نیکلای چائوشسکو

نیکولای چائوشِسکو (به رومانیایی: Nicolae Ceaușescu) (زاده ۲۶ ژانویهٔ ۱۹۱۸ – درگذشته ۲۵ دسامبر ۱۹۸۹) سیاست‌مدار کمونیست رومانیایی بود. او دبیرکل حزب کمونیست رومانی و رییس جمهور کشور جمهوری سوسیالیستی رومانی از سال ۱۹۶۵ تا هنگام مرگ بود. او دومین و واپسین رئیس دولت و فرمانروای کمونیست رومانی به‌شمار می‌رود.

نیکلای چائوشسکو
پرتره رسمی نیکولای چائوشسکو از ۱۹۶۵
دبیرکل حزب کمونیست رومانی
(تا ۲۴ ژوئیه ۱۹۶۵ به عنوان دبیر نخست حزب کارگران رومانی)
مشغول به کار
۲۲ مارس ۱۹۶۵ – ۲۲ دسامبر ۱۹۸۹
پس ازگئورگی گئورگیو-دژ
پیش ازانحلال پست
نخستین رئیس‌جمهور رومانی
مشغول به کار
۲۸ مارس ۱۹۷۴ – ۲۲ دسامبر ۱۹۸۹
نخست‌وزیر
  • مانه‌آ مانشکو
  • ایلی وردت
  • کنستانتین دسکالسکو
پس ازتشکیل پست
پیش ازایون ایلیسکو
رئیس شورای دولتی رومانی
مشغول به کار
۹ دسامبر ۱۹۶۷ – ۲۲ دسامبر ۱۹۸۹
نخست‌وزیر
پس ازکیوو استویکا
پیش ازانحلال پست
اطلاعات شخصی
زاده۲۶ ژانویهٔ ۱۹۱۸
سکورنیچشت، شهرستان اولت، پادشاهی رومانی
درگذشته۲۵ دسامبر ۱۹۸۹ (۷۱ سال)
تیرگوویشته، جمهوری سوسیالیستی رومانی
علت مرگتیرباران
آرامگاهگورستان قنسا، بخارست، رومانی
ملیترومانی
حزب سیاسیحزب کمونیست رومانی
همسر(ان)النا چائوشسکو (ازدواج ۱۹۴۷–۱۹۸۹)
فرزندان
  • والنتین
  • زولا
  • نیکو
امضا
خدمات نظامی
وفاداری جمهوری سوسیالیستی رومانی
خدمت/شاخهنیروی زمینی رومانی
سال‌های خدمت۱۹۴۸–۱۹۸۹
درجه سپهبد

دوران حکومت او در رومانی با سرکوب و خشونت گره خورده بود و گفته می‌شود رومانی در آن هنگام سرسخت‌ترین حکومت در بلوک شرق را داشت. این دوران آمیخته با سیاست‌های شخصیت‌پرستانه، ملی‌گرایی و دشمنی با کشورهای خارجی بود که نه تنها قدرت‌های غربی بلکه اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را نیز در بر می‌گرفت. دولت او سرانجام در سال ۱۹۸۹ در پی انقلاب رومانی سقوط کرد و چائوشسکو و همسرش النا چائوشسکو پس از محاکمه‌ای شتاب‌زده و کوتاه، که به صورت مستقیم از تلویزیون نیز پخش می‌شد به اعدام محکوم شدند. چند دقیقه بعد، آن دو در برابر جوخه آتش قرار گرفته و تیرباران شدند. کشتن آن‌ها واپسین اعدام در رومانی پیش از لغو قانون اعدام در ۷ ژانویه ۱۹۹۰ بود.[1]

نیکولای چائوشسکو از ۱۹۶۵ تا روز اعدامش، دبیرکل حزب کمونیست رومانی و در نتیجه بالاترین مقام آن کشور بود. او رئیس‌جمهور کشور و در واقع حاکم مادام العمر رومانی بود. سفر وی در دسامبر ۱۹۸۹ به جمهوری اسلامی ایران و دیدار با اکبر هاشمی رفسنجانی، آخرین سفر رسمی خارجی چائوشسکو بود.[2]

