قیصر (فیلم)
قِیصَر فیلمی به کارگردانی و نویسندگی مسعود کیمیایی، ساخته سال ۱۳۴۸ است و بازیگرانی چون بهروز وثوقی، ناصر ملک‌مطیعی، جمشید مشایخی، ایران دفتری، پوری بنایی، بهمن مفید، جلال پیشوائیان و شهرزاد در آن نقش آفریده‌اند.
| قیصر | |
|---|---|
 پوستر فیلم، اثر عباس کیارستمی | |
| کارگردان | مسعود کیمیایی |
| تهیه‌کننده | عباس شباویز |
| نویسنده | مسعود کیمیایی |
| بازیگران | بهروز وثوقی ناصر ملک‌مطیعی جمشید مشایخی پوری بنایی بهمن مفید ایران دفتری حامد پیرهادی |
| موسیقی | اسفندیار منفردزاده |
| فیلم‌بردار | مازیار پرتو |
| تدوین‌گر | مازیار پرتو |
تاریخ‌های انتشار | ۱۰ دی ۱۳۴۸[1] |
مدت زمان | ۱۱۰ دقیقه[2]؛ ۱۱۳ دقیقه |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
این فیلم در پدیدآوردن موجی نو در سینمای ایران نقش بسزایی داشته‌است. این فیلم در ۱۰ دی ۱۳۴۸ اکران شد.
داستان فیلم
بهروز وثوقی و جمشید مشایخی (پشت به تصویر) در نمایی از فیلم
یکی از برادران آب مَنگُل به نام منصور (جلال پیشواییان)، فاطی را هتک حرمت می‌کند. فاطی، پس از نوشتن نامه‌ای به مادر (ایران دفتری) و دایی‌اش (جمشید مشایخی)، خودکشی می‌کند و در بیمارستان جان می‌دهد. فرمان (ناصر ملک‌مطیعی)، برادر بزرگ فاطی، پس از آگاه‌شدن از موضوع، به دکان برادران آب مَنگُل می‌رود. او، چون پیشتر قسم خورده‌بوده که دیگر هرگز دست به چاقو نبرد، با دستان خالی با برادران آب مَنگُل روبرو می‌شود. دو برادر منصور، رحیم (غلامرضا سرکوب) و کریم (حسن شاهین)، او را غافل‌گیر کرده، می‌کشند. قیصر (بهروز وثوقی)، برادر کوچکِ فرمان، از سفر جنوب بازمی‌گردد و پس از آگاه‌شدن از قضیه، به‌قصد انتقام به سراغ برادران آب مَنگُل می‌رود. او کریم را در حمام و رحیم را در کشتارگاه از پا درمی‌آورد. سپس به اتفاق ننه‌مشهدی، رخت‌شوی محله‌شان، برای زیارت به مشهد می‌رود. وقتی قیصر از زیارت بازمی‌گردد، از مرگ مادرش باخبر می‌شود. در گورستان، به‌هنگام دفن مادرش، به‌کمک نامزدش (پوری بنایی) از چنگ پلیس می‌گریزد و به‌واسطهٔ رقاصه‌ای (شهرزاد) منصور را در ایستگاه راه‌آهن یافته، او را با چاقو می‌کشد. دست آخر نیز پلیس او را دستگیر می‌کند.[3]
بازیگران
| بازیگر | نقش | دوبلور[4] | دربارهٔ | سرانجام |
|---|---|---|---|---|
| بهروز وثوقی | قیصر | منوچهر اسماعیلی | قهرمان فیلم | با زخم چاقو و گلوله نیم‌جان دستگیر می‌شود. |
| ناصر ملک‌مطیعی | فرمان | ایرج ناظریان | برادر قیصر | به‌دست برادران آب‌مَنگُل کشته می‌شود. |
| پوری بنایی | اعظم | ژاله کاظمی | نامزد قیصر | - |
| جمشید مشایخی | خان‌دایی | منوچهر اسماعیلی | دایی قیصر | - |
