دبران
دَبَران (آلفا گاو، Alpha Tauri) یا پس‌رونده[1] درخشان‌ترین ستارهٔ صورت فلکی گاو است.
| اطلاعات رصدی مبدا {{{مبدا}}} اعتدال | |
|---|---|
| صورت فلکی | گاو |
| بعد | 04h 35m 55.2s |
| میل | +16° 30' 33" |
| قدر ظاهری (V) | +0.85 / +13.50 |
| مشخصات | |
| رده | K5III / M2V |
| راهنمای رنگ U-B | 1.90 / ? |
| راهنمای رنگ B-V | 1.54 / ? |
| اخترسنجی | |
| حرکت مخصوص (μ) | RA: 62.78 mas/yr Dec.: −189.36 mas/yr |
| اختلاف منظر (π) | 50.09 ± 0.95 mas |
| قدر مطلق (MV) | −0.63 / 11.98 |
| جزئیات | |
| جرم | 2.5 / 0.15 M☉ |
| شعاع | 25 / 0.04 R☉ |
| درخشندگی | 150 / 0.00014 L☉ |
| دما | 4,100 / 3,050 K |
| فلزات | 70% خورشید / ? |
| نام‌گذاری‌های دیگر | |
| منابع | |
| سیمباد | اطلاعات |
دبران یا تاشتر(در زبان پارسی باستان) در اصل یک غول سرخ است و در قدیم به عنوان چشم سرخ گاو خشمگین این صورت فلکی پنداشته می‌شد. ستاره سَدویس که در اوستا از آن نام برده شده را با دبران یکی دانسته‌اند.
دبران یا تاشتر یکی از چهار ستاره سلطنتی پارسیان باستان بوده‌است. عرب‌ها این ستاره را به نام خورشید می‌پرستیدند. نام دبران نیز از اصل عربی و به معنای «دنباله‌رو» است زیرا این ستاره به دنبال خوشه پروین می‌گردد. دبران همچون ستاره‌های خوشه پروین در حال دور شدن از ماست و البته با سرعت بیشتری نسبت به تمام ستاره‌های قدر یکم آسمان از ما فرار می‌کند. دبران آنقدر سریع است که در مقایسه با سرعت دور شدن ستاره‌های خوشه پروین نیز، فقط سه ستاره از ۳۰۰ ستاره این خوشه نسبت به دبران از ما سریع تر دور می‌شوند. منزل چهارم ماه را نیز دبران می‌گویند. دو میلیون سال دیگر سفینه فضایی پایونیر ۱۰ به ستاره دبران خواهد رسید.
شناخت پیشینیان
الف:
زمین (۴) > ناهید (۳) > مریخ (۲) > تیر (۱)
ب:
مشتری (۸) > زحل (۷) > اورانوس(۶) > نپتون (۵) > زمین (بدون شماره)
پ:
شباهنگ (۱۱) > خورشید (۱۰) > ولف ۳۵۹ (۹) > مشتری (بدون شماره)
ت:
دبران (۱۴) > نگهبان شمال (۱۳) > رأس پیکر پسین (۱۲) > شباهنگ (بدون شماره)
ث:
ابط‌الجوزا (۱۷) >قلب عقرب (۱۶) > پای شکارچی (۱۵) > دبران (بدون شماره)
ج:
وی‌وای سگ بزرگ (۲۰) >وی‌وی قیفاووس (۱۹) > مو قیفاووس (۱۸) > ابط‌الجوزا (بدون شماره)
ابوریحان بیرونی در مورد این ستاره می‌گوید: دبران ستاره‌ای است سرخ و نورانی و از این جهت آن را دبران گویند که بر ثریا پشت کرده و او در چشم جنوبی ثور است و نیز دبران را فنیق می‌گویند و فنیق شتر نر خیلی بزرگ است زیرا اعراب کواکبی را که در حول دبران است قلائص (شتران ماده) گفته اند و دبران را نیز تابع‌النجم و تالی‌النجم گویند یعنی پیرو ثریا، زیرا دبران پروین را در طلوع و غروب پیروی می‌کند و دبران را نیز مخدج گفته‌اند.[2]
در اساطیر قوم سری در ایالت سونورا در مکزیک، دبران را چراغی می‌پنداشتند که برای هفت زن زائو (خوشه پروین) ایجاد نور می‌کند.[3]
نامتقارن
آلفا توری نامگذاری ستاره بایر است. نام Aldebaran عربی است و به معنی "پیرو" است. احتمالا به این دلیل است که بعد از Pleiades نزدیک و نزدیک می‌شود. در سال ۲۰۱۶، اتحادیه بین‌المللی نجوم یک گروه کاری در فهرست ستاره نامگذاری کرده و ستاره مناسب را استاندارد کرد. اکنون در فهرست کاتالوگ نام‌های ستاره IAU وارد شده‌است.
مشخصات فیزیکی
آلدابوران به عنوان یک نوع K5 III ستاره طبقه‌بندی شده‌است که نشان می‌دهد ستارهٔ غول پیکر پرتقال است که پس از خالی شدن هیدروژن در هسته آن از نوار دنبالهٔ اصلی نمودار هرتسپرون-راسل شکل گرفته‌است. فروپاشی مرکز ستاره به هسته هلیوم ناپایدار یک پوسته هیدروژنی را در خارج از هسته پرتاب کرده‌است و آلدابوران در حال حاضر یک غول قرمز در شاخه غول قرمز است. این به ۴۴ برابر قطر خورشید گسترش یافته‌است معادل تقریباً ۶۱ میلیون کیلومتر (۱۰ گیگا هرتز برای اندازه‌های مشابه).
جستارهای وابسته
منابع
- لغتنامهٔ دهخدا، سرواژهٔ دبران.
- Bright Star Catalogue
- ویکی‌پدیای هلندی.
- دهخدا: پس‌رونده
- (ترجمه آثار الباقیه ابوریحان بیرونی ص ۴۰۵).
- ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخهٔ ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۷.