دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی در ۲۰ بهمن ۱۳۲۸ (۲۱ ربیع‌الثانی ۱۳۶۹ ه. ق) بازگشایی شد و در ۲۹ بهمن ۱۳۳۰ (۲۲ جمادی‌الاول ۱۳۷۱ ه. ق) به پایان رسید.
ریاست مجلس شانزدهم در دست رضا حکمت بود. ۱۳۱ نماینده به مجلس راه یافتند و نمایندگان آباده، شهرکرد، نجف‌آباد، مهاباد و نماینده دوم کرمان تعیین نشدند. مظفر بقائی نمایندهٔ نخست کرمان، از تهران نیز انتخاب شده‌بود. احمد دهقان در خرداد ۱۳۲۹ کشته شد. در سال ۱۳۳۰ محمد مصدق به نخست‌وزیری و محمود نریمان به وزارت دارایی رسیدند و از مجلس رفتند. سه نمایندهٔ دیگر نیز با قبول شغل دولتی، مجلس را ترک کردند. در این دوره، پنج کابینه برای رأی اعتماد به مجلس معرفی شدند. همچنین حدود ۱۱۳ قانون در مجلس به تصویب رسید.
رخدادهای مهم
انتخابات و افتتاح مجلس
پس از برگزاری انتخابات مجلس، انتخابات تهران باطل شد و انتخابات مجدد آن در ۱۹ بهمن انجام شد و نتیجهٔ آن، پس از گشایش مجلس و انتخاب هیئت رئیسه، تعیین شد.[1] نخستین جلسهٔ رسمی مجلس با سخنرانی شاه در روز ۲۰ بهمن برگزار شد و در جلسهٔ سوم در ۳ اسفند، رضا حکمت به ریاست مجلس رسید. دولت ساعد استعفا کرد تا دولت جدید به مجلس معرفی شود.[2]
کابینه
در دورهٔ شانزدهم شش کابینه به مجلس معرفی شدند:[3]
- کابینه پنجم محمد ساعد: در ٧اسفند ۱۳۲۸ به مجلس معرفی شد؛ ولی نتوانست از مجلس رأی اعتماد بگیرد و ساعد استعفا کرد.
- کابینه دوم علی منصور: در ۱۴ فروردین ۱۳۲۹ تشکیل و در ۲۰ فروردین به مجلس معرفی شد. مجلس در ۲۱ فروردین به کابینه رأی اعتماد داد. منصور در ۵ تیر استعفا کرد.
- کابینه نخست حاج‌علی رزم‌آرا: در ۶ تیر ۱۳۲۹ به مجلس معرفی شد و رأی اعتماد گرفت. با کشته‌شدن رزم‌آرا در ۱۶ اسفند توسط خلیل طهماسبی، دولت منحل شد.
- کابینه نخست حسین علاء: در ۱۸ فروردین ۱۳۳۰ به مجلس معرفی شد و در ۲۷ فروردین رأی اعتماد گرفت. ولی در ۶ اردیبهشت استعفای خود را به شاه تقدیم کرد.
- کابینه نخست محمد مصدق: در ۱۲ اردیبهشت به مجلس معرفی شد و مجلس در ۱۵ اردیبهشت به کابینه رأی اعتماد داد.
سایر رخدادها
- ۲۲ تیر ۱۳۲۹: رد لایحه عدم تمرکز سیاسی و تأسیس انجمن‌های محلی[4]
- ۲۷ بهمن ۱۳۲۹: تصویب طرح الغای قوانین مربوط به مطبوعات به استثنای قانون محرم ۱۳۲۶ قمری[5]
- ۲۴ اسفند ۱۳۲۹: تصویب طرح ملی شدن صنعت نفت[6]
- ۱۰ اردیبهشت ۱۳۳۰: تصویب قانون اجرای ملی شدن صنعت نفت و خلع ید کمپانی انگلیسی[7]
- ۱۳ مرداد ۱۳۳۰: تصویب لایحه قرضه ملی[8]
پانویس
- گروه مطالعات بنیادین حکومتی، تاریخ مجالس قانونگذاری ایران، ۱–۳.
- گروه مطالعات بنیادین حکومتی، تاریخ مجالس قانونگذاری ایران، ۲۶.
- گروه مطالعات بنیادین حکومتی، تاریخ مجالس قانونگذاری ایران، ۱۹–۲۴.
- گروه مطالعات بنیادین حکومتی، تاریخ مجالس قانونگذاری ایران، ۲۸.
- گروه مطالعات بنیادین حکومتی، تاریخ مجالس قانونگذاری ایران، ۲۸.
- گروه مطالعات بنیادین حکومتی، تاریخ مجالس قانونگذاری ایران، ۲۹–۳۰.
- گروه مطالعات بنیادین حکومتی، تاریخ مجالس قانونگذاری ایران، ۳۰.
- گروه مطالعات بنیادین حکومتی، تاریخ مجالس قانونگذاری ایران، ۳۲.
منابع
- گروه مطالعات بنیادین حکومتی (۱۳۸۵). آشنایی با تاریخ مجالس قانونگذاری در ایران (دوره شانزدهم). مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. دریافت‌شده در ۱۸ بهمن ۱۳۹۵.
- «دوره شانزدهم مجلس شورای ملی». کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. دریافت‌شده در ۱۸ بهمن ۱۳۹۵.