پاتریس لومومبا
پاتریس امری لومومبا (به فرانسوی: Patrice Émery Lumumba) ؛ (زاده ۲ ژوئیه ۱۹۲۵ – درگذشته ۱۷ ژانویه ۱۹۶۱) سیاستمدار و اولین نخست‌وزیر کشور جمهوری دموکراتیک کنگو بود.
پاتریس لومومبا Patrice Lumumba | |
|---|---|
 | |
| اولین نخست‌وزیر جمهوری کنگو-لئوپولدویل | |
| مشغول به کار ۲۴ ژوئن ۱۹۶۰ – ۵ سپتامبر ۱۹۶۰ | |
| رئیس‌جمهور | ژوزف کاسا-ووبو |
| قائم‌مقام | آنتوان گیزنگا |
| پس از | وجود نداشت |
| پیش از | Joseph Iléo |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | Élias Okit'Asombo ۲ ژوئیهٔ ۱۹۲۵ اونالوا، کاتاکوکوکبه،  کنگوی بلژیک |
| درگذشته | ۱۷ ژانویهٔ ۱۹۶۱ (۳۵ سال) الیزابت ویل، ایالت کاتانگا، |
| علت مرگ | تیرباران |
| ملیت |  جمهوری دموکراتیک کنگو |
| حزب سیاسی | جنبش ملی کنگو |
| همسر(ان) | پاولین لومومبا |
| فرزندان | فرانسیس، پاتریس، رولاند |
| پیشه | سیاستمدار |
| دین | مسیحی |
وی رهبر استقلال کنگو از استعمار بلژیک است. لومومبا با مبارزه‌هایی که از جوانی آغاز کرد، راه را برای استقلال زئیر از بلژیک فراهم کرد و دست بلژیکی‌ها را از منابع و بانک‌های کنگو کوتاه ساخت؛ ولی پس از مدتی (ده هفته حکومت به عنوان نخست‌وزیر) بر اثر توطئه سازمان اطلاعاتی آمریکا سیا و استعمارگر سابق کنگو، کشور بلژیک، در طی توطئه‌ای توسط رئیس‌جمهور وقت کنگو عزل شد و پس از آن متواری گشت. سرانجام سرهنگ موبوتو سه‌سه‌سه‌کو و ژرار سئورت مأمور نظامی بلژیک و همکارانش پس از قطعه قطعه کردن لومومبا و دو وزیر وفادارش آن‌ها را در اسید سولفوریک انداختند و بقایای پیکرشان را هم سوزاندند.
از جوانی تا نخست‌وزیری
تنها دو سال قبل از اینکه لومومبا به عنوان رهبر جنبش ملی کنگو انتخاب شود، کارمند ساده اداره پست بود و پس از آن به عنوان مبلغ دوره‌گرد در یک شرکت آبجوفروشی مشغول به کار شد. همین شغل مقدمات سفر وی را به نقاط مختلف کنگو و گفتگو با مردم این کشور فراهم ساخت. لومومبا در حد فاصل سال‌های ۱۹۵۶ تا ۱۹۶۰ دو بار به زندان افتاد؛ بار نخست به اتهام اختلاس که خودش معتقد بود انگیزه سیاسی پشت آن بوده و بار دوم به علت فعالیت سیاسی اش برای استقلال کنگو از مستعمرگی پادشاهی بلژیک. به زندان افتادن پاتریس لومومبا احتمالاً نقش تعیین‌کننده‌ای در عقاید تند و چپگرای وی داشت.
سخنرانی روز استقلال: روز نخست کنگو، روز آخر لومومبا
مراسم روز استقلال کنگو از پادشاهی بلژیک روز ۳۰ ژوئن سال ۱۹۶۰ اتفاق افتاد. لومومبا که حزب او در انتخابات پارلمانی برنده شده بود، چند روز پیش از استقلال کنگو به عنوان نخست‌وزیر قانونی کنگو انتخاب شد. اما به خاطر موضع تند سیاسی اش نام او از فهرست سخنرانان مراسم روز استقلال حذف شده بود. با این حال پاتریس به توصیهٔ دوست و مشاورش، ژان ون لیرد، که یک بلژیکی آزادی‌خواه بود پشت تریبون رفت و سخنرانی کرد.
برخلاف سخنرانان دیگر که استقلال را از الطاف پادشاهی بلژیک می‌دانستند، لومومبا در اظهاراتی جنجالی از «ظلم و جور و چپاولی» که مدعی بود در دوران مستعمره بودن کشورش بر مردم کنگو گذشته صحبت کرد.
کابینه ۶۷ روزه: هرج و مرج در کنگو
دولت پاتریس لومومبا در ۲۴ ژوئن ۱۹۶۰ آغاز به کار کرد. مخالفت‌های پی در پی نخست‌وزیر با مقامات بلژیکی به مجادله‌های مکرر بین او و مستشاران بلژیکی انجامید که همچنان بر استخراج و صادرات معادن سرشار کنگو از استان کاتانگا (Katanga) در جنوب این کشور نظارت می‌کردند. هم‌زمان سازمان یافته نبودن ارتش کنگو و دولت مرکزی به هرج و مرج در کنگو انجامید. در جنوب یکی از دشمنان پاتریس به نام مویز چومبی، استان کاتانگا را مستقل از دولت کنگو اعلام کرد و خود را رئیس‌جمهور این بخش از کشور نامید. استان کاتانگا از معادن غنی مس، اورانیوم و طلا برخوردار بود و سال‌ها قطب اصلی ثروت و درآمد پادشاهی بلژیک و تأمین‌کننده اورانیوم برای برنامه‌های اتمی واشینگتن بود.
