ناظم‌الاسلام کرمانی

وی در کرمان از محضر آزادیخواهان چون میرزا آقاخان کرمانی بهره برد.[1][2] به همراه میرزا آقاخان کرمانی و میرزا احمد مشرف کرمانی و شیخ احمد روحی در راه قانون خواهی گام نهاد.[3]همچنین به آموزش از محضر شیخ هادی نجم‌آبادی اشاره کرده و اظهار می‌دارد که از او فواید کلی برده‌است.[2][4]

از ۱۳۰۹ ق تا ۱۳۳۰ق به تهران آمد و ارتباط نزدیکی با فعالان جنبش مشروطه داشت. ناظم‌الاسلام پس از تأسیس مدرسه اسلام توسط محمدصادق طباطبایی در این مدرسه مشغول به تدریس شد و به انتخاب رئیس مدرسه و فرمان علی‌اصغر اتابک صدراعظم وقت به ناظم‌الاسلام ملقب شد.

از سال ۱۳۳۰ق به کرمان برگشت و ریاست دادگاه تجدیدنظر این شهر را بر عهده گرفت.

در ۱۳۳۷ ق به دلیل ابتلا به آنفلوآنزا درگذشت.[5]

میرزا حسن رشدیه مدیر مدرسه رشدیه پس از آنکه در تبریز برای تاسیس مدارس زحمت کشیده بود به تهران رفت. «فریاد مقدسین بلند شد که آخرالزمان نزدیک شده‌است که جماعتی بابی و لامذهب می‌خواهند الفبا را تغییر دهند، قرآن را از دست اطفال بگیرند و کتاب به آنها یاد بدهند.»

شیخ فضل‌الله نوری که علامه قزوینی سرشناس‌ترین غربشناس تاریخ ایران هم شاگردش بود و هم معلم فرزندانش در جلسه‌ای (خصوصی) به ناظم‌الاسلام کرمانی دربارهٔ مدارس جدید می‌گوید:

«ناظم الاسلام، ترا به حقیقت اسلام قسم می‌دهم. آیا این مدارس جدیده خلاف شرع نیست؟ و آیا ورود به این مدارس مصادف با اضمحلال دین اسلام نیست؟ آیا درس زبان خارجه و تحصیل شیمی و فیزیک عقائد شاگردان را سخیف و ضعیف نمی‌کند؟»[6]

ناظم‌الاسلام کرمانی مقام علمی شیخ فضل‌الله نوری را اینگونه بیان می‌کند: «شیخ فضل‌الله اگر چند ماهی در عتبات توقف کند، شخص اول علمای اسلام خواهد گردید، چون هم حسن سلوک دارد و هم مراتب علمیه.»[7]