لارس فون تریه

نخستین فیلم‌های کوتاه او از نظر سبک‌شناسی، تجربیاتی کاملاً ابتکاری در زمینه مضمون و استفاده از نمادها و استعارهها هستند و بَعدها همین مضامین و استعاره‌ها نقش‌هایی عمده در فیلم‌های بلندش ایفا می‌کنند. وی در بیان سینمایی سبکی ایجاد کرده‌است که از نظر استعاری سنگین و از لحاظ حسی بسیار قوی است.

فون تریر کار خود را با سه‌گانه اروپایی‌اش با عنوان سه‌گانه اروپا، به‌طور هم‌زمان در دانمارک و سراسر جهان تثبیت کرد. فیلم‌های این سه‌گانه با نمایش آسیب‌های روانی اروپای آینده به خوبی از روی سبک تجربی و شخصی فیلمساز قابل شناسایی هستند. این سه فیلم عبارتند از:

• ۱۹۸۴ - «عنصر جنایت»
• ۱۹۸۷ - «همه‌گیری (فیلم)»
• ۱۹۹۱ - «اروپا» (زنتروپا)

در ۱۹۹۱ لارس فون تریر و پیتر اولبک ینسن (تهیه‌کننده فیلم «اروپا») شرکت فیلمسازی زنتروپا را تأسیس کردند که امروزه به قدرت اولِ تولید فیلم در کشورهای اسکاندیناوی تبدیل شده‌است.

تریر سه سریال تلویزیونی هم ساخته‌است: «مده‌آ» در ۱۹۸۱، «قلمرو پادشاهی I» در ۱۹۹۴، و «قلمرو پادشاهی II» در ۱۹۹۷. او در سریال‌های «قلمرو…» روشی را برای فوکوس راحت‌تر روی داستان و بازیگران ابداع کرد که بعدها او را به سوی مفهوم دگما کشید. قسمت اعظم «قلمرو… I و II» با دوربین روی دست فیلمبرداری شد، بدون توجه به مقررات مرسوم و معمول در نورپردازی و استمرار و تدوین، این شیوه رنگ‌هایی تحریف شده و غیرطبیعی و تصاویری دانه دار و خشن ایجاد کرد. سریال‌های «قلمرو…» به نخستین موفقیت عظیم فون تریر تبدیل شدند. میزان علاقه و استقبال دانمارکی‌ها و جهانیان از «قلمرو…» امکان اجرای دومین پروژه فون تریر را همراه با پیتر آلباک جنسن و ویبکه ویندلوف فراهم ساخت.

در ۱۹۹۵ لارس فون تریر پیمان «دوگما ۹۵» را با عنوان «پیمان پاکی» در ۱۰ ماده قانونی برای فیلمسازی ارائه کرد. این پیمان نخستین بار توسط فون تریر و توماس وینتربرگ (برنده جایزه ویژه هیئت داوران کن برای «جشن») امضا شد و کمی بعدتر مورد پذیرش گروهی دیگر از کارگردانان دانمارکی و اسکاندیناویایی قرار گرفت. این پیمان که برای سینماگریِ ساده به سبک خاص و مورد علاقه این کارگردانان بسته شده بود علی‌رغم ساخت چند فیلم بر آن روال، به تدریج در کاربرد برخی مواد (توسط خود بانیان) مورد عدول قرار گرفت. به هرحال کاربرد برخی اصول و عناصر این پیمان، امروزه سینمایی متفاوت‌تر نسبت به آنچه که «سینمای متفاوت» یا پیشرو (آوانگارد) می‌خوانیمش، رقم زده‌است.

دومین سه‌گانه او با عنوان «سه‌گانه قلب طلایی» از کتابی که فون تریر در دوران کودکی خوانده بود، الهام گرفته شد. داستان دربارهٔ دخترک کوچکی بود که همیشه آماده قربانی کردن خود برای کمک به دیگران بود. فیلم‌های این سه‌گانه عبارتند از:

• ۱۹۹۶ - شکستن امواج
• ۱۹۹۸ - احمق‌ها
• ۲۰۰۰ - رقصنده در تاریکی

هیئت داوران برای «شکستن امواج» و نخل طلا برای «رقصنده در تاریکی» است. فیلم‌های بلند و کارهای تلویزیونی او چند جایزه و موفقیت بین‌المللی دیگر مثل نامزدی اسکار امیلی واتسون برای «شکستن امواج» را نیز به خود اختصاص داده‌اند.

