دهستان خورهه

روستای خورهه،یک روستای باستانی از توابع شهرستان محلات و واقع در استان مرکزی است این روستا در ۴۲ کیلومتری شمال شرق محلات قرار گرفته است.روستاهای دودهک،حاجی آباد،نینه و طایقان،در همسایگی خورهه قرار دارند (با مختصات جغرافیایی متفاوت)از بُعد مسافت با شهرستان دلیجان نیز ۳۲ کیلومتر فاصله دارد

مردم روستای خورهه به زبان فارسی سخن میگویند.اما در گویش و محاورات نسل های گذشته و افراد مسن تر روستا،وجود کلمات فارسی دَری مشهود است.همچنین با توجه به اینکه در سالیان دور اقوامی از شهر کاشان به روستای خورهه مهاجرت کرده اند و همینطورنزدیکی روستای خورهه به شهر قم،تاثیر گویش این دو شهر بر گویش مردمان خورهه تا حدودی قابل مشاهده است

مذهب:مردم خورهه مسلمان و شیعه هستند

مردم روستای خورهه،همانند اغلب روستاییان از راه کشاورزی و دام پروری امرار معاش میکنند.

کشاورزی:میوه هایی نظیر انار،انگور،سیب،بِه ،خربزه،هلو،زردآلو،قیصی،گوجه سبز،انجیر،انواع مختلفی از صیفی جات و سبزیجات،و همینطور گندم،جو ،ذرت و آفتابگردان از محصولات زراعی روستای خورهه هستند.در این میان،اَنار خورهه زبانزد بوده و نه تنها در منطقه،بلکه در سطح استان از شهرت و محبوبیت خاصی برخوردار است و سالانه مقادیر زیادی از این محصول به شهرها و استان های هم جوار صادر میشود

دامپروری:اهالی خورهه در کنار کشاورزی،به دامپروری اشتغال داشته و انواع محصولات لبنی،همچنین گوشت گوسفند و گاو نیز از دیگر تولیدات روستا محسوب می شوند.

وجه تمایز روستای خورهه،واقع شدن آثار باستانی منسوب به دوره سلوکیان(برگرفته از بازدید ارنست هرتسفلد و علی حاکمی) و با قدمت تقریبی ۲۲۰۰ سال در آن می‌باشد.

محققین تعداد ستون های سنگی بنا شده در این مکان را 12 عدد میدانند که با گذر زمان و با تاثیر عوامل محیطی،اکنون تنها دو ستون از آن بر جای مانده است

کاوش:

کاوش و حفاری در سایت باستانی خورهه در چند مرحله انجام گرفته است برای اولین بار در زمان ناصرالدین شاه و نه به قصد کاوش علمی،آثار باستانی مورد کند و کاو قرار گرفت اما نخستین کاوش حرفه ای،در سال ۱۳۳۵ و توسط مرحوم علی حاکمی انجام شده و حدود ۵ الی ۶ ماه ادامه داشته است دومین مرحله از کاوش علمی،در سال ۱۳۷۵ و به دست دکتر مهدی رهبر و گروه ایشان صورت پذیرفت و ایشان علی رغم نوع معماری بنا که سبک سلوکی است،آثار باستانی خورهه را یک خانه اربابی و متعلق به دوره اشکانی دانست

در مجاورت آثار باستانی،و در فاصله ی حدودا 150 متری،امامزاده حکیمه خاتون(س) واقع شده  که آرامستان خورهه نیزدر همین محل قرار دارد.این امامزاده در میان اهالی به سه فرزند امام معروف است و منتسب به نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد. در گذشته بنای امامزاده به شکل امروزی نبود و ساختاری قدیمی داشت.اما با توجه به فرسایش و امکان از بین رفتن این بنای قدیمی،با مشارکت اداره ی اوقاف و همیاری اهالی روستا، ساختمان امامزاده بازسازی شد و چهره ای شکیل به خود گرفت.

در فاصله ی بسیار کمی از سایت باستانی خورهه،یک دریاچه ی کوچک آب شور قرار دارد که در میان اهالی به آبشوره معروف است.منشاء این دریاچه ی کوچک چشمه ای است که از دل زمین می جوشد.آب این چشمه تلخ و شور بوده و برای زراعت و کشاورزی مناسب نیست.البته شواهدی وجود دارد که نشان میدهد آب چشمه از ابتدا شور نبوده و در گذشته های دور برای مصارف کشاورزی استفاده میشده است.

در جنوب شرقی روستای خورهه،کوهی بسیار زیبا با نام خورزن وجود دارد که چشم هر بینننده ای را مجذوب میکند.ارتفاع این کوه از سطح دریا 2200 متر است و شکوهی مثال زدنی دارد

نام این کوه از دو قسمت <خور+ زِن> تشکیل شده است.خور در لغت به معنای خورشید است و زن به معنای زدن،برآمدن و طلوع کردن یا تابیدن است.

