بهمن مفید

بهمن مفید در جوانی، همزمان با تحصیل در دانشکده هنرهای دراماتیک، به کارگردانی و بازیگری می‌پرداخت. وی همراه با پدر و برادرانش گروهی داشتند که به همراه بازیگرانی مانند: بهزاد فراهانی، رضا میرلوحی، اصغر آقاخانی، و بهرام وطن‌پرست به اجرای تئاتر می‌پرداختند.[2] او همچنین با «گروه هنر ملی» و عباس جوانمرد همکاری داشت.[3] پس از آن، برادرش اردوان مفید، گروه «کانون» را تأسیس کرد. اما پس از مدتی، فعالیت وی و برادرانش از سوی دودمان پهلوی متوقف شد. در این زمان بهمن مفید که در وزارت فرهنگ و هنر مشغول به کار بود از این نهاد جدا شد و به سینما روی آورد.[2]

از آثار سرشناسِ بهمن مفید در تئاتر، بازی در تئاترِ شهر قصه به کارگردانی بیژن مفید و نقش تمثیلی «دهباشی» در نمایش میراث و ضیافت کارِ بهرام بیضایی در آذر ۱۳۴۶ در تماشاخانه سنگلج (تالار ۲۵ شهریور) بوده‌است.[5]

وی همچنین با گروهی متشکل از: سیروس ابراهیم‌زاده، رامین فرزاد، نیکو خردمند، تجدد، فهیمه راستکار و پروین امیرسلیمانی نمایش‌نامه‌هایی را به کارگردانی بیژن مفید در رادیو تهران اجرا می‌کرد. بهمن مفید در باله نیز فعال بود و در افتتاح تالار رودکی (تالار وحدت) با نقش‌آفرینی «زال» در اپرای زال و رودابه به همراه افسانه دیهیم و حسین سرشار حضور داشت.[2]

بهمن مفید که فارغ‌التحصیل رشتهٔ تئاتر از دانشکدهٔ هنرهای دراماتیک است کار سینمایی خود را در سال ۱۳۴۸ و با ایفای نقش کوتاهی در فیلم قیصر به کارگردانی مسعود کیمیایی آغاز کرد. این نقش گرچه کوتاه بود اما با دیالوگ پرآوازه‌اش در این فیلم و این نقش، جاودانه شد. این دیالوگ، بخشی از فیلمنامه نبود و پس از اجرا و پیشنهادش توسط بهمن مفید به دلیل زیبایی و اثرگذاری، مورد پسند مسعود کیمیایی قرار گرفت و وارد فیلمنامه شد.

در سال ۱۳۹۶

بهمن مفید پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران مدتی به عنوان هنرپیشهٔ نمایش‌های مردمی در تئاتر سنگلج و سپس در لاله‌زار مشغول به کار شد. در فیلم‌هایی نظیر: فریاد مجاهد، منافق، و قدیس نیز نقش‌آفرینی کرد.[6] اما در سال ۱۳۶۰ با فشارهای وارده از سوی انقلابیون مجبور به مهاجرت شد و در آمریکا سکنی گزید.[2] در آمریکا به همراه مرتضی عقیلی، چند میان‌پرده و همچنین نمایش «ماه و پلنگ»، «شاپرک خانم» و نمایش‌های کودکانه را به روی صحنه برد.[3] وی پس از سال‌ها دوری از وطن، در سال ۱۳۷۸ به منظور دیدار مادرش به ایران بازگشت و به علت توقیف پنج‌سالهٔ گذرنامه‌اش در ایران ماندگار شد.[2] او در مصاحبه‌ای گفته بود:[7]

«گفتند ممنوع‌التصویرم. رفتم تئاتر بازی کردم. بعد یکی با کلت آمد گفت: تئاتر تعطیل. من هم رفتم آمریکا! با میان‌پرده‌خوانی زندگی می‌کردم که رئیس دولت اصلاحات گفت همه ایرانی‌ها می‌توانند تا دو هفته بعد برگردند ایران. من هم آمدم، پاسپورتم را ضبط کردند و نگذاشتند برگردم. بد هم نشد! ماندم پیش مادرم!»

بهمن مفید در زمان دولت اصلاحات، در فیلم سرود تولد نقش کوتاهی بازی کرد که در نهایت از آن حذف شد.[8] اما با اعتراض و ممنوع‌التصویری دوباره روبرو شد. در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد نیز اجازهٔ کار در تئاتر به وی داده نشد. او پس از مدتی به شبکهٔ جم در ترکیه پیوست و در آنجا مشغول به بازیگری شد اما خیلی زود به ایران بازگشت.[6] وی درحالی که اجازهٔ هیچگونه فعالیت حرفه‌ای نداشت، پس از دریافت گذرنامه‌اش حاضر به ترک ایران نشد و زندگی در کشورش را به مهاجرت ترجیح داد.[9] او پس از آن، به‌صورت جسته و گریخته به عنوان دوبلور و صداپیشهٔ نمایش‌های عروسکی و با نام مستعار «بهمن فریور»[10][11] به نقش آفرینی ادامه داد.[12]

گفته می‌شود که قرار بوده بهمن مفید در فیلم لامینور نیز بازی کند اما تلاش در این زمینه هم ناکام ماند.[8]

