجع بزرگ شیعه در پیکار با "اضلال" و "ارتداد" دویچه وله
    17. «بیانیه شاهین نجفی و واکنش محمود دولت‌آبادی به دیدار حسن روحانی با هنرمندان». رادیو زمانه. ۲۱ دی ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲ بهمن ۱۳۹۲.
    18. شاهین نجفی: قصد توهین به امامان شیعه را نداشته‌ام. بی‌بی‌سی فارسی. دقیقهٔ ۵:۱۵. ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۱. بازدید در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۱.
    19. «شاهین نجفی: قصد توهین به امامان شیعه را نداشته‌ام». وبگاه بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ مه ۲۰۱۲.
    20. BBC فارسی - ایران - آیت‌الله مکارم شیرازی: اهانت به امامان معصوم موجب ارتداد است
    21. «شاهین نجفی: فقط انسان ضعیف توهین می‌کند». radiofarda.
    22. گروه فرهنگی (۱۰ خرداد ۱۳۹۱). «تعیین جایزه برای اعدام شاهین نجفی». فارس.
    23. «جایزه صد هزار دلاری برای کشتن شاهین نجفی». آفتاب نیوز. 28 اردیبهشت 91. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
    24. «حمایت پارلمان و چهره‌های فرهنگی آلمان از شاهین نجفی». بی‌بی‌سی فارسی.
    25. شاهین نجفی (اکتبر ۲۰۰۸). «کنفرانس صلح در شهر اسن آلمان با اجرای شاهین نجفی». شاهین نجفی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۲ اکتبر ۲۰۰۸.
    26. رادیو زمانه. «کنسرت شاهین نجفی در نیویورک».
    27. «Shahin Najafi | Official Website». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۵.
    28. «شاهین نجفی به دنبال تهدید برای انفجار در برنامه‌هایش: می‌خواهند با ارعاب و ایجاد وحشت به کار ما صدمه بزنند: کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۵.
    29. «تهدید به انفجار محل اجرای کنسرتهای شاهین نجفی – سایت خبری تحلیلی کیهان نوین». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۵.
    30. http://www.bbc.co.uk/persian/blogs/2014/06/140619_l44_nazeran_najafi_shahin_nudity. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
    31. https://www.balatarin.com/permlink/2014/6/8/3591309. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
    32. http://rasanehiran.com/vdcb55b8.rhbs5piuur.html. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک); پیوند خارجی در |اثر= وجود دارد (کمک)
    33. http://websavar.ir/fa/news/2940/برهنه- شدن-شاهین-نجفی-در-کنسرت. کاراکتر line feed character در |اثر= در موقعیت 39 (کمک); پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک); پیوند خارجی در |اثر= وجود دارد (کمک)
    34. ویدئو کنسرت مشترک بلک فیلد و شاهین نجفی بایگانی‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine ویدئو
    35. همخوانی شاهین نجفی با آویو گفن در کنسرت تل‌آویو رادیو فردا
    36. «همخوانی شاهین نجفی با آویو گفن در کنسرت تل‌آویو». رادیو فردا. ۱۳ اسفند ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۳ اسفند ۱۳۹۵.
    37. «موسیقی، اعتراض در ایران به جنبش درمی‌آورد». روزنامه نیویورک تایمز. دریافت‌شده در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۰.
    38. «نجفی و تهدیدها». روزنامه نیویورک تایمز. دریافت‌شده در ۲۸ مه ۲۰۱۲.
    39. گودرزی، کوهیار (۲۹ دی ۱۳۹۲). «ادبیات جنسیتی، بازتولید خشونت در قالب زبان». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲ بهمن ۱۳۹۲.
    40. «وقتی شاهین نجفی بیانیه می‌دهد / در حاشیه نشست رئیس‌جمهور با هنرمندان». خبرآنلاین. ۲۰ دی ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲ بهمن ۱۳۹۲.
    41. "Wenn Gott schläft - Shahin Najafi et al. - Kiepenheuer & Witsch" (به آلمانی). Retrieved 2017-04-25.
    42. Najafi، Shahin؛ Nouripour، Omid. Wenn Gott schläft: Mein Leben, mein Land, der Iran, meine Songs und Gedichte (به Deutsch). KiWi-Taschenbuch. شابک ۹۷۸۳۴۶۲۰۴۴۷۸۲.
    43. "ازازیل". naakojaa. Retrieved 2020-03-15.
    44. "بیترکس". naakojaa. Retrieved 2020-03-15.
    45. «معرفی کتاب بیترکس در پاریس - انجمن فرهنگی امید». دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۱۵.
    46. "When God Sleeps | Hartley Film Foundation". Retrieved 2017-04-25.
    47. "23 must-see movies". The Hollywood Reporter (به in). 14 April 2017.
    48. «When God Sleeps | 2017 Tribeca Film Festival». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۵.
    49. «When God Sleeps» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۵.

    پیوند به بیرون
    مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به شاهین نجفی در ویکی‌گفتاورد موجود است.
    در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ شاهین نجفی موجود است.
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.