لارس فون تریر سومین سه‌گانه خود با عنوان «آمریکا - سرزمین فرصت‌های طلایی» را ساخت که «داگویل» (Dogville) نخستین فیلم آن بود. دومین قسمت «مندرلی» (Manderlay) نام دارد که در استودیوی «فیلم باین» دانمارک ساخته شد. بخش سوم این سه‌گانه، «واشینگتن» در سال ۲۰۰۷ ساخته شده‌است.

تریر در سال ۲۰۰۶ بُعد جدیدی به کارهای خود افزود، اپرای سینمایی «حلقه نیبلونگن» نیز در استودیوی «فِست اشپیل» در بایرن آلمان ساخته شد و فون تریر این اثر ریچارد واگنر را کارگردانی کرد.

آخرین سه گانهٔ فون تریر سه گانهٔ افسردگی است که به ترتیب شامل «ضدمسیح»، «مالیخولیا» و «نیمفومانیاک» است. در هر سه بخش آن شارلوت گینزبورگ بازی می‌کند.

• ۱۹۸۴ - عنصر جنایت (Element of Crime): لارس فون تریر در ۱۹۸۴ نخستین فیلم داستانی و بلندش با نام «عنصر جنایت» را تکمیل نمود که خودش آن را «فیلم نوآر امروزی» قلمداد می‌کرد. این فیلم در جشنواره‌های کن، شیکاگو، و مانهایم جوایزی به دست آورد.
• ۱۹۸۸ - همه‌گیری (Epidemic): که در کن مورد استقبال قرار گرفت.
• ۱۹۹۱ - اروپا (Europa) یا «زنتروپا» که جایزه ویژه هیئت داوران کن و جوایز دیگری در جشنواره فیلم استکهلم و پورتوریکو و بلژیک را به خود اختصاص داد.
• ۱۹۹۶ - شکستن امواج (Breaking the Waves): با ستایش منتقدان همراه شد. فیلم با بازی امیلی واتسون (که کاندید اسکار بهترین بازیگر زن هم شد) و استلان اسکارسگارد دربارهٔ داستان زندگی زوجی بود که درگیر ماجرایی عاطفی می‌شدند. شوهری که از کمر به پایین فلج شده بود به گونه‌ای غیرعادی عشق همسرش را به خود امتحان می‌کرد. او از همسرش می‌خواست تا با مردان دیگر همخوابه شده و احساسش را برای وی تعریف کند.
• ۱۹۹۸ - احمق‌ها (Idiots): یک کمدی غیرمتعارف و ماجراجویانه محسوب می‌شد. فیلم به گروهی جوان حدود ۲۰ سالهٔ باهوش می‌پردازد که در شورشی علیه ساختارهای زندگی اجتماعی، انجمنی تشکیل داده و در آن چون ابلهان رفتار می‌کنند. احمق‌ها هرجا می‌روند هرج و مرج ایجاد کرده و هر کاری بتوانند برای سرزنش و عصبانی و شوکه کردن دیگران مرتکب می‌شوند.
• ۲۰۰۰ - رقصنده در تاریکی (Dancer in the Dark): بیورک خواننده ایسلندی در نقش زنی بازی می‌کرد که در سال‌های دهه ۶۰ به آمریکا مهاجرت کرده و خیال می‌کند وارد دنیای هالیوود شده‌است، فیلم نخل طلای کن را برای فون تریر و جایزه بهترین بازیگر زن را برای بیورک به ارمغان آورد.
• ۲۰۰۴ - داگویل (Dogville) با بازی نیکول کیدمن در نقش زنی با یک راز خطرناک در سال ۲۰۰۳ توسط او نوشته و کارگردانی شد. فیلم جوایز متعددی از جشنواره‌های مختلف سراسر دنیا به دست آورد. فون تریر که با سه‌گانه «عنصر جنایت»، «اپیدمیک»، و «اروپا» (زنتروپا) قاره اروپا و انسان‌های آن را نقد کرده با داگ ویل سه‌گانه جدیدی را دربارهٔ قاره آمریکا شروع می‌کند ولی همانگونه که فیلم‌های تریلوژی اروپای او فقط به محدودهٔ اروپا محدود نمی‌شوند، داگویل هم فقط انسان‌های آمریکا را نشانه نرفته‌است. داگویل می‌تواند هر گوشه‌ای از دنیا باشد. جمله تبلیغاتی مندرج در پوسترهای اصلی فیلم، گواه این مدعاست: «شهری کوچک و آرام که از اینجا چندان دور نیست.» از بین تمامی آثار او که کمابیش از همان ۱۹۸۴ به نوعی همگی معتبرند، چه از نظر فرم و چه از نظر محتوا داگ ویل معتبرترین و بحث انگیزترین آن‌ها است. خود فون تریر هم در داگ ویل، چه در زمان نوشتن فیلم‌نامه و چه هنگام ساخت، حتی بیشتر از گذشته، کاملاً متفاوت و بحث‌انگیز بوده‌است.
• ۲۰۰۹ - ضدمسیح (Antichrist) فیلمی مذهبی که لارس فون تریر از آن به عنوان ادای دین به آندری تارکوفسکی فقید یاد کرده. این فیلم واکنش‌های مختلفی از سوی منتقدان در پی داشت، از جمله واکنش‌هایی دربارهٔ بیان آشکار دیدگاه زن‌ستیز در فیلم.
• ۲۰۱۱ - مالیخولیا - (melancholia) فیلم تحسین شده و بحث‌برانگیز که به مسایل مربوط به زمین می‌پردازد.
• ۲۰۱۳ - نیمفومانیاک (Nymphomaniac): فیلم در مورد زنی ست که نوعی اعتیاد جنسی دارد. مردی طی حادثه‌ای بدن نیمه‌جان زن را پیدا می‌کند و او را جهت مراقبت به خانه‌اش می‌برد. در طول فیلم زن داستان زندگی‌اش را برای او می‌گوید.
• ۲۰۱۸ - خانه‌ای که جک ساخت (The House That Jack Built): فیلم ماجراهای فردی باهوش به نام «جک» را در یک بازه زمانی ۱۲ ساله دنبال می‌کند و به معرفی قتل‌هایی می‌پردازد که در طول زمان جک را به یک قاتل سریالی تبدیل کرد.[25]