• رضا پهلوی در پیامی ضمن تسلیت به اردوان مفید، بهمن مفید را از جمله هنرمندان توانمند و محبوب ایران نامید که پس از انقلاب ۱۳۵۷ با ممنوعیت کار در ایران روبه‌رو شده بود و فقدان او را به جامعه هنر ایران تسلیت گفت.[16]
• فرح پهلوی در پیامی ضمن تسلیت به بازماندگان و جامعه هنرمندان ایران، خاطر نشان کرد که بهمن مفید، همیشه جاویدان نام می‌ماند.[17]
• بهرام بیضایی نوشت: بهترین بازی‌های بهمن مفید در هیچ فیلمی ثبت نشده. بهترین بازی‌های او در مجلس‌های خودمانی دوستان بود که به سادگی و خودجوش سر می‌گرفت.[8]

• عروسک‌ها، بهرام بیضایی ضبط سال ۱۳۴۵، پخش فروردین ۱۳۴۶
• زمین ناهموار، محمد راوندی، شبکه جم، ۱۳۹۵
• نماهنگ حکایت، مسعود فردمنش با همراهی ستار (خواننده)

1. توبه (۱۳۵۱)

• توبه (۱۳۵۱)
• رضا هفت‌خط (۱۳۵۱)
• فریادرس (۱۳۵۶)

• یکی بود یکی نبود (۱۳۷۸)
• مجموعهٔ تلویزیونی پلیس آسمانی (۱۳۸۱)
• دربه‌درها (۱۳۸۳)
• سرتو بدزد رفیق (۱۳۸۴)
• مجموعهٔ عروسکی امین و مینا (۱۳۸۷)[11]

• منگوله گوش میرزا
• شاپرک خانوم
• عصر یخبندان ۴، شکاف قاره‌ها.[18]

انیمیشن عصر یخبندان در سال ۱۳۹۱ با مدیریت دوبلاژ مجید حبیبی برای پخش از رسانه هنر نمای پارسیان دوبله شد. بهمن مفید در این کار به جای یکی از نقش های اصلی با نام کاپیتان گات که یک میمون عظیم‌الجثه و میانسال است حرف زده است. گات رهبری یک گروه یاغی را در کشتی خودش بر عهده دارد و در واقع یک دزد دریایی خشن و منفی است.انتخاب مفید برای این نقش هوشمندانه است. در وهله اول جنس صدای بم خش‌دار پا به سن گذاشته مفید برای این کاراکتر سالخورده مناسب است. مفید با لحنی یله و رها جای گات حرف زده است که این مولفه با فرم لب و دهان گشاد و دندانهای یک در میان درشت میمون مطابقت دارد. بهره وسیع از تکیه کلامهای لمپنی در دیالوگهای میمون دیده می شود که مفید به دلیل پیشینه بازیگریش در سینمای قبل از انقلاب تمامی آنها را با تسلط کامل می گوید. نکته مثبت و قابل توجه دیگر این است که با آنکه مفید از یک نسل متفاوت با بقیه گوینده های فیلم است اما در ارائه انرژی بالا و غلو و اگزجره خاص دوبله انیمیشن کاملاً موفق عمل می کند و نت گویندگی اش با نت سایر گوینده ها در یک سطح و یکدست است. در یکسری دیالوگهای نمای نزدیک وی با دقت و وسواس خوبی عمل کرده است و به لحاظ هجا و سیلاب کاملاً صوت دوبلور با لب و دهان کاراکتر همخوانی دارد. البته این دوبله به علت شایعه اشاعه فرهنگ لمپنیسم مجوز پخش از رسانه ها را نمی‌گیرد ولی در پایان همان سال از طریق شبکه پویا در شب چهارشنبه سوری پخش می شود و با استقبال مخاطب چندین بار در ایام نوروز ۱۳۹۲ باز پخش می گردد.[19] شایعه ممنوعیت صدای بهمن مفید را آن زمان گروه های رقیب در دوبلاژ شکل دادند تا بدینوسیله بتوانند نسخه دوبلاژ خود را راحتتر وارد شبکه نمایش خانگی کنند و مانع پخش این نسخه شوند که با مراجعه مدیر دوبلاژ اثر (مجید حبیبی) به وزارت ارشاد مشخص می شود شورای بازبینی تنها خواستار اصلاح چند جمله شده بودند و نه توقیف اثر. اما بر اثر فضای سنگین و مسموم شایعات ایجاد شده، موسسه سفارش دهنده از واهمه عدم پخش اثر کار را به گروه دیگری می سپارد که ظرف دو ساعت شبانه دوبله و صبح راهی بازار کنند. نسخه اصلی نیز که عوامل یک ماه صرف ترجمه، دیالوگ نویسی، ضبط صدای صداپیشه ها، آهنگسازی و همینطور طراحی صدای دالبی برای اولین بار در دوبلاژ کرده بودند بر اثر شایعات از پخش ویدئو رسانه جا می ماند اما چهارشنبه سوری همان سال از شبکه پویای صدا و سیما که ممیزی های سختگیرانه تری هم دارد بدون سانسور پخش می شود و شایعه ممنوعیت صدای بهمن مفید را که گروه های رقیب بر سر زبان ها انداخته بودند روشن می سازد که ممنوعیتی برای صداپیشگی بهمن مفید از ابتدا نبوده. تنها ویرایشی که روی آن در پخش صدا و سیما اعمال شد حذف موزیک تیتراژ بود که در نسخه زبان اصلی توسط جنیفر لوپز خوانده شده بود که در صداپیشگی زبان انگلیسی عصر یخبندان نیز جای کاراکتر (شیرا) یا همان گربه دندان خنجری ماده حرف زده بود که در تیتراژ هم آواز می خواند و در هر صورت در ایران این بخش موزیکال اجازه پخش نیافت.[20]