پیراتباری

گروه پیراتباری یا پارافیلتیک (به انگلیسی: Paraphyletic)، به گروهی از جانداران گفته می‌شود که همگی نیای مشترک دارند اما بخشی از نوادگان این نیای مشترک که تفاوت زیادی با بقیه گروه دارند از این گروه برداشته شده و در دسته‌بندی‌ها جدا قرار داده شده‌اند. ماهی‌ها نمونه معروفی از یک گروه نافراگیر هستند.

طبقهٔ سنتی خزندگان (منطقه سبزرنگ) یک گروه نافراگیر شامل همه آب‌پرده‌داران (Amniota) به جز پستاندران و پرندگان است. بر خلاف آن، کلاد آب‌پرده‌داران خودش یک گروه فراگیر است.
نمودار کلاد نخستی‌سانان، نمایشگر یک گروه فراگیر (میمونان، به رنگ زرد)، یک گروه نافراگیر (پیش‌میمونان، به رنگ آبی و شامل منطقه قرمز)، و یک گروه چندنیا (night-active primates، چشم‌گرد و شبگردان هندی، به رنگ قرمز) است.

گروه نافراگیر گروهی است که شامل توالی‌ای از گونه‌های رو به تکامل به سمت یک گروه نهایی باشد، به طوری که یک یا چند شاخهٔ نهایی را ـ مثلاً به دلیل تغییرات شدید ظاهری ـ که از همان جد مشترک مشتق شده‌اند، جزئ آن محسوب نکنند. یک چنین گروه‌هایی را فراوان می‌توان در بین آثار علمی گذشته مشاهده کرد. نمونه بارز آن «ماهی‌ها» هستند. حتی گروه‌های شناخته شده تری همچون «خزندگان» نیز پارافیلتیک‌اند زیرا پرندگان در حقیقات ادامهٔ مسیر تکامل خزندگان‌اند.

نمونه‌ها

جدول زیر شامل برخی از گروه‌های نافراگیر است:

گروه نافراگیرکلاد استثنا شدهگروه فراگیر متناظر
دولپه‌ای‌هاتک‌لپه‌ای‌هاگیاهان گلدار
جفت‌سم‌سانانآب‌بازسانانCetartiodactyla
خزندگانپستانداران و پرندگانآب‌پرده‌داران
مارمولک‌هامار‌هاپولک‌داران
پروکاریوت‌هایوکاریوت‌هاجانداران
ماهیان استخوانیچهاراندامانمهره‌داران استخوانی
پلیکوسورددکمانانهم‌کمانان
میمون‌هاکپی‌هامیمونان
PlagiaulacidaCimolodonta و آرگین‌بهادرچندتکمیزه‌ایان
بی‌مهرگانمهره‌دارانجانوران
بازدانگانگیاهان گلدارپیدازادان
ماهی‌هاچهاراندامانمهره‌داران
پیش‌میمونانمیموناننخستی‌سانان
خزه‌تبارانآونددارانرویان‌داران
مهره‌دارانمخاطی‌وارانجمجمه‌داران[note 1]
ملوانک‌وارانشاخ‌قوچی‌ها و نیام‌دارانسرپایان
سخت‌پوستانشش‌پایانهمه‌سخت‌پوستان
Pongidae (کپی‌های بزرگ)انسان‌تبارانانسانیان[note 2]
کپی‌هاانسان‌تبارانHominoidea[note 3]

جستارهای وابسته

یادداشت

  1. مخاطی‌واران گاه در مهره‌داران جای داده می‌شوند، هرچندکه ستون مهره‌ها ندارند.
  2. انسان‌تباران گاه در کپی‌های بزرگ جای داده می‌شوند.
  3. انسان‌تباران گاه در کپی‌ها جای داده می‌شوند.

منابع

    • دانیل بروکس، جنین ان. کایرا، توماس آر. پلات، و مری اچ. پریتچارد. ۱۹۸۴. اصول و روش‌های سیستماتیک فیلوژنی (کتاب کاربردی). ترجمه یزدان کیوانی. انتشارات نقش مهر، ۱۳۸۴، تهران. ۷۴ ص.
    • خلجی پیربلوطی، ولی‌الله، روش‌های رده‌بندی موجودات زنده، مجله رشد، دوره نوزدهم، شماره ۴. زمستان ۱۳۸۴. ص۴۲.
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.