آغاز زندگی

نیکولای چائوشسکو در روز ۲۶ ژانویه ۱۹۱۸ روستای کوچک سکورنیچشت در شهرستان اولت در جنوب رومانی زاده شد. وی یکی از ۹ فرزند یک کشاورز فقیر بود. نیکولای چائوشسکو تا سن ۱۱ سالگی در مدرسه روستای زادگاهش تحصیل کرد. سپس به بخارست رفت و در آنجا دوره کفاشی دید و در کارگاه کفاشی الکساندر سندولسکو کار کرد.[3] الکساندر سندولسکو عضو حزب غیرقانونی کمونیست بود و در اوایل ۱۹۳۲ چائوشسکو را به به حزب کمونسیت معرفی کرد.[4]

حزب کمونیست

چائوشسکو در تاریخ ۶ ژوئن ۱۹۳۶ توسط دادگاه براشوو به اتهام یک آشوبگر کمونیست خطرناک، ترویج کننده مواد تبلیغاتی کمونیسم و ضد فاشیسم به دو سال زندان محکوم شد. بعلاوه به دلیل اهانت به دادگاه به شش ماه و یک سال زندگی اجباری در روستای زادگاهش محکوم شد.[5] در بازداشتگاه با رهبران حزب کمونیست آشنا شد و پس از آزادی، پنهانی به عنوان عضو فعال حزبش در بخش جوانان، مشغول به کار شد. در سال ۱۹۳۹ زمانی که خارج از زندان بود با اِلِنا آشنا شد و در سال ۱۹۴۷ با او ازدواج کرد.[6] با پایان جنگ جهانی دوم و برپایی رژیم سوسیالیستی با پشتیبانی اتحاد شوروی، چائوشسکو به کمیته مرکزی حزب حاکم راه یافت و تا پایان عمر عضو مجلس کشور به‌شمار می‌آمد. هنگامی که گئورگی گئورگیو-دژ، دبیرکل حزب کمونیست در تاریخ ۱۹ مارس ۱۹۶۵ درگذشت چائوشسکو رهبری حزب را به دست آورد و رفته‌رفته چندین مقام از جمله رئیس‌جمهوری، دبیرکلی حزب، نخست‌وزیری، و همچنین ریاست نیروهای سه‌گانه کشور را در دست گرفت.[7]

سیاست خارجی

چائوشسکو نخست با فاصله گرفتن از اتحاد شوروی، صنعتی کردن کشور و برقراری رابطه دیپلماتیک با کشورهای غیر کمونیستی، محبوبیتی در جهان غرب به دست آورد.[7] می‌گفت: «هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که آگاهی از راه راستین رسیدن به سعادت اجتماعی در انحصار او است».

در سال ۱۹۷۱ چائوشسکو از کره شمالی، مغولستان و ویتنام شمالی دیدار کرد. پس از آن رفته‌رفته کیش شخصیت حاکم در آن دو کشور را در رومانی به راه انداخت.

ویرانی کشور

چائوشسکو خود را «رهبر بزرگ» و همسرش را «مادر ملت» خواند و به پشتوانه سازمان اطلاعاتی کشور، مردم را به ستایش از کارهای نیک و خردمندانه‌اش واداشت. برای افزایش جمعیت، پیشگیری از بارداری را بزه اعلام کرد (دستور ۷۷۰)، روستاها را ویران ساخت تا به جای آنها کارخانه‌های بزرگ صنعتی بسازد و دولت را در همه شئون خصوصی مردم دخالت داد و حتی تعیین می‌کرد که دمای خانه‌ها در زمستان چه اندازه باشند.