| ایران دفتری | مادر | فهیمه راستکار | مادر قیصر | به مرگ طبیعی می‌میرد. |
| میرمحمد تجدد | عباس | صادق ماهرو | برادر اعظم | - |
| بهمن مفید | میتی | بهمن مفید | دوست قیصر | - |
| جلال پیشوایان | منصور آب مَنگُل | جلال پیشواییان | يكي از برادران آب مَنگُل تجاوزکننده به خواهر قیصر | به دست قیصر به قتل می‌رسد. |
| حسن شاهین | کریم آب‌مَنگُل | محمود نوربخش | يكي از برادران آب مَنگُل قاتل فرمان | به‌دست قیصر به قتل می‌رسد. |
| غلامرضا سرکوب | رحیم آب‌مَنگُل | مهدی آرین‌نژاد | یکی از برادران آب‌مَنگُل قاتل فرمان | به‌دست قیصر به قتل می‌رسد. |
| شهرزاد | سهیلا | ژاله کاظمی | رقاصه و معشوقهٔ منصور | - |
دست‌اندرکاران
- کارگردان: مسعود کیمیایی
- نویسنده: مسعود کیمیایی
- تهیه‌کننده: عباس شباویز
- موسیقی: اسفندیار منفردزاده
- فیلم‌بردار و تدوین: مازیار پرتو
- صدابردار: محمد محمدی
- افکت، میکس: روبیک منصوری
- عکس: امیر نادری
- تیتراژ: عباس کیارستمی
- خواننده: سوسن
- رقص: شهرزاد
- سازنده کفش قیصر: احمد نورائی
در چشمِ دیگران
- ابراهیم گلستان: «قیصر» یک فیلم گیرا و شایستهٔ توجه کامل است. اگر این فیلم در حد قریحه و استعداد سازنده‌اش ساخته شده‌بود، یک فیلم برجسته می‌شد. برجستگی کنونیِ فیلم در این است که کار یک قریحهٔ کمیاب است؛ قریحه‌ای که هنوز خود را به رشدی که شایسته‌اش است، نکشانده‌است… «قیصر» یک فیلم گیرا و شایستهٔ توجه کامل است. یک شاهکار کامل نیست؛ هرچند یک اشارهٔ قاطع به یک قریحهٔ نیرومند، یک فال روشن به ممکنات آینده است…
- پرویز نوری: … و حالا قیصر به‌وجود آمده‌است، بعد از بیست سال انتظار، بعد از همهٔ آن «تو بمیری‌ها»، بدبینی‌ها، و بعد از تلاش خستگی‌ناپذیر و قابل ستایش در ایجاد یک سینمای واقعی در ملک.
- نجف دریابندی: می‌گویند که چرا قیصر به کلانتری نرفته‌است تا افسر نگهبان با کمال جدیت به کارش رسیدگی کند؟ سؤال مهملی است. این ازقضا سرگذشت آدمی است که به کلانتری نرفته‌است. آن‌هایی که به کلانتری رفته‌اند، سرگذشت دیگری دارند. اشخاص می‌توانند سرگذشت یکی از این آدم‌ها را روی پرده بیاورند. هرکس پرسید چرا قهرمان آن‌ها به کلانتری رفته‌است، سؤالش به همان اندازه مهمل خواهد بود.
- شهریار مندنی‌پور: «قیصر» فیلم است. اگر در روایتِ داستان نقص‌هایی دارد، اما در روایت سینمایی‌اش هنوز هم دیدنی است… «قیصر» بدون در نظر گرفتن تحسین بیهوده و غیرهنریِ تاریخ‌گر، بدون توجه به جذبهٔ توریستیِ آن، مردانگی و روش‌های زیستیِ زیرِبازارچه‌ایِ به‌زوال‌رفته، هنوز دیدنی است، و این به یُمن روایت سینماییِ آن است.
