دوست‌محمد

این شهر در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی شهر زابل و در نزدیکی مرز افغانستان جای گرفته است. شهر دوست محمدخان در دشت واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا تقریباً۴۷۰ متر و آب و هوای آن گرم و خشک است.

این شهر در اوایل سال ۱۳۸۷ از مرکزیت بخش به شهرستان ارتقا یافت و هم‌اکنون دارای فرمانداری و برخی امکانات مشابه سایر شهرستان‌ها می‌باشد. شهر دوست محمد یکی از شهرهای مهم سیستان محسوب می‌شود. قدمت این شهر به دوره قاجار می رسد. یکی از نخستین مدارس شرق کشور و استان که دومین یا سومین مدرسه تاسیس شده در استان سیستان و بلوچستان بوده است به نام مدرسه فرخی در این شهر تاسیس شد. سه خاندان سارانی ، میر و سراوانی از نخستین ساکنان این شهر بوده اند. دوست محمدخان سارانی که گفته می شود مدافع حقوق مردم منطقه بوده است و در برابر مالیات های گزاف خاندان علم قائنات مقاومت می کرده است در نهایت به شهر بیرجند تبعید می شود. از خاندان میر این شهر که از نسل خوانین قدیم منطقه سیستان بوده اند و در کتبی مانند احیاالملوک و جغرافیای نیمروز از گذشته و اعتبار آنان یاد شده است نیز کمتر کسی در این شهر باقی مانده و در چند دهه اخیر به سایر نقاط کشور مهاجرت کردند. همین خاندان هسته اصلی مبارزات انقلابی بر ضد حکومت پهلوی را تشکیل می داده اند. خاندان سراوانی دوستمحمد نیز از خاندان های قدیمی این شهر اند که از قدیم کارگاه های رنگ رزی آنان مشهور بوده است. با گسترش دوست محمد و استقرار ادارات آبادی های کندو و محمودی ها نیز به این آبادی اتصال یافت و به شکل طولی گسترش یافت. امروزه ساکنان شهر دوست محمد ترکیبی از خاندان های قدیمی، مهاجران روستاهای اطراف و جمعیت عظیمی از مهاجران تابعه افغانستان اند. نزدیکی زیاد این شهر به مرز افغانستان سبب ورود جمعیت زیادی از مهاجران کشور همسایه به آن شده است.

مردم شهر دوست محمد ترکیبی از فارسی زبانان شیعه سیستانی و مردمان تسنن بلوچ است. البته بافت این شهر به گونه ای است که بلوچ و سیستانی معمولا با هم رابطه خویشاوندی دارند و با قدم زدن در بازار این شهر و میان مردمش می فهمیم مردم شیعه و سنی این شهر تفاوتی میان خود نمی بینند.

شهرستان هیرمند یکی از دروازه‌های تجاری ایران به افغانستان است و مبادلات تجاری از طریق مرز میلک در جنوب هیرمند انجام می‌شود و سالانه تجار ایرانی، افغان و… وارد هیرمند وراهی مقصد و مبدأ خود می‌شوند. علاوه بر این وجود دریاچه هامون و جاذبه‌های دیدنی مانند آتشکده کرکویه می‌تواند موجب رونق گردشگری شهرستان و شهر دوست محمد می‌شوند

• کتاب گیتاشناسی ایران جلد سوم- عباس جعفری – چاپ ۱۳۸۴

• مختصات