جهان (اسفراین)
روستای جهان یکی از روستاهای پلکانی و از مهم‌ترین روستاهای تاریخی ولایت ارغیان بوده که امروزه یکی از روستاهای شهرستان اسفراین محسوب می‌گردد این روستا نسبت به استان خراسان شمالی در قسمت جنوب شرقی واقع شده و در سمت شرق شهر اسفراین وغرب دهستان بام قرار گرفته‌است و محدود است از طرف شمال به کوه‌های شاه جهان وشیروان، طرف شرق به روستای زالی و بانی در و جنوب به روستای چهارمست و وازطرف غرب به پارک ساریگل؛ که زندگی انسان‌ها در این روستا و پیرامون آن حداقل به دوره هخامنشیان می‌رسدکه که بقایای آن را می‌توان در قزقلعه و آغول قلعه مشاهده کرد.[1]
 تصویری از جهان تصویری از جهان | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | خراسان شمالی |
| شهرستان | اسفراین |
| بخش | بخش بام و صفی‌آباد |
| دهستان | بام |
| نام محلی | جهان |
| نام‌های قدیمی | قریه جهان |
| مردم | |
| جمعیت | ۵۶۳ نفر (سرشماری ۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۲۴۹متر |
| اطلاعات روستایی | |
| کد آماری | ۱۲۵۷۴۲ |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۵۸۵۷۷۳ |
تاریخچه
با توجه به تحقیقات باستان‌شناسی که در زمینه سکونت در این روستاانجام گرفته قدمت استقراردر این منطقه به حدود ۲۵۰۰ سال پیش برمی گردد که در آن زمان احتمالاً خانواده‌های از هخامنشیان در قلعه معروف به قزلرقلعه شاه جهان سکونت داشته‌اند. از زمان پیدایش این روستاجدید اطلاعات زیادی وجود ندارد و پیدایش آن را شاید بتوان به پس از تخریب و متروکه شدن روستای جهان قدیم نسبت داد. طبق اسناد موجود نام تاریخی این روستا در گذشته قریه جهان نام داشته‌است که به دوره تیموری بر می‌گرد و آن زمانی است که حافظ ابرو در سال ۸۳۳ ه. ق از منطقه ارغیان گذر کرده برای جهان ارغیان ۱۲ قریه ذکر کرده که جهان یکی از این قرای به‌شمار می‌آمده‌است: «ولایت جهان و ارغیان: قریه روئین و توابع، قریه اردین، و توابع، قریه دستجرد و توابع، قریه کاریزدر، قریه بکر آباد، قریه نهامود، قریه جهان و توابع، قریه بان و توابع، قریه اسفنج و توابع، قریه خرق و توابع، قریه کرد، قریه سی و توابع، بیرون از این قری مزارع بسیار دارد.»[2]
بافت تاریخی روستا
خانه های پلکانی روستا
روستای جهان یکی از روستاهای پلکانی شهرستان اسفراین و استان است که به گواه کارشناسان، از بالاترین پتانسیل گردشگری برخوردار است، اما گمنامی این روستا به واسطه معرفی نشدن، موجب شده است تا فعالیت‌های متمرکز برای ارتقای شرایط این روستا در امر گردشگری بسیار کم‌رنگ و کم‌اثر باشد. به‌طوری که این روستا به جز میزبانی گردشگری نامتمرکز حتی جز موارد نادر مورد بازدید جدی مسئولان قرار نگرفته‌است. خانه‌های پلکانی و در زیر آن آثار تاریخی و تونل‌های زیر زمینی با چشمه‌های جوشان و بافت‌های تاریخی و ساختار معماری خانه‌ها، آن را جزو منحصر به فردترین بافت‌های موجود در روستاهای کشور کرده است. کوچه‌ها و خانه‌های این روستا به طرز عجیبی هویت تاریخی خود را حفظ کرده‌اند. شاید اگر هر گردشگری فقط چند قدم در این کوچه‌ها بردارد و چهره زنان و کودکان را کنار دیوارهای کاهگلی ببیند، زمان و تاریخ را فراموش کند. آبی، سبز، نارنجی و گاه قرمز عمده‌ترین رنگی است که در لباس زنان این روستا به چشم می‌خورد.
مسجد کهن
کوه‌ها
آب‌های سطحی و زیرزمینی
رودخانه جهان
از شاخه‌های رودخانه کال ولایت می‌باشد از دامنه‌های جنوبی کوه یاتوبا ارتفاع ۳۱۰۲ متر از رشته کوه بینالود واقع در ۲۹ کیلومتری خاور شهر اسفراین سرچشمه می‌گیرد. از شمال به جنوب جریان می‌یابد. سپس از خروج از دامنه‌های جنوبی بینالود وارد اراضی روستای جهان می‌گردد. اراضی این روستا و روستای چهارمست را مشروب نموده و در جنوب باختری روستای اخیر وارد رودخانه کال ولایت می‌شود. .[4] طول این رودخانه ۲۴ کیلومتر بوده و در روستای جهان محل مناسبی برای احداث سد بر روی آن وجود دارد رودخانه جهان دارای آب دائم بوده ولی جریان دائمی آن به مصرف روستاهای مسیر رسیده و فاضلاب ان وارد رود ولایت می‌شود.[5][6]
محصولات روستا
از
مهم‌ترین محصولات این روستا می‌توان به بادام، گردو، انگور، زردآلو، هلو اشاره کرد.[8]
مردمشناسی
مردم این روستا از نژاد ترک و تیره بغایری هستند.[9] که در زمان حمله هولاکوخان به ایران از منطقه قراقوم ترکمنستان به این منطقه کوچ داده شدند و زبان آن‌ها ترکی است.[10]
معادن
در این روستا معادن که در حال استخراج باشد مشاهده نگردیده اما با توجه به شواهد به دست آمده از منطقه شرقی روستا تعدادی از معادن متروکه نیز در این منطقه وجود داشته که در گذشته‌های دور از آن‌ها به عنوان معدن گچ استخراج می‌شده‌است. به‌طور کلی از لحاظ معادن و منابع معدنی این منطقه بسیار فقیر و فاقد اندیس‌های معدنی می‌باشد. گچ، مهم‌ترین ماده معدنی موجود در منطقه است. ذخایر گچ به صورت نواری به ضخامت ۳ الی ۵ متر و طول بیش از ده کیلومتر با راستای شرقی-غربی راه مالروقدیمی جهان –بام-تارخه بیرون زدگی دارد. طبق اسناد و سفرنامه نویسان خارجی که در ۱۲۰ سال پیش از منطقه بازدید نمودند به استناد نوشته‌های ایشان یک معدن متروکه طلا در شمال کوه شاه جهان وجود دارد که قبلاً فعال بوده‌است.[11]
جاذبه‌های گردشگری
امامزاده جهان
این بنا در 1 کیلومتری شمال روستا و در کنار رودخانه جهان واقع شده‌است و از قديم الايام محل تجمع مردم منطقه در