- مجید اسلامی: حالا که سی سال بعد به نمایش جنجالیِ «قیصر» و پیامدهایش نگاه می‌کنیم، راحت‌تر به این موضوع پی می‌بریم که «قیصر» حاصل برخورد شهودیِ یک کارگردان بااستعداد بود با موضوع و فضایی که با آن خیلی خوب آشنا بود، و گروه بسیار خوبی هم در کنارش بود، و همهٔ این‌ها فیلم درخشانی پدیدآورد که می‌توانست هم تماشاگرانش را از سینما راضی به بیرون بفرستد و هم معانی متعددی را به ذهنشان بکشانَد.
- داریوش ارجمند نگاه واقع‌گرا را یکی از دلایل موفقیت فیلم «قیصر» دانسته و با عنوان اینکه این فیلم برخلاف دیگر فیلم‌های آن زمان در وهم و خیال نمی‌گذشت، افزوده‌بود: «این فیلم زندگی واقعی مردم را در ابعادی تکان‌دهنده در مقابل سینمای خیالی به نمایش گذاشت. این فیلم، با استفاده از تکنیک و اندیشه‌ای نو و ارائهٔ بازی‌های خلاقانه به قشر فرودست جامعه و دغدغه‌های آن‌ها پرداخته، که سبب می‌شود تا مخاطب با شخصیت‌های فیلم حس هم‌ذات‌پنداری پیدا کند، و این گامی مؤثر درجهت توجه مردم به این فیلم است.» او با بیان اینکه «دفاع فردی و مبارزهٔ یک‌تنهٔ قیصر در برابر ظلم اعمال‌شده بر طبقه‌ای خاص، در میان مردم بازتاب خوبی داشت»، گفت: «در برهه‌ای که از اوضاع و احوال اجتماع، رفتارهای قشر ویژه‌ای از مردم را مد نظر داشت، کیمیایی توجه خود را به‌سمت عامهٔ مردم متوجه کرد و آن‌ها را به‌تصویر کشید.» داریوش ارجمند، با تأکید بر اینکه «قیصر» موج نویی در سینمای ایران ایجاد کرد، گفت: «هرچند پیش از «قیصر» تلاش‌هایی برای تصویر کردن واقعیت صورت گرفت که حاصل آن فیلم‌هایی چون «خشت و آیینهٔ» ابراهیم گلستان و «شب قوزی» فرخ غفاری بود، اما ازآنجاکه این فیلم‌ها با استقبال مردم همراه نبودند، نتوانستند جریانی را در سینمای ایران ایجاد کنند».[5]
- هوشنگ کاووسی، در مقاله‌ای به نام «از داج‌سیتی تا بازارچهٔ نایب‌گربه»، به‌شدت به فیلم حمله کرد. کاووسی نوشت: «وقتی قیصر را تماشا می‌کنم، وصلت آن را با فیلمفارسی عیان می‌بینم و درمی‌یابم که این فیلم ثمر پیوند بیگانه بیا و غول بیابونی است که در قهوه‌خانهٔ قنبر اتفاق افتاده…»[1][6]
- هوشنگ طاهری، از منتقدان هنری، در مقاله‌ای تند، به فیلم تاخت: «قیصر بدون شک ارتجاعی‌ترین فیلمی است که تاکنون در سینمای ایران ساخته شده‌است. کیمیایی با این فیلم خود، درست در حساس‌ترین لحظه‌ای که سینمای مبتذل بومیِ ما در آخرین مراحل حیات خود دست‌وپا می‌زند و می‌رود که به‌یک‌باره در ابتذال روزافزون خود خفه شود، به یاری‌اش می‌شتابد و با انتخاب موضوعی اشک‌انگیز و پرداختی احساساتی، بار دیگر حیاتی نو به این کالبد فاسد می‌دهد…»[1]
جایزه‌ها و نامزدی‌ها
