ناصرالدین‌شاه آکتور سینما
ناصرالدین شاه آکتور سینما (با عنوان فرعی روزی روزگاری، سینما) یک فیلم کمدی فانتزی به کارگردانی محسن مخملباف است که در سال ۱۳۷۰ (خورشیدی) ساخته شد. فیلم در بستری کمدی، تاریخ سینمای ایران را روایت می‌کند.
| ناصرالدین شاه آکتور سینما | |
|---|---|
 صحنه‌ای از فیلم | |
| روزی روزگاری، سینما | |
| کارگردان | محسن مخملباف |
| تهیه‌کننده | مسعود جعفری جوزانی محمدمهدی دادگو |
| نویسنده | محسن مخملباف |
| بازیگران | عزت‌الله انتظامی مهدی هاشمی اکبر عبدی محمدعلی کشاورز فاطمه معتمدآریا ماهایا پطروسیان داریوش ارجمند جهانگیر فروهر مرتضی احمدی شاپور بخشایی سعید امیرسلیمانی محرم زینال‌زاده پروانه معصومی |
| موسیقی | مجید انتظامی |
| فیلم‌بردار | فرج حیدری نعمت حقیقی |
| تدوین‌گر | محسن مخملباف داوود یوسفیان |
| توزیع‌کننده | جوزان فیلم |
تاریخ‌های انتشار | ۱۶ دی ۱۳۷۱ |
مدت زمان | ۹۲ دقیقه |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
این فیلم در دهمین جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۰ کاندیدای بهترین فیلم و بهترین کارگردانی شد.
داستان
میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی که در سفر به فرنگ به سر می‌برد در آرزوی ازدواج با معشوق‌اش (آتیه) پس از بازگشت است. او در سفر، شیفته سینماتوگراف می‌شود. رنجوری مظفرالدین شاه او را نگران آینده سینماتوگراف می‌کند و از شاه کسب تکلیف می‌کند. شاه به فراشباشی سفارش می‌کند تا میرزا ابراهیم خان را نزد پسرش (ولیعهد) بفرستد ولی فراشباشی اشتباهاً او را نزد پدر شاه (ناصرالدین شاه) می‌فرستد! شاه قاجار که مخالف سینما است و خودش فیلم‌ها را سانسور می‌کند عاشق یکی از هنرپیشه‌های یک فیلم قدیمی (گلنار در فیلم «دختر لر») می‌شود و برای آن که به معشوق برسد حکومت را رها می‌کند و به دنبال سینما می‌رود.
حواشی
محسن مخملباف پس از ساخت و توقیف دو فیلم نوبت عاشقی و شب‌های زاینده‌رود با حمله محافظه‌کاران ایران مواجه شد تا جایی که حتی کلیت سینمای ایران زیر سوال رفت و سید محمد خاتمی مجبور به کناره‌گیری شد. در این شرایط، مخملباف تصمیم به ساخت ناصرالدین شاه آکتور سینما گرفت تا با نگاهی ستایشگرانه، از هنر و سینما در برابر سیاست و سانسور، دفاع کند.[1]
امام جمعه رشت و سپس دیگر روحانیون ایران به پوشیدن عبا توسط پادشاه و ملیجک در این فیلم اعتراض کردند و آنرا کنایه‌ای به حاکمیت دینی دانستند. از سوی دیگر، نمایش گیوتین، به عنوان وجود دیدگاه قرون وسطایی در جامعه امروز ایران، و سانسور انگاشته شد. همچنین حضور هنرپیشه‌های پیش از انقلاب ۱۳۵۷ و نمایش صحنه‌هایی از فیلم‌های آن دوران، باعث شد که روحانیون، فریاد «اسلام از دست رفت» و «انقلاب از دست رفت» سر بدهند.[1]
عده‌ای درخواست مجازات و برخی درخواست اعدام مخملباف را کردند.[1]
بازیگران
جوایز
- برنده سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و لباس از دهمین دوره جشنواره فیلم فجر
- برنده سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی از دهمین دوره جشنواره فیلم فجر