انقلاب رومانی
نوشتار اصلی: انقلاب رومانی

هنگامیکه میخائیل گورباچف در شوروی به قدرت رسید دست به اصلاحاتی در کشور زد. اما چائوشسکو تلاش داشت از انجام اصلاحات در رومانی، جلوگیری کند. در مارس ۱۹۸۹ شماری از اعضای اصلاح‌طلب حزب کمونیست رومانی به استبداد فردی چاوشسکو اعتراض کردند و در شب نامه‌ای خواهان برکناری او شدند. همزمان، روشنفکران و نویسندگان رومانی نیز خواستار اصلاحاتی مانند شوروی در کشور خود شدند.[2]

در ادامه آن سال، اعتراض‌های پراکنده‌ای در گوشه و کنار کشور برپا شد. اما نخستین اعتراض گسترده در شهر تیمیشوارا رخ داد. در این شهر، کشیشی به نام لاسلو توکس به سیاست ضددینی دولت چائوشسکو اعتراض کرد. دولت نیز در پاسخ، او را به روستایی دورافتاده تبعید کرد. در ۱۵ دسامبر ۱۹۸۹ مردم در همبستگی با کشیش به سوی کلیسا حرکت کردند و علیه دولت شعار دادند. روز بعد تظاهرات مردم تندتر شد و برای نخستین بار شعار "مرگ بر دیکتاتور" سر دادند.[2]

اما چائوشسکو که خود را در اوج قدرت می‌پنداشت اداره کشور را به همسرش سپرد و به ایران سفر کرد. در هنگامیکه چائوشسکو در ایران بود در ساعت ده صبح روز ۱۷ دسامبر ۱۹۸۹ دولت در شهر تیمیشوارا وضعیت اضطراری اعلام کرد و ارتشیان و ماموران سازمان امنیت رومانی (سکوریتاته) برای سرکوب اعتراضات، به تظاهرکنندگان حمله کردند و ده‌ها نفر را کشتند.[2]

ایران

پیش از انقلاب

با وجود حکومت کمونیستی، تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، جمهوری سوسیالیستی رومانی رابطه گرمی با ایران داشت و دو کشور همکاری نزدیکی در زمینه انرژی و صنایع سنگین داشتند. محمدرضا پهلوی دو بار به رومانی سفر کرده بود و نیکلای چائوشسکو نیز در سال ۱۳۴۸ (خورشیدی) از تهران دیدار کرد. او از مهمان‌های جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران بود.[8] در ماه مِی 2021 یک حراجی در شهر بخارست رومانی، یک دستگاه خودرو پیکان که محمدرضا پهلوی، در سال ۱۹۷۴ میلادی (۱۳۵۳ خورشیدی) به نیکلای چائوشسکو، دیکتاتور سابق رومانی هدیه داده بود به قیمت ۹۵ هزار یورو به فروش رفت.

پس از انقلاب

پس از انقلاب نیز چائوشسکو رابطه نزدیکی با حکومت جمهوری اسلامی ایران داشت. در اسفند ۱۳۶۷ سید علی خامنه‌ای در هنگام ریاست‌جمهوری خود در سفری به اروپای خاوری از رومانی و یوگسلاوی دیدار کرد.[8]

سفر به ایران

چائوشسکو اولین مهمان خارجی دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی بود.[9] با آغاز ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی گفتگو برای دعوت از چائوشسکو از ایران آغاز شد. محمود واعظی، معاون آن هنگام اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه ایران به بخارست رفت تا به‌طور رسمی از رهبر رومانی برای دیدار از تهران دعوت کند. در آن هنگام، رومانی در پی خرید نفت خام با تخفیف ویژه از ایران بود تا بتواند آن را به قیمت بالاتر در بازارهای جهانی بفروشد. ایران نیز در پی گسترش همکاری موشکی با رومانی بود.[8] سفر نیکلای چائوشسکو به تهران برای اکبر هاشمی رفسنجانی که مرداد آن سال به ریاست جمهوری رسیده بود، اهمیت زیادی داشت. از یک طرف، میزبانی از یک رهبر اروپایی برای نشان دادن چهره‌ای موفق مهم بود و از سوی دیگر ایران در آن زمان به خاطر صدور فتوای ارتداد سلمان رشدی دچار انزوای دیپلماتیک شده بود.[9]