بهروز وثوقی و پوری بنایی در قیصر
| جشنواره سینمایی سپاس ۱۳۴۸ | بهترین فیلم به مفهوم مطلق | عباس شباویز | برنده |
| بهترین کارگردانی | مسعود کیمیایی | برنده | |
| بهترین بازیگر نقش اول مرد | بهروز وثوقی | برنده | |
| بهترین بازیگر نقش مکمل زن | ایران دفتری | برنده | |
| بهترین فیلم‌برداری | حسین جعفریان | برنده | |
| بهترین موسیقی متن | اسفندیار منفردزاده | برنده | |
- جایزهٔ اول سندیکای تهیه‌کنندگان ایران در ۱۳۴۸
- جایزهٔ تمبر طلا در ۱۳۴۸
- حضور در جشنوارهٔ فوروم دزامایژ پاریس ۱۳۴۸
- حضور در دورهٔ سوم جشنوارهٔ بین‌المللی سینما اتوپیا پاریس ۱۳۴۸
- حضور در بنیاد فیلم بریتانیا ۱۳۴۸
- حضور در جشنوارهٔ بین‌المللی موزهٔ ماچیدا ۱۳۴۸
- حضور در جشنوارهٔ مروری بر سینمای ایران در دههٔ هفتاد میلادی در موزهٔ هنرهای گرافیکی ماچیدا ۱۳۴۸
- حضور در جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم سه قاره نانت ۱۳۴۸
- جایزه صلح جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم مستند دانشگاه شیکاگو ۱۳۴۸
- جایزهٔ فستیوال بین‌المللی فیلم تهران ۱۳۴۸
- نامزد شرکت در جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم برلین ۱۳۴۸
واکنشها پس از انقلاب اسلامی
پس از انقلاب، سینمای قبل از انقلاب به ویژه فیلم قیصر مورد حمله قرار گرفت. در این رابطه صادق خلخالی می‌گوید:
«من عقیده‌ام این است که اگر همه سینماها هم تعطیل شوند نباید فیلم قیصر (و امثال این‌ها) را به نمایش گذاشت. این فرهنگ و هنر باید تصفیه بشود و افراد ضدانقلاب و خودکامه از آن‌جا بیرون بروند و احیاناً اگر همه افراد آن مروج فساد هستند باید در اسرع وقت آن مکان را تعطیل کرد. ما نمی‌توانیم نظاره‌گر ترویج بی‌بندوباری در همه شئونات کشور باشیم و دست روی دست بگذاریم. همان‌طور که با مواد مخدر و ضدانقلاب مبارزه کردیم با این مفسدین نیز مبارزه خواهیم کرد»[7]
جستارهای وابسته
پانویس
- علی امینی نجفی. «فیلم قیصر؛ مانیفست ناموس‌پرستی». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۴-۲۸.
- «Gheisar (1969) Technical Specifications». IMDb. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۲۷.
- بهارلو، عباس. فیلمشناخت ایران، جلد اول.
- «دوبلهٔ فیلم‌های ایرانی یا صداگذاری فارسی به فارسی». کافه کلاسیک.
- «دربارهٔ قیصر». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ مه ۲۰۱۱.
- «نقد دکتر امیرهوشنگ کاووسی بر فیلم قیصر: از داج‌سیتی تا بازارچهٔ نایب‌گربه». رادیو زمانه.
- «صادق خلخالی: اگر همه سینماها هم تعطیل شوند نباید فیلم قیصر را به نمایش گذاشت». انتخاب.
