شهرستان هامون

شهرستان هامون در شمال استان سیستان و بلوچستان واقع گردیده است. این شهرستان از شرق با شهرستان زهک ، از شمال با شهرستان زابل و شهرستان نیمروز ، از غرب نیز با بخشی از حوزه شهرستان نیمروز و از جنوب به شهرستان زاهدان و کشور افغانستان(110 کیلومترمرز) همجوار است. مسافت شهرستان هامون تا تهران  1754 کیلومتر و ارتفاع از سطح دریا480 متر می باشد. مساحت این شهرستان  4987 کیلومتر مربع است.

نگاه کوتاه به برجستگی های شهرستان هامون به روشنی نشان میدهد که این سرزمین خاستگاه و پرورشگاه نخستین شهرنشینی بشری بوده است که شهر سوخته از حیث تقسیمات کشوری در دهستان لوتک بخش مرکزی شهرستان هامون به عنوان هفدهمین اثر جهانی ایران ثبت یونسکو نیز گردیده است. پژوهش های انجام شده نشان می دهد که این شهر با بیش از 5 هزار سال دیرینگی ، خاستگاه بسیاری از اندیشه های نخستین بشری در ایجاد ساختارها و مناسبات شهر نشینی بشر با گرایش های انسانی ، صلح دوستی و ایجاد پیوند های فرهنگی و تاریخی با تمدن های هم زمان و هم جوار با تکیه بر توحید و فن آوری های صنعتی در یک مدیریت زنانه بوده است.

شهرستان هامون پرچمدار شهرنشینی و نخستین ساختارهای اداری ، اقتصادی و اجتماعی بشر در سایه خرد جمعی است. پیوندهای عمیق با تمدن های بزرگ بشری هم دوران، ریشه در تکاپوهای تاریخی و تمدنی مردم این حوزه دارد . آثار بر جای مانده در کوه خواجه مهمترین و یگانه ترین آثار برجای مانده در تمدن بشری است که به ما توان تحلیل و بررسی چند و چون های استقرار های بشری و به ویژه ساختارهای شهرنشینی در نیمه شرقی فلات ایران را از نسا در  ترکمنستان امروزی تا تاکسیلا در پاکستان امروزی می دهد. بسیاری از اندیشه ها و باورهای تأثیرگذار بشری که نماد و نماینده توحید هستند و بسیاری از آیین ها مانند  زرتشت ، مسیحیت ، یهود و باورهای اسلامی در کوه خواجه به اشتراک جغرافیایی می رسند و  به همین دلیل کوه خواجه در فهرست ده آثار نخستین سازمان میراث فرهنگی برای ثبت در فهرست جهانی ثبت شده است.

در متن های روشن و درست تاریخی بویژه آنها که به روزگار اشکانیان و ساسانیان پیوند می یابند اهمیت و برجستگی این بخش در ساختارهای سیاسی و مذهبی آن روزگار بسیار روشن تر می شود بر مبنای همین متن ها کوه خواجه ، شاخه نشین ایلات سگستنا روزگار اشکانی و ساسانی است که شاه این جا حکم فرمانروایی خویش و حوزه مدیریت خویش را  دریافت می کرد. [2]

بررسی ها و پژوهش های مردم شناسی به درستی و روشنی نشان می دهد که  تمدن و فرهنگ کهن این سرزمین  از تکاپوهای فکری و اندیشه مردمانی تبارمند ، که با کوشایی ، همبستگی و باورهای توحیدی همیشه در پیوند بوده اند و براساس کتاب تاریخ سیستان "تا بود مردمان و زنانش بر آن طریقت بودند که آدم (ع) آورده بود و جان ها پاکیزه می کردند به نماز ، همیشه میزبان بودند و مهمان را نیکو می داشتند" و در آنجایی که از کار و تلاش مردمان سخن می گوید به روشنی اضافه می کند که "سال تا سال در این سرزمین میوه های تر وجود داشت و بره های شیرمست ، که این مردمان شاخه ای از اصیل ترین و تبارمندترین اقوام و باشندگان ایرانی از دید پژوهشگران و مطالعه کنندگان اقوام هستند".

مردمان این سرزمین ، مردمان سخت کوش ، خداجو و یزدان پرست و میهن دوست هستند. مردان این سرزمین همیشه برای اعتلا و سربلندی ایران اسلامی  در تلاش بوده ، همان گونه که دست های برزگران پرتلاش این سرزمین نان گرم بر سفره ایرانیان می گذاشتند و سیستان را به انبار غله ایران مبدل کرده بودند ، مردان غیرت مند این سرزمین با شمشیرهای کشیده پاسداران مرزهای تاریخی و فرهنگی سرزمین ما بوده اند. بی گمان حکیم فردوسی  بزرگ ساختار  و شالوده اثر سترگ و ماندنی خویش را در آیین های جوانمردی و پهلوانی همین مردم بنا نهاده است.

تمامی رسوم و آیین های این مردم و میراث معنوی آنها از توحید و مردمداری رنگ برگرفته است. بر همین مبنا تمامی سنت ها ، آداب و رسوم که در سوگواری و شادی مردم این منطقه می یابیم از زلال چشمهای توحید و انسان گرایی های زیبا و ماندگار نقش برگرفته است.

همین طور سنت های حشر ، کمکی ، بجار ، آرزوکه زیباترین واژگان در همیاریها و همدلی های مردمان این سرزمین است.

این اثر باستانی از حیث تقسیمات کشوری در دهستان لوتک بخش مرکزی شهرستان هامون در ۸ کیلومتری شهر جدید رامشار و ۳۰ کیلومتری شهر محمدآباد مرکز شهرستان هامون در جاده محمد آباد به زاهدان و ۵۰ کیلومتری شهر زابل واقع شده است.

گفتنی است شهر سوخته قبلاً در حوزه زابل بود که با انتزاع بخش شیب‌آب از شهرستان زابل، و ارتقای آن به شهرستان هامون در ۱۷ دیماه ۱۳۹۱ توسط هیئت وزیران هم اکنون در حوزه تقسیمات کشوری در دهستان لوتک شهرستان هامون است .[1]

شهرستان هامون شامل ۲ بخش، ۴ دهستان و ۳ شهر به شرح زیر است:

جمعیت شهرستان هامون براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن درسال ۱۳۹۵ برابر با ۴۱،۰۱۷ نفر بوده‌است.[3]

• https://web.archive.org/web/20140225223155/http://hvm.ir/print.asp?id=36001