اما رومانی در آستانه این سفر دچار بحران شد. یک روز پیش از سفر آقای چائوشسکو، شهر تیمیشورا، در غرب رومانی به صحنه ناآرامی‌های ضددولتی تبدیل شد[9] و پلیس امنیتی رومانی به سرکوب خونبار ناآرامی‌ها در این کشور پرداخت. به گفته برخی از مقام‌های ایرانی، از رومانی با چائوشسکو تماسی گرفته و از خواسته شد در ایران بماند؛ ولی او مخالفت کرد و در ۲۰ دسامبر ۱۹۸۹ با بدرقه رسمی تهران را ترک کرد.[8]

در سال ۱۹۷۸

بازگشت به رومانی

چائوشسکو فردای روز بازگشت از تهران به رومانی در ۲۰ دسامبر ۱۹۸۹ در یک سخنرانی تلویزیونی، ناآرامی‌ها را به دخالت خارجی نسبت داد و مخالفان را به تلاش برای براندازی سوسیالیسم متهم کرد. در ۲۱ دسامبر ۱۹۸۹ به دستور چائوشسکو و به منظور نمایش قدرت، شمار زیادی از کارگران و کارمندان دولت با پلاکاردهایی در حمایت از آقای چائوشسکو در برابر ساختمان کمیته مرکزی حزب کمونیست گردهم آمدند تا چائوشسکو برای آن‌ها سخنرانی کند. این سخنرانی به طور مستقیم از تلویزیون رومانی پخش می‌شد. چائوشسکو بار دیگر، فاشیست‌ها را به تحریک معترضان متهم و تلاش دشمنان برای مخدوش کردن استقلال و تمامیت ارضی رومانی را محکوم کرد. در حالی که سخنان آقای چائوشسکو در ابتدا با تشویق و تایید حاضران همراه بود، به ناگاه در دقیقه هشتم سخنرانی عده‌ای از حاضران برایش هو کشیدند و علیه او شعار دادند. این کار با اخلال در سخنرانی همراه شد و پخش تلویزیونی آن قطع شد. چائوشسکو چندین بار از حاضران می‌خواهد که ساکت شوند. حتی النا چائوشسکو هم در چند نوبت خواهان سکوت حاضران می‌شود. در نهایت سخنرانی آقای چائوشسکو از سر گرفته شد و او در ادامه صحبت‌هایش وعده داد حقوق و مزایای شهروندان افزایش پیدا کند.[8]

در همان روز ۲۱ دسامبر یگان‌های ارتشی که برای سرکوب مردم معترض به تیمیشوارا فرستاده شده بودند از تیراندازی به سوی مردم خودداری کردند و خودسرانه پادگان‌ها را ترک کردند.[2]

در ۲۲ دسامبر ۱۹۸۹ معترضان به ساختمان کمیته مرکزی حزب حمله کردند و پس از خلع سلاح نگهبانان به داخل آن یورش بردند. انتشار خبر خودکشی وزیر دفاع باعث شد تا واحدهایی از ارتش به معترضان بپیوندند. نیکلای چائوشسکو و همسرش النا با بالگرد از بام ساختمان کمیته مرکزی حزب فرار کردند ولی در جاده‌ای در نزدیکی شهر تارگویشته دستگیر و تحویل ارتش داده شدند.[8]

اعدام

در روز کریسمس ۲۵ دسامبر ۱۹۸۹ چائوشسکو به دستور جبهه نجات ملی در دادگاهی که در یک اتاق کوچک تشکیل شد محاکمه شد. وی با اتهاماتی همچون گردآوری غیرقانونی ثروت و نسل‌کشی مواجه شد و در همان روز، در سن ۷۱ سالگی در جنوب رومانی به همراه همسرش اعدام شد. محاکمه صحرایی و اعدام آقای چائوشسکو و همسرش به قدری سریع انجام شد که تصویربردار تلویزیون رومانی وقت نکرده بود به موقع خود را به محوطه اعدام برساند و تنها تصویر بدن بی جان آن دو را که در کنار دیوار به زمین افتاده بودند، ضبط کرده بود.[9]

