مارالان
مارالان (مرالان) یکی از محله‌های تاریخی شهر تبریز است که در سمت جنوب شرقی این شهر واقع شده‌است. این محله از سمت شمال به محلهٔ خیابان، از سمت جنوب به تپه‌های یانیق، از سمت شرق به باغات محلهٔ خیابان و تپه‌های چاچاداغ و از سمت غرب به محلهٔ نوبر محدود شده‌است. محلهٔ مارالان به وسیلهٔ بلوار آزادی به مناطق شرقی و غربی تبریز مرتبط می‌شود.[1]
زیارتگاه ننه‌مریم که از زیارتگاه‌های ارامنهٔ تبریز است و قدمت آن به اوایل دورهٔ قاجار می‌رسد، در مارالان واقع شده‌است. مرکز این محله میدانی به‌نام چارچی (چهارسوق) است. پیش‌تر اکثر ساکنان مارالان به قالی‌بافی اشتغال داشته‌اند و کارگاه‌های متعدد قالی‌بافی در جای‌جای آن وجود داشته‌است. قنات‌های تاجرباشی، قورچی‌باشی و نایب‌السلطنه در این محله واقع شده‌اند.[2]
وجه تسمیه
- ۱-مارالان برپایه پژوهش‌های زبان‌شناختی احمد کسروی تبریزی به معنای سرزمین مادهاست که از دو بخش مار تلفظ ماد در زبان تاتی به اضافه آلان به معنی محل و مکان تشکیل شده‌است. پسوند -آلان و -لان/-ران به معنای محل و مکان در ترکیب بسیاری از شهرها و روستاهای تات‌نشین سابق ایران دیده می‌شود (نمونه: ارلان، سهلان، اسفهلان، کهلان، چلان، دهلان، تهران، شمیران، آوالان، آلان، اردلان، کهدلان).
- ۲-مارالان: مرکب است از مار (گزنده) و لان (جا) است. یعنی محل. این منطقه زمین ماسه‌ای دارد و ساسها در آنجا به راحتی رشد و نمو می‌کنند. مردم تبریز ساس را مله نامند که طبق قاعده تبدیل حرف «ر» به «ل» همان ماره یعنی گزنده است. ساسها در مرکز تبریز، به‌ویژه در محله مارالان به وفور زندگی می‌کنند.
- ۳- در گذشته به‌جهت نزدیکی محلهٔ مارالان به جنگل‌های جنوبی شهر تبریز، گاهی اوقات شمار بسیاری از آهوان که در زبان ترکی آذربایجانی مارال خوانده می‌شود، به این محله می‌آمدند و به همین علت، نام این محله را مارالان (آهوان) خوانده‌اند.[3]
کوی‌ها
غیاث مهم‌ترین کوی محلهٔ مارالان است که اغلب به‌عنوان محله‌ای کوچک شناخته می‌شود. از دیگر کوی‌های معروف این محله می‌توان به ارمنی دونن، چارچی، باغ حاج کاظم، حاج خیرالله، و مریم ننه اشاره کرد.[4]
مشاهیر
پرویز جبه دار مارالانی-عضو هیئت علمی فقید گروه مهندسی برق دانشکده فنی دانشگاه تهران، مولف و مترجم کتابهای مهندسی برق در ایران
نقل‌قول‌ها
نادر میرزا این محله را مرالان خوانده و آن را از بخش‌های محلهٔ خیابان دانسته و دربارهٔ آن می‌نویسد:
کویی است به جنوب شهر و مایل به مشرق است. هوایی نیک و آبی فراوان و بساتین خوب دارد و جزء خیابان شمرده‌اند.
پانویس
منابع
- نادرمیرزا -شاهزادهٔ قاجار، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، دانشنامهٔ جهان اسلام
- ذوقی، فریبرز و نیکنام لاله، ایوب (۱۳۷۴)، تبریز در گذر تاریخ، تبریز: انتشارات یاران
- «زندگی در تبریز». دانشگاه آزاد اسلامی تبریز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۸ نوامبر ۲۰۰۹.