پیوند به بیرون
- قیصر در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDb)
- قیصر (فیلم) در بانک جامع اطلاعات سينماى ايران
- قیصر در ایران آکتور
- کنش انتقام در قیصر و صادق کرده؛ بررسی تطبیقی از منظر «اخلاق» محافظه‌کاری مُورال در برابر عصیان اتیک (رامتین شهبازی) در شمارهٔ دوم مجلهٔ پدیدار
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به قیصر (فیلم) در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
فیلم‌های ناصر ملک‌مطیعی | ||
|---|---|---|
| دههٔ ۱۳۲۰ | واریته بهاری (۱۳۲۸) |  |
| دههٔ ۱۳۳۰ | شکار خانگی (۱۳۳۰) • ولگرد (۱۳۳۱) • گرداب (۱۳۳۲) • افسونگر (۱۳۳۲) • غفلت (۱۳۳۲) • چهارراه حوادث (۱۳۳۴) • اتهام (۱۳۳۵) • هفده روز به اعدام (۱۳۳۵) • بازگشت به زندگی (۱۳۳۶) • عروس فراری (۱۳۳۷) • طلسم شکسته (۱۳۳۷) • دشمن زن (۱۳۳۷) • دوقلوها (۱۳۳۸) • ستارگان می‌درخشند (۱۳۳۹) • اول هیکل (۱۳۳۹) • آرامش قبل از طوفان (۱۳۳۹) | |
| دههٔ ۱۳۴۰ | عمو نوروز (۱۳۴۰) • عسل تلخ (۱۳۴۰) • سایه سرنوشت (۱۳۴۰) • آس و پاس (۱۳۴۰) • کلاه‌مخملی (۱۳۴۱) • عروس دهکده* (۱۳۴۱) • سوداگران مرگ* (۱۳۴۱) • زن‌ها فرشته‌اند (۱۳۴۲) • با معرفت‌ها (۱۳۴۲) • آراس خان* (۱۳۴۲) • مردها و جاده‌ها* (۱۳۴۲) • لذت گناه (۱۳۴۳) • ابرام در پاریس (۱۳۴۳) • یک پارچه آقا* (۱۳۴۴) • پاسداران دریا (۱۳۴۴) • هاشم‌خان (۱۳۴۵) • میلیونر فراری* (۱۳۴۵) • قهرمان دهکده (۱۳۴۵) • قفس طلایی (۱۳۴۵) • فرار از حقیقت* (۱۳۴۵) • حسین کرد (۱۳۴۵) • گوهر شب‌چراغ (۱۳۴۶) • گذشت بزرگ* ناصر ملک‌مطیعی(۱۳۴۶) • طوفان نوح (۱۳۴۶)
• جاده زرین سمرقند* (۱۳۴۶) • سالار مردان (۱۳۴۷) • مردان روزگار (۱۳۴۸) • گرفتار (۱۳۴۸)• قیصر (۱۳۴۸) • قصه دل‌ها (۱۳۴۸) • قصر زرین (۱۳۴۸) • جیب‌بر خوشگله (۱۳۴۸) • مرید حق (۱۳۴۹) • علی بی‌غم (۱۳۴۹) • طوقی (۱۳۴۹) • سوگلی (۱۳۴۹) • سکه شانس (۱۳۴۹)• رقاصه شهر (۱۳۴۹) • | |
| دههٔ ۱۳۵۰ | نقره‌داغ (۱۳۵۰) • لوطی (۱۳۵۰) • کلبه‌ای آن‌سوی رودخانه (۱۳۵۰) • ایوب (۱۳۵۰) • سه‌قاپ (۱۳۵۰) • کاکو (۱۳۵۰) • قصاص (۱۳۵۰) • غلام ژاندارم (۱۳۵۰) • پهلوان مفرد (۱۳۵۰) • پل (۱۳۵۰) • باباشمل (۱۳۵۰) • میهن () • مهدی مشکی و شلوارک داغ (۱۳۵۱) • مرد (۱۳۵۱) • قلندر (۱۳۵۱) • سرگروهبان (۱۳۵۱) • خاطرخواه (۱۳۵۱) • مردان خلیج (۱۳۵۱) • عروس استانبول (۱۳۵۱) • ناخدا (۱۳۵۲)• شیخ صالح (۱۳۵۲) • شورش (۱۳۵۲)• سراب (۱۳۵۲) • دشمن (۱۳۵۲) • صلات ظهر (۱۳۵۳)• ترکمن (۱۳۵۳) • اوستا کریم نوکرتیم (۱۳۵۳)• ابرمرد (۱۳۵۳)• آقا مهدی وارد می‌شود (۱۳۵۳) • به خاطر دخترم () • ده بومی کوچک (۱۳۵۳) • همت (۱۳۵۴) • عبور از مرز زندگی (۱۳۵۴) • پاشنه طلا (۱۳۵۴) • اخم نکن سرکار (۱۳۵۴) • میهمان (۱۳۵۵) • کلک نزن خوشگله (۱۳۵۵) • شادی‌های زندگی (۱۳۵۵) • سینه‌چاک (۱۳۵۵) • چلچراغ (۱۳۵۵) • بت (۱۳۵۵) • بابا گلی به جمالت (۱۳۵۵) • آتش جنوب (۱۳۵۵) • سرباز (۱۳۵۶) • دو مرد خشن (۱۳۵۷) • تا آخرین نفس(۱۳۵۷) | |
| دههٔ ۱۳۶۰ | برزخی‌ها (۱۳۶۱) | |
| دههٔ ۱۳۹۰ | نقش نگار (۱۳۹۲)
*بعلاوهٔ کارگردانی | |
فیلم‌های پوری بنایی | ||
|---|---|---|
| دهه ۱۳۴۰ | عروس فرنگی (۱۳۴۳) • دزد شهر (۱۳۴۳) • موطلایی شهر ما (۱۳۴۴) • مردی در قفس (۱۳۴۴) • مرخصی اجباری (۱۳۴۴) • زبون بسته (۱۳۴۴) • یک قدم تا بهشت (۱۳۴۵) • قفس طلایی (۱۳۴۵) • خداحافظ تهران (۱۳۴۵) • حاتم طائی (۱۳۴۵) • وسوسه شیطان (۱۳۴۶) • مردی از اصفهان (۱۳۴۶) • سرنوشت (۱۳۴۶) • من هم گریه کردم (۱۳۴۷) • گرداب گناه (۱۳۴۷) • رودخانه وحشی (۱۳۴۷) • دزد سیاهپوش (۱۳۴۷) • خشم کولی (۱۳۴۷) • جاده تبهکاران (۱۳۴۷) • قیصر (۱۳۴۸) • قلب‌های طلایی (۱۳۴۸) • دنیای آبی (۱۳۴۸) • جدایی (۱۳۴۸) • کوچه مردها (۱۳۴۹) • شهر گناه (۱۳۴۹) • رسوایی (۱۳۴۹) • دور دنیا با جیب خالی (۱۳۴۹) |  |
| دهه ۱۳۵۰ | یک خوشگل و هزار مشکل (۱۳۵۰) • ملا ممد جان (۱۳۵۰) • مردان سحر (۱۳۵۰) • قصاص (۱۳۵۰) • زیر بازارچه (۱۳۵۰) • زن یکشنبه (۱۳۵۰) • دیوار شیشه‌ای (۱۳۵۰) • برای که قلب‌ها می‌تپد (۱۳۵۰) • یک جو غیرت (۱۳۵۱) • نانجیب (۱۳۵۱) • قایقرانان (۱۳۵۱) • علی سورچی (۱۳۵۱) • عاصی (۱۳۵۱) • شیربها (۱۳۵۱) • سرزمین دلاوران (۱۳۵۱) • خوشگله (۱۳۵۱) • جهنم + من (۱۳۵۱) • تنها مرد محله (۱۳۵۱) • پدر که ناخلف افتد (۱۳۵۱) • قربون زن ایرونی (۱۳۵۲) • گلگو ۱۳ (۱۳۵۲) • فرزند شمشیر (۱۳۵۲) • عیالوار (۱۳۵۲) • خیالاتی (۱۳۵۲) • خوشگذران (۱۳۵۲) • بیگانه (۱۳۵۲) • گلنسا در پاریس (۱۳۵۳) • مهر گیاه (۱۳۵۴) • زنبورک (۱۳۵۴) • میراث (۱۳۵۵) • غزل (۱۳۵۵) • خانم دلش موتور می‌خواد (۱۳۵۵) • آتش جنوب (۱۳۵۵) • سرباز (۱۳۵۶) • تلافی (۱۳۵۶) • پشت و خنجر (۱۳۵۶) • موشک سری (۱۳۵۷) • مریم و مانی (۱۳۵۷) • هزار زمین (۱۳۵۷) | |
| دهه ۱۳۸۰ | شیرین (۱۳۶۱) | |
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.