الموت

آثار باقی‌مانده از دژ لمبسر در الموت غربی

این منطقه چنانچه حمدالله مستوفی در نزهةالقلوب نوشته تا قرن هفتم هجری با عنوان رودبار معرفی می‌شد تا این که با آمدن حسن صباح به آن جا و رواج فرقه اسماعیلیه و فعالیت خداوند الموت، نوشته شد رودبار الموت و خوانده شد الموت.

الموت کلمه‌ای است مرکب از دو واژه «آله» و «اموت». نویسنده برهان قاطع این کلمه را به فتح الف و لام بر وزن «جبروت» می‌داند و می‌نویسد:

«نام قلعه‌ای است مشهور که مابین قزوین و گیلان واقع است و آن را به سبب ارتفاعی که دارد آله آموت گفتندی یعنی عقاب آشیان چه «اله» عقاب و «آموت» آشیان باشد.»

برخی نیز آموت را چنانچه در زبان تاتی مردم الموت وجود دارد، به معنای آموخت گرفته‌اند و از آن به این تعریف رسیده‌اند: عقاب دست آموز.

عده‌ای هم اشاره به این می‌کنند که بن مایه کلمه الموت، ارموت، ارمود، امروت، اربو و امبرود (نوعی گلابی) است و از آنجا که در زبان تاتی گاهی «ر» به «ل» تبدیل می‌شود مثل «برگ» (بلگ)، پس الموت همان ارموت است که «ر» به «ل» تبدیل شده‌است. محققان بر این نکته متفق‌القولند که الموت نام مصطلح منطقه کوهستانی شمال قزوین و جایی است که خداوند الموت، قلعه‌های تاریخی این منطقه را مقر و پایگاه تبلیغ آیین اسماعیلیه قرار داده بودند. این منطقه در طول تاریخ از «رودبار» به «رودبار و الموت» تغییر کلمه پیدا کرده‌است، پس از مدتی «رودبار الموت» به بخشی گفته شد که قلعه حسن صباح (در گازرخان) در آن قرار دارد و «رودبار محمدزمان خانی» یا «خشکه رودبار» به منطقه‌ای که قلعه لمسر (لمبه سر یا لمه در یا لمبسر) در آن جاست اما در آخرین تقسیمات کشوری منطقه‌ای که قلعهٔ گازرخان (قلعه نظامی حسن صباح) در آن است رودبار الموت شرقی و منطقه‌ای که قلعه لمبسر (قلعه سیاسی و زندان حسن صباح) در آن است رودبار الموت غربی خوانده می‌شود.[3]

منطقه بزرگ الموت در تقسیمات جغرافیایی کشور ایران به دو منطقه الموت شرقی و الموت غربی تقسیم شده‌است که عبارتند از:

• بخش رودبار الموت شرقی به مرکزیت معلم‌کلایه
• بخش رودبار الموت غربی به مرکزیت رازمیان

رودبار الموت شرقی در شمال خاوری استان قزوین، در سمت جنوبی شهرستان تنکابن از استان مازندران، غرب طالقان از استان البرز و شرق «الموت غربی» جای دارد. رودبار الموت غربی نیز از شمال به مرز استان‌های مازندران و گیلان، از غرب به رودبار زیتون، از شرق به «الموت شرقی» و از جنوب به شهرستان قزوین محدود می‌شود.

1. از روستاهای توریستی، معروف و بزرگ الموت می‌توان به روستای گازرخان محل دژ حسن صباح، هیر، روستای وشته، روستای زرآباد، روستای تلاتر، روستای وربن محل قله خشچال، روستای اندج، روستای کوچنان، روستای یوج، کُمنی و ویار و روستای دستجرد سفلی و شهر زیبای رازمیان… را نام برد.

رازمیان شهری است در بخش رودبار الموت غربی، شهرستان قزوین و استان قزوین و در کشور ایران. از همسایگان رازمیان می‌توان به بهرام آباد و شهرستان‌های علیا و سفلی اشاره نمود. این شهر طبق سرشماری سال ۲۰۰۶ ۹۶۵ نفر جمعیت دارد. مردم شهر رازمیان تات هستند و به گویش الموتی[4] که گویشی از زبان تاتی است[5] صحبت می‌کنند.

راه دسترسی به این منطقه زیبا از پارک جنگلی باراجین و عبور از روستای زرشک و فلار و همچنین گذر از گردنه‌های پر پیچ و خم و مرتفع کامان و همچنین رودخانه شاهرود می‌باشد.

بخش رودبار الموت غربی دارای ۱۲۱ روستا به مرکزیت رازمیان می‌باشد.

آب و هوای این منطقه معتدل کوهستانی و در ارتفاعات در بیشتر مواقع مه آلود است.

محصول اصلی زراعی این منطقه: برنج- خرمالو - فندق - گیلاس -آلبالو و گردو می‌باشد.

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش رودبار الموت قزوین در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۲۱۸۸۶ نفر بوده‌است.[6] الموتی ها به گویش الموتی[7] صحبت می کنند.[8] تعیین جایگاه گویش الموتی نسبت به دیگر گویش‌های شمال غربی، کار دشواری است، به طوری که برخی آن را گونه‌ای از گیلکی[9] و برخی آن را مازندرانی (طبری)[10] و برخی دیگر نیز آن را تاتی[11][12][13][14][15][16] می‌نامند.

به‌طور مثال تات‌های آذربایجان شرقی به زبان تالشی،[17] تات‌های قفقاز به زبان پارسی[18][19] و تاتی، رودبار، الموت و طالقان، از خانواده زبان‌های شمالی مانند زبان تاتی است.[13][15][20][21]

در اکثر نقاط استان قزوین، رودبار، طارم، بخش شاهرود، قوچان، ساوجبلاغ، برخی نقاط استان مرکزی، و برخی نقاط آذربایجان شرقی مردم زبان خود را تاتی می‌نامند و همچنین می‌توان در روستاهای دیگری نیز در کشور پاره‌ای از جمعیت آنان را مشاهده کرد، که البته زبان تاتی ممکن است با اندکی تفاوت صحبت شود.

در قفقاز گروهی از مردم را تات می‌خوانند که زبانشان پارسی است. زبان این تیره ایرانی «تاتی» است که همراه با فارسی دری و تاجیکی پاره‌ای از زبانهای ایرانی جنوب غربی و گویشی از فارسی بشمار می‌رود.[22][23]

نام سرزمین الموت را در آثار هنرمندانی از دیگر کشورها نیز می‌توان دید.

چند نمونه از آثار هنری در رابطه با الموت:

• رمانی به اسم الموت در سال ۱۹۳۸ توسط نویسنده اسلوونیایی ولادیمیر بارتول به رشته تحریر درآمده است. این رمان به عنوان مشهورترین محصول ادبیات اسلوونی شناخته می‌شود.
• نویسنده آمریکایی جودیت تار مجموعه رمانهایی را با موضوعیت الموت به رشته تحریر درآورده است.
• الموت شهر پرنسس تهمینه در فیلم شاهزاده ایران: شن‌های زمان معرفی شده‌است.[24]

• قصه‌های مردم رودبار و الموت. گردآوری یوسف علیخانی و افشین نادری. جلد اول. پروژه فرهنگی تاریخ الموت. به سرپرستی دکتر حمیده چوبک

• فهرست بخش‌های ایران
• اسامی روستاهای الموت

• الموت در خبرگزاری میرات فرهنگی
• وبگاه روستای هیر
• وبگاه روستای رزجرد
• وبگاه روستای زناسوج
• وبگاه گردشگری الموت

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ الموت موجود است.