- برنده سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه بصری از دهمین دوره جشنواره فیلم فجر
- برنده سیمرغ بلورین بهترین تدوین از دهمین دوره جشنواره فیلم فجر
- تقدیر صداگذاری برای ناصرالدین شاه آکتور سینما از دهمین دوره جشنواره فیلم فجر
- جایزه ویژه هیئت داوران در بیست و هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم کارلووی واری، جمهوری چک ۱۹۹۲
- جایزه انجمن جهانی منتقدان فیلم در بیست و هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم کارلووی واری، جمهوری چک ۱۹۹۲
- دماغه طلایی کاری دی در بیست و دومین جشنواره بین‌المللی فیلم تائور مینا، ایتالیا ۱۹۹۲
- جایزه ویژه هیئت داوران در دوازدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم استانبول، ترکیه ۱۹۹۲
یادکرد از فیلم‌های تاریخ سینمای ایران
نام این فیلم از فیلم «حاجی آقا آکتور سینما» (ساخته اوانس اوهانیانس) اولین فیلم بلند سینمایی ایران وام گرفته شده و خود فیلم «ناصرالدین‌شاه آکتور سینما» هم هجو ستایشی از تاریخ سینمای ایران است.[2]
«ناصرالدین‌شاه آکتور سینما» با نمایش تکه‌های شناخت شده و گیرا از فیلم‌های پرآوازه تاریخ سینمای ایران کوشیده تا بدین‌سان به آن ارج نهد و آن را بستاید.[2] خط اصلی داستان فیلم ماجرای فیلمسازی است که در مواجهه با سانسور گرفتار آمده است. گویی کارگردان بر آن بوده اثری درباره سانسور و ممیزی و محدودیت‌های هنرمند ایرانی را به تصویر بکشد. ناصرالدین شاه در رویارویی با سینما در آغاز می‌کوشد تا آن را زیر فرمان خود بگیرد و از آن به سود خود بهره ببرد، اما در فرآیند فیلم عشق به سینما دامن این سلطان مستبد را نیز می‌گیرد.[2]
این فیلم بازخوانی و یادکردی دارد از تاریخ سینمای ایران از زمان «حاجی آقا آکتور سینما» و «دختر لر» تا سینمای پس از انقلاب. فیلم سرشار از یادکردها و بازبردهای گوناگون به سینمای ایران و فیلم پیشین و امروزین (در زمان ساخت فیلم) این سینماست. در این فیلم، افزون بر این که «گلنار»، شخصیت اصلی فیلم «دختر لر» (ساخته اردشیر ایرانی)، نقش محوری در جریان دادن به داستان فیلم ایفا می‌کند، به فیلم‌های تاریخی سینمای ایران نیز یادکرد و بازبرد داده شده است.[2] از جمله آنها می‌توان به «رگبار» (ساخته بهرام بیضایی)، «گاو» (ساخته داریوش مهرجویی)، «قیصر» (ساخته مسعود کیمیایی)، «گنج قارون» (ساخته سیامک یاسمی)، «طبیعت بی‌جان» (ساخته سهراب شهید ثالث) و «گوزنها» (ساخته مسعود کیمیایی) اشاره کرد که کارگردان کوشیده نمادهای از آنها را به گونه‌ای دراماتیک در فیلم خود بکار بگیرد.[2]
منابع
- «نسخه بازسازی شده فیلم 'ناصرالدین‌شاه آکتور سینما' ساخته محسن مخملباف - آپارات». یوتیوب. ۱۰ مرداد ۱۳۹۹.
- «هفت برداشت از ارجاع به سینما در فیلم‌های ایرانی». همشهری‌آنلاین. ۱۳ آذر ۱۳۸۵. دریافت‌شده در ۱۱ فروردین ۱۴۰۰.
پیوند به بیرون
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ناصرالدین‌شاه آکتور سینما در ویکی‌گفتاورد موجود است. |