مسجد نو شیراز

مسجد نو شیراز در سال ۵۹۰ ق. بدست اتابک سعد بن زنگی ساخته شد.

این مسجد رو به روی بارگاه شاهچراغ در شیراز واقع است. در قدیم این مسجد را مسجد اتابک می نامیدند اما به دلیل اینکه در سال های 690، 1183 و 1296 هجری قمری زلزله شدید این بنا را ویران کرد و مجدد نوسازی شد به نام مسجد نو نامگذاری شد.

این ساختمان، نخست اندرونی «اتابک سعد بن زنگی» بود. او هنگام بیماری سخت فرزندش، نذر کرد که در صورت بازیافتن بهبودی فرزندش، خانه را ویران کند و به جای آن مسجد بسازد. چنین شد و او نذر خود را به جای آورد. در شمال و جنوب این ساختمان، دو رواق (ایوانی که در رده دوم ساخته شود، پیشگاه) بسیار بلند به ارتفاع ۳۰ متر و پهنای ۲۵ متر ساخته شده‌است. در هر سوی این رواق‌ها، ۱۲ طاق کم ارتفاع وجود دارد. در پشت رواق جنوبی، شبستان گسترده‌ای ساخته شده‌است. در دیواره‌های شرقی و غربی، ایوان بزرگی در میان وجود دارد که هر طرف آن شش اتاق ساخته شده‌است.

در ساختمان مسجد نو هم‌اکنون هیچ کاشی کاری و کار هنری دیده نمی‌شود، اما پیشانی طاق‌های بزرگ با کاشی کاری معرق به خط ثلث آذین شده‌است. نزدیک به ۶۰ سال پیش به دلیل وجود چند درخت چنار در میان صحن، این جایگاه گردشگاه مردم شیراز بود و آب کاریز خیرات از میان آن جریان داشت. مسجد نو در دوره مشروطیت جایگاه گردهمایی آزادی خواهان بود.

• مسجد پاسارگاد

کورش کمالی سروستانی، دانشنامه آثار تاریخی فارس، ۱۳۸۴، صص ۳۷۳–۳۷۵.