در دامنه ی شرقی این کوه،و در بالادست تپه ی( تن بوسه )چشمه ای به نام لاتاقون وجود دارد.خصیصه ی اصلی این چشمه سار،آب بسیار گوارا و وجود درختان چنار در دل کوه است

در دامنه ی غربی کوه خورزن،دره ی تاریخی لاسگر قرار گرفته است.آن طور که نسل های گذشته روایت کرده اند،لاسگر نام یکی از سرداران هخامنشی بوده که با اسب و زرهی که بر تن داشته،در این دره ناپدید میشود و دلیل نام گذاری دره،به افسانه ی این سردار هخامنشی بازمیگردد

بافت مسکونی خورهه متشکل از دو قسمت قدیم و جدید است.در گذشته،قسمت اعظم جمعیت خورهه در بخش قدیم سکونت داشته اند..پس از انقلاب اسلامی،ساخت و ساز در قسمت جدید خورهه گسترش یافته و بخشی با عنوان شهرک خورهه،احداث میشود.با گذشت زمان این روند سرعت بیشتری به خود گرفته و اکثر اهالی اقدام به ساخت خانه در قسمت جدید(شهرک) میکنند.با ورود به خورهه و گشت و گذاری در کوچه ها و خیابان های روستا،آنچه توجه شما را به خود جلب میکند وجود منازلی با معماری نوین و سبک مدرن است.در سال های گذشته موج جدیدی از ساختمان سازی در روستا به وجود آمده است.به طوری که اخیرا شهرک جدیدی تحت عنوان شهرک کوهسار در ورودی روستا شکل گرفته و استقبال خوبی از این طرح به عمل آمده،همچنین اهالی در سایر نقاط روستا اقدام به نوسازی منازل خود نموده اند و عملا از بافت قدیمی روستا،بخش کوچکی بر جای مانده است.یکی از نکاتی که خورهه را از بقیه ی روستاها متمایز میسازد،همین شیوه ی معماری و شباهت بسیار بالای بافت مسکونی خورهه به معماری شهری می باشد

اگر قصد دارید زمان بیشتری را در خورهه بگذرانید و سفر شما بیش از یک روز است،نگران اسکان خود نباشید.چرا که خورهه دارای دو اقامتگاه بومگردی با امکانات رفاهی مناسب است که میتوانید آنجا مستقر شوید.نکته ی قابل ذکر این است که عمدتا در روزهای پایانی هفته با توجه به حضور گردشگران،این دو اقامتگاه به سرعت رزرو میشود.بنابراین بهتر است قبل از سفر به روستا هماهنگی های لازم برای اسکان را انجام دهید تا به مشکل برنخورید.

از سالیان دور تا کنون تعزیه یک جزء جدا نشدنی از مراسمات مذهبی روستای خورهه بوده است. در سال های اخیر،به همت جوانان علاقمند و با حمایت پیشکسوتان،تعزیه رونقی دوباره به خود گرفته است .شبیه خوانی به شکل سنتی انجام شده،از روز اول محرم تا روز دهم ادامه دارد و هر روز،به شکل مجزا،داستان یکی از شخصیت های واقعه ی کربلا روایت میشود

مرسوم است که شبیه خوانی موروثی باشد و از پدر به پسر منتقل میشود.البته استثنائاتی هم وجود دارد.تعزیه خوانان به دو گروه موافق خوان و مخالف خوان تقسیم شده و به ایفای نقش میپردازند.محل اجرای تعزیه،حسینیه ی سیدالشهدا(ع) روستا میباشد و اهالی برای تماشای تعزیه در این مکان گرد هم می ایند.درتاسوعا و عاشورای حسینی،حضور جمعیت به اوج خود میرسد و اهالی خورهه که در شهرهای دیگر سکونت دارند برای شرکت در مراسم عزاداری خود را به روستا می رسانند.همچنین میهمانانی از شهرها و روستاهای اطراف برای تماشای تعزیه،به خورهه می آیند

در روزهای تاسوعا و عاشورا،دسته ی عزاداری از محل حسینیه  به سمت امامزاده حکیمه خاتون(س) حرکت میکند.در مسیر حرکت دسته ی عزاداری،اهالی به انجام نذورات خود می پردازند

عصر عاشورا،تعزیه ای در بیرون از حسینیه اجرا میشود و آتش زدن خیمه ها به تصویر کشیده میشود

اگر برای نخستین بار است که قصد سفر به خورهه را دارید،در کیلومتر 196 جاده ی تهران به اصفهان،پس از گذر از سلفچگان،نیزار و شهر گاز،بعد از روستای دودهک،تابلوی روستای خورهه را مشاهده خواهید کرد.وارد جاده ی فرعی شوید.پس از طی 7 کیلومتر به دو راهی خورهه_آبگرم میرسید که روستای حاجی آباد در این موقعیت قابل مشاهده است.به سمت خورهه ادامه ی مسیر دهید.پس از طی حدود 5 کیلومتر به خورهه خواهید رسید

اگر قصد دارید از شهرستان محلات به خورهه سفر کنید،دو مسیر وجود دارد.جاده ی محلات_آبگرم_خورهه مسیر اول است که میتوانید در روستای آبگرم توقف داشته باشید و تنی به آب بزنید.زیرا این روستا دارای چشمه های آب گرم معدنی فراوان و سوئیت های مجهز است.در ادامه ی مسیر،با گذر از روستای نینه به خورهه خواهید رسید

مسیر دوم جاده ی محلات_ورین_خورهه است.برای رسیدن به این مسیر باید از جاده ی محلات_خمین به سمت جاده ی فرعی سیادر(سیاه دره)تغییر مسیر دهید.بعد از طی 25 کیلومتر به دو راهی ورین_خورهه میرسید.در ادامه با گذر از روستای طایقان و طی 13 کیلومتر،روستای خورهه قابل مشاهده است.

کتاب خورزن،آشیانه ای برای خورشید.تالیف محمد محمدنبی و سینا محمدنبی

مجموعه تحقیقات دکتر مهدی رهبر و گروه همراه

صفحه اینستاگرامی روستای خورهه (khorhe_village)

• قلعه بابا خان
• سنگ‌نبشته خورهه
• آتشکده خورهه
• محلات