احمد متوسلیان

احمد متوسلیان در کنار محمدابراهیم همت و محمدرضا دستواره و تقی رستگار مقدم شب قبل از ربوده شدن (شامگاه ۱۳ تیر ۱۳۶۱)، سنگر فرماندهی قوای ایرانی در پادگان زبدانی

او در اواخر خرداد ۱۳۶۱ در مأموریتی به همراه هیأتی رسمی از مسئولین سیاسی-نظامی ایران راهی سوریه شد تا راه‌های کمک به مردم لبنان علیه حمله اسرائیل را بررسی نماید.[12]

در فیلم ایستاده در غبار موضوع سفر به لبنان بدین شکل بیان می‌شود: به دستور محسن رضایی فرمانده وقت سپاه و با تأیید سید علی خامنه‌ای (رئیس‌جمهور وقت) در بحبوحه جنگ ایران و عراق احمد متوسلیان به همراهی شماری رزمنده به سوریه اعزام می‌شوند تا از آنجا برای یاری حزب‌الله لبنان و مبارزه با اسرائیل به جنوب لبنان بروند. بعد از انتخاب شدن او برای رفتن به لبنان، در فیلم، صحنه عزیمت نیروهای متوسلیان را نشان می‌دهد که متوسلیان قبل از سوار شدن در هواپیما و در پای پله‌های هواپیما سخنرانی برای نیروهایش می‌کند که بخشی از این سخنرانی با صدای واقعی احمد متوسلیان در فیلم نشان داده می‌شود. او در بخشی از سخنانش که با صدای واقعی خودش در دقیقه ۸۹ فیلم قابل مشاهده است، به نیروها می‌گوید: «باید که اسراییل از جهان زدوده شود و شما مردان بزرگ باید که حرف اماممون رو جامه عمل بپوشونیم.» درحالی که صدای واقعی محسن رضایی پخش می‌شود و اعلام می‌کند که سید روح‌الله خمینی وقتی از موضوع مطلع می‌شود ابراز نارضایتی کرد؛ بنابراین دستور بازگشت به نیروهای اعزامی داده می‌شود. متوسلیان به بیروت رفت تا با همراهی سید محسن موسوی (کاردار ایران در لبنان) برای آخرین بررسی‌های وضعیت حرکت کند که دیگر از سرنوشت او و همراهانش خبری در دست نیست.[13]

بنابر روایت برخی از دوستان متوسلیان، برخی از فرماندهان وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از ربوده و حذف شدن متوسلیان خوشحال بودند. در همین راستا بهمنی در اعتراض گفته بود:

«احمد متوسلیان شاهدهایش هستند و زنده‌اند. وقتی آنجا [لبنان] اسیر شد…؛ آقای شمخانی گفته بود که یک دندان کِرمی بود کندیمش، انداختیمش دور…! ببینید کار تا کجا پیش رفت که حضرت آیت الله العظمی منتظری فرمودند کودتای خزنده در سپاه، در جریان است، و فرمودند شیوه‌های حزب‌اللهی یعنی خرکی؟ عین جمله حضرت ایشان است که فرمودند [شیوه] حزب‌اللهی یعنی خرکی؟ در مورد شیوه‌های جنگ.»[19]

از سویی دیگر تعابیر یا نظرات مختلفی حول عبارت «دندان کرمی» وجود دارد که از جمله: استفاده از آن تحت عنوان «اسم رمز» نام برده می‌شود[20] یا اینکه به نقلی از جعفر ربیعی همرزم متوسلیان: «تنها در حد حرفیست که دهان به دهان پیچیده و هیچ مستندی ندارد.»[21]