• باغبان ارکیده (Orchidegartneren (۱۹۷۷
• ۱۹۷۹ - Menthe - La bien heureuse
• ۱۹۸۰ - Nocturne
• ۱۹۸۱ - Den Sidstedetalje
• ۱۹۸۲ - تصور رهایی (Image of Relief)

لارس فون تریر در نشست خبری فیلم «مالیخولیا» در ۱۸ مه ۲۰۱۱ در جشنواره کن، طی اظهاراتی جنجالی گفت: «من فهمیدم که واقعاً یک نازی هستم. خانواده من آلمانی بودند، و این برای من لذت بخش است. چه می‌توانم بگویم؟ من هیتلر را درک می‌کنم… من با او کمی همدردی می‌کنم …» «اما، توجه کنید، من به جنگ جهانی دوم تعلق ندارم و ضد یهود هم نیستم؛ اما نه خیلی زیاد، چون اسرائیل موی دماغ است… حالا چطور می‌توانم بگویم ؟... باشه، من یک نازی‌ام.»[26]

بعد از این اظهارات، هیئت مدیره جشنواره کن طی بیانیه‌ای فون تریر را «عنصر نامطلوب» خوانده و وی را از جشنواره اخراج کردند. بلافاصله پس از این نشست خبری، برگزارکنندگان جشنواره کن از فون تریر خواستند دربارهٔ سخنان خود دربارهٔ هیتلر توضیح بدهد و او را وادار به عذرخواهی کردند. فون تریر اما پس از اخراج از جشنواره عذرخواهی خود را پس گرفت.[27]

در ادامه این جریان پلیس دانمارک نیز فون تریر را در رابطه با اتهامات مقامات فرانسوی به او مورد بازجویی قرار داد؛ فون تریر پس از آن‌که تحت بازجویی قرار گرفت، بیانیه‌ای صادر کرد و گفت: «به خاطر اتهامات جدی وارد شده به خودم و از آنجا که نمی‌توانم دیدگاه‌های خودم را بدون ابهام بیان کنم، تصمیم گرفتم از امروز به بعد از سخنرانی عمومی و انجام گفتگو خودداری کنم.»[27]

لارس فون تریر در واکنش به این اقدام مسئولان این جشنواره به روزنامه دانمارکی اکسترا بلادت گفت: «از اینکه عنصر نامطلوب خوانده شدم به خودم افتخار می‌کنم و شاید این اولین بار باشد چنین اتفاقی می‌افتد.» همچنین در مصاحبه با شبکه دانمارکی TV2 News گفت: «من همینم که هستم و نمی‌توانم خودم را عوض کنم.»[28]