پیامدهای اعدام چائوشسکو در ایران

در پی اعدام چائوشسکو در روز ۲۵ دسامبر ۱۹۸۹ و تنها چند روز پس از بازگشت از سفرش به ایران و دیدار با مقامات بلندپایه آن هنگام، پس لرزه‌های این اتفاق در ایران جنجال آفرین شدند. در ۵ دی ۱۳۶۸، ۸۴ تن از نمایندگان مجلس سوم شورای اسلامی با پرسش از علی‌اکبر ولایتی، وزیر امور خارجه آن هنگام، خواهان پاسخگویی او در قبال دعوت از دیکتاتور مخلوع رومانی شدند. این نمایندگان، بیشتر از نیروهای گرایش چپ بودند و درخواستشان در آن هنگام باعث واکنش‌ها و مخالفت‌هایی شد.[10] اما نطق‌های جنجالی نمایندگان، باعث شد که علی‌اکبر ولایتی برای پاسخگویی در مجلس شورای اسلامی حاضر شود و در اینباره پاسخ دهد. نطق صادق خلخالی در این رابطه، مشهور شد. خلخالی در سخنان خود دستگاه دیپلماسی کشور را به محافظه‌کاری متهم کرد و آشکارا گفت که مسئولان ما از جهان بی‌خبرند و رویدادهای بین‌المللی را پیگیری نمی‌کنند.[11] نمایندگان جناح چپ مجلس خواهان استیضاح علی‌اکبر ولایتی شدند. اما با دخالت علی خامنه‌ای، عقب‌نشینی کردند.[8]

در پی اعتراضات بی‌سابقه نسبت به دستگاه سیاست خارجی، محمد جمشیدی گوهری سفیر آن هنگام ایران در رومانی در ۵ دی ۱۳۶۸ برکنار شد.[8] در حکم برکناری صادر شده از سوی وزارت امور خارجه ایران آمده بود:

چون آقای گوهری، سفیر جمهوری اسلامی ایران در رومانی ارائه گزارش جامعی از اوضاع داخلی رومانی در آستانه سفر چائوشسکو به تهران نداشته‌است، از کار برکنار و وی برای توضیح به تهران فراخوانده می‌شود.[11]

محمد گوهری که روزهای پایانی ماموریتش را در بخارست می‌گذراند، در این باره به روزنامه شرق گفت: «این رویداد فرصت را برای دریافت سریع‌تر حکم پایان ماموریت بنده مهیا کرد چرا که می‌شد یک آگهی تبلیغاتی هم به رسانه‌های عمومی داد و فشارها را از روی وزارت خارجه و دولت برداشت.»[9]

نگارخانه

پانویس
  1. Stanislaw Frankowski (۱۹۹۶)، Capital Punishment: Global Issues and Prospects، Waterside Press، شابک ۱-۸۷۲۸۷-۰۳۲-۵
  2. علی امینی نجفی (۲ دی ۱۳۸۸). «جنبش رومانی پس از بیست سال، توطئه یا انقلاب؟». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۹ دی ۱۳۹۷.
  3. Gruia, p. 42
  4. Gruia, p. 42
  5. Gruia, p. 43
  6. "www.ceausescu.org – the leading infosource on the web about Ceausescu and his era!". Retrieved 12 April 2016.
  7. Sebetsyen, Victor (2009). Revolution 1989: The Fall of the Soviet Empire. New York City: Pantheon Books. ISBN 978-0-375-42532-5.
  8. خشایار جنیدی (۸ دی ۱۳۹۸). «سی سال پس از یک اعدام؛ بازخوانی سفر چائوشسکو به ایران». بی‌بی‌سی فارسی.
  9. جنیدی، خشایار (۳ دی ۱۳۹۸). «سی سال پس از یک اعدام؛ بازخوانی سفر چائوشسکو به ایران». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۸ خرداد ۱۳۹۹.
  10. «گفتند سؤال از ولایتی تضعیف هاشمی است». تاریخ ایرانی. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۶.
  11. «زلزله در رومانی، پس لرزه در ایران». تاریخ ایرانی. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۶.

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نیکلای چائوشسکو موجود است.
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به نیکلای چائوشسکو در ویکی‌گفتاورد موجود است.
متن مربوطه در ویکی‌نبشته: Transcript of the closed trial of Nicolae and Elena Ceauşescu

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.