حجت‌الاسلام موسی فخر روحانی که در زمان گروگانگیری مسوولیت سفارت ایران در لبنان را برعهده داشت، در مصاحبه ای با بولتن نیوز، اظهار می‌کند که عماد مغنیه و گروهش دیوید اس. داج، رئیس دانشگاه آمریکایی بیروت را به تلافی گروگانگیری چهار دیپلمات ایرانی در لبنان گروگان گرفته بودند. وی همچنین داج را رئیس سیا در خاورمیانه معرفی می‌کند.[22] منصور کوچک‌محسنی از پاسداران اعزامی به سوریه و لبنان نیز در مصاحبه‌ای اشاره کرده‌است که دو جوان که، یکی شان شبیه عماد مغنیه بود، داج را که رئیس دانشگاهشان بود گروگان گرفتند تا با احمد متوسلیان مبادله شود.[23] در آن زمان، قاسم میرزایی نیکو عضو کمیته ای بود که مسئولیت آزادی متوسلیان را برعهده داشت. قرار بر این بوده که دیوید دج عضو بلندپایه CIA در خاورمیانه را با متوسلیان و سایر گروگان‌ها مبادله کنند: «اطلاعات بسیار عمیقی داشت که از او استخراج شد تا اینکه یک روز درست زمانی که به نتیجه نزدیک شده بودیم همه برنامه‌ها خراب شد.» محسن رفیقدوست از طرف محسن رضائی مسئول گرفتن دیوید دج می‌شود و در نهایت او را می‌گیرند. نیکو می‌گوید که به محسن رضائی گفته‌است که «رفیق دوست در قبال این آدم به سمت گرفتن اسلحه می‌رود نه آزادی احمد و سایر گروگان ها! محسن رضایی نیز گفت که ما هم‌اکنون تحت فشاریم و به اسلحه نیاز داریم و باید با سوری‌ها هماهنگ باشیم.» در نهایت، بر پایه گفته‌های نیکو، در روز مورد نظر «محسن رفیق‌دوست و دیوید دُج به سمت یک میگ رفتند که هواپیما را هدایت می‌کردند و سوری‌ها نیز آمدند و آقای دُج را بردند و به جای آن، ۲۱ افسر سوری را آزاد کردند و یک مقدار سلاح نیز که ما می‌خواستیم به ما دادند و به این ترتیب دست ما کوتاه و خرما بر نخیل ماند.» نیکو می‌گوید که «هنوز نیز به محسن رضایی می‌گویم که تو باعث شدی احمد آزاد نشود و این مبادله صورت نگیرد.» نیکو همچنین می‌گوید که در زمان جنگ متوسلیان «انتقاد شدید نسبت به محسن (رضایی) داشت و اصلاً نمی‌توانست با او کار کند.»[24]

علی قنبری که جزء نیروهای اعزامی برای آزادی متوسلیان در لبنان بوده نیز می‌گوید که تا یکروز پیش از معاوضه، متوسلیان جزء افراد مورد نظر بوده تا اینکه شخصی که خود را مسئول تازه معاوضه گروگان‌ها از سوی محسن رضایی می‌دانسته به مسئول قبلی می‌گوید که باید به ایران بازگردد و خودشان کار معاوضه را انجام می‌دهند. در همان روز، مسئول قبلی به ایران بازگردانده می‌شود و اجازه داده نمی‌شود که در روز مبادله گروگان‌ها در صحنه حضور داشته باشد. در روز معاوضه گروگان‌ها، از آنجایی که طرف اسرائیلی عدم تمایل طرف ایرانی را درگرفتن متوسلیان می‌بیند، او و همراهانش را به اسرائیل بازمی‌گرداند.[25][26]

پس از ۳۸ سال از واقعهٔ ربوده شدن چهار دیپلمات ایرانی، تأیید شد که احمد متوسلیان و سه همراه او «سیدمحسن موسوی»، «تقی رستگار مقدم» و «کاظم اخوان» پس از ربوده شدن و سپری کردن ایّام کوتاهی در اسارت نیروهای شبه نظامی فالانژ، در ساحل مدیترانه تیرباران شده‌اند و محل دفن آن‌ها هم مشخص است.[27][28]

پیش از پیدا شدن پیکر او، مقامات ایرانی و لبنانی بارها دربارهٔ زنده بودن او گمانه‌زنی کرده بودند.

به گفته مرکز اسناد انقلاب اسلامی «اگرچه ابتدا گفته می‌شد که سید محسن موسوی کاردار جمهوری اسلامی ایران در بیروت و همراهانش کشته شده‌اند؛ اما شواهد و مدارک موجود، حاکی از آن است که آن‌ها در اسارت اسرائیل هستند.»[29] سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان به مناسبت روز آزادی اسرا در بیروت گفت:

نشانه‌هایی وجود دارد که دیپلمات‌های ایرانی در زندان‌های اسرائیل به‌سر می‌برند. اسرائیل در گزارش خود ادعا می‌کند که چهار دیپلمات ایرانی توسط نیروهای لبنانی (فالانژهای سابق) ربوده شده، به دست این نیروها کشته شدند و اجساد آنان دفن شده‌است. اسرائیل دشمن ماست و ما نمی‌توانیم به گزارش‌های آن اعتماد کنیم. همان‌طور که اسرائیلی‌ها در گذشته هم حضور بعضی اسیران در زندان‌های خود را تکذیب می‌کردند، اما مشخص شد که این اسیران در زندان‌های این رژیم بوده‌اند.»[30]

حسین دهقان (وزیر دفاع ایران) در ۳ خرداد ۱۳۹۵ خبر داد احمد متوسلیان و دیپلمات‌های ربوده شدهٔ ایرانی زنده‌اند و در اسارت اسرائیل هستند.[31] یک زندانی یونانی آزاد شده از زندان‌های اسرائیل با مراجعه به سفارت ایران در یونان ادعا کرده که هر چهار ایرانی را در زندان‌های اسرائیل دیده‌است.[32]