نقشه ناکام ترور
بنابر گزارشهایی که در سال ۲۰۰۰ منتشر شد، دوایت آیزنهاور (Dwight Eisenhower) سی و چهارمین رئیس جمهوری آمریکا، با حذف فیزیکی پاتریس لومومبا توسط سازمان سیا موافقت کرده بود. بر همین اساس دکتر گاتلیب که به خاطر فعالیت هایش روی نقش داروهایی چون ال.آس.دی در ارتش امریکا شهرت داشت، یک تیوب خمیردندان حاوی زهر را تهیه کرده بود و ماموریت لورنس دولین -رئیس دفتر سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سی.آی.اِی)- این بود که راه این خمیر دندان زهرآلود را به خانه نخست وزیر کنگو باز کند[1][2]. ماموریتی که گفته می شود آقای دولین از انجام آن سرباز زد و بنابر نوشته بی بی سی فارسی، خمیردندان مرگ آلود هم پس از پایان تاریخ مصرف از بسترآبهای رودخانه کنگو سر درآورد[3][3].
اخراج بلژیکی‌ها و لومومباویچ و نقش سیا
در ماه‌های نخست حکومت، لومومبا از نفوذ بلژیک در کاتانگا باخبر بود و برای همین دستور اخراج و خلع ید مستشاران بلژیکی را صادر کرد. اما فرمان لومومبا توسط مقامات بلژیکی که پشتیبان مویز چومبی در کاتانگا بودند نادیده گرفته شد. لومومبا که از برقراری نظم توسط نیروهای سازمان ملل ناامید شده بود این بار از مسکو (پایتخت اتحاد جماهیر شوروی) درخواست کمک کرد، درخواستی که برای آمریکا و متحدانش عبور لومومبا از خط قرمز محسوب می‌شد. در اوج جنگ سرد میان شوروی و آمریکا، درخواست کمک از شوروی گناهی نابخشودنی محسوب می‌شد. حتی سفیر آمریکا در مکاتباتش از واژه لومومباویچ (طعنه به تمایلات چپگرایانه لومومبا) استفاده می‌کرد. کودتایی بوسیله سازمان سیا برنامه‌ریزی و هدایت شد که منجر به دستگیری لومومبا و قتل و اعدام وی گردید.[4][5]
یادمان
متن سرود انقلابی بهاران خجسته باد در همدردی با همسر انقلابی جانباخته کنگویی «پاتریس لومومبا» در سال ۱۳۳۹ نوشته شد. شاعر این چکامه دکتر عبدالله بهزادی است و کرامت دانشیان، بخشی از این شعر را تبدیل به سرود کرد و اسفندیار منفردزاده آنرا با کمترین امکانات به کمک دوستان و همکارانش به اجرا درآورد.[6]
همچنين خیابانى در تهران به نام وی نامگذاری شد.
جستارهای وابسته
منابع
- "Legacy of Ashes (book)". Wikipedia. 2019-05-11.
- Coll, Steve (2013-04-29). "Remote Control". ISSN 0028-792X. Retrieved 2019-08-14.
- بی‌بی‌سی، امیر پیام. «پاتریس لومومبا؛ نخست‌وزیری که در اسید حل شد». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۱۴.
- Stephen Weissman, "Opening the Secret Files on Lumumba's Murder", Washington Post, 21 July 2001.
- Kettle, Martin (9 August 2000). "President 'ordered murder' of Congo leader". The Guardian. Retrieved 18 January 2017.
- صالحی، انوش (۱۳۸۲). راوی بهاران. قطره. ص. ۲۱۷. پارامتر
|تاریخ بازیابی=نیاز به وارد کردن|پیوند=دارد (کمک)
پیوند به بیرون
- پاتریس لومومبا؛ نخست‌وزیری که در اسید حل شد
- BBC On this day
- آیا سازمان اطلاعات خارجی بریتانیا در مرگ پاتریس لومومبا نقش داشت؟
- Speeches and writings by and about Patrice Lumumba, at the Marxists Internet Archive.
- Patrice Lumumba: 50 Years Later, Remembering the U.S.-Backed Assassination – video report by دموکراسی نو!
- SpyCast – ۱ دسامبر ۲۰۰۷: On Assignment to Congo-Peter chats with Larry Devlin, the CIA's legendary station chief in Congo during the 1960s.
- BBC Lumumba apology: Congo's mixed feelings.
- Mysteries of History Lumumba assassination.
- Lumumba and the Congo در یوتیوب Documentary of Lumumba's life and work in the Congo.
- BBC An "On this day" text. It features an audio clip of a BBC correspondent on Lumumba's death.