خرد (دانایی)

خِرَد، داشتن دانش، شعور، فهم، تجربه و بصیرت، اکتسابی و نیز فهم ذاتی به همراه قابلیت کار بستن آنهاست. در بسیاری از دین‌ها و فرهنگ‌ها بر اهمیت خرد تکیه شده‌است و از فضایل به‌شمار رفته‌است همچنین لازم است ذکر شود که عده ای از ادیبان و نویسندگان به تفاوت میان خرد و هوش تأکید داشته و بر این باور بوده‌اند که خرد اکتسابی و هوش مادرزادی است و نمی‌توان آن‌ها را یکی دانست؛ عده ای نیز میان خرد و عقل هم تفاوت قائل شده و عقل را لطمه پذیر از خرد دانسته‌اند بنابراین می‌توان نزدیکترین واژه به خرد را دانایی دانست.[1]

کسروی در آغازین جملات کتاب «در پیرامون خرد» َش می‌گوید:

"گرانمايه‌ترين چيزي كه خدا به آدميان داده «خرد» است، خرد شناسنده نيك و بد و راست و كج و سود وزيانست. آدمي برگزيده آفريدگان است، ميوه آفرينش است. اينرا ما با دليل روشن گردانيده‌ايم و بايد پذيرفت. ولي اين برگزيدگی بيش از هر چيزِ ديگر نتيجه‌ی آنست كه آدمی دارای خرد است. آدميان اگر خرد را بشناسند و پيروی از آن كنند، جا براي كشاكشها و دشمنيها كه درميانست نخواهد ماند و زندگانی به راه ديگري افتاده، بيشتری از رنجها از ميان خواهد رفت. ليكن جای افسوس است كه آدميان، خرد را نمی‌شناسند و از آن سودجويی نمی‌توانند، در نتيجه‌ی همين نشناختن و سود نجستن، صد كشاكش و دشمنی درميان خود می‌دارند، و شاهراه زندگانی را گم كرده ازخوشيهاي جهان جز بهره كمی نمي‌يابند، و هميشه دچار رنج و آسيب می‌باشند. اين زيانكشي بسيار بزرگي از آدميان است. داستان آدميان از اين باره داستان كسانيست كه درشب تاريكی در يك زمين ناهمواری راه می‌پيمايند، و چراغی را كه با خود می‌دارند، چون نمی‌دانند كه چيست و چه سودی ازآن تواند بود، روشن نمی‌گردانند و از آن بهره‌مندی نمی‌خواهند. در همان تاريكی راه افتاده، خود را به رنج و سختی می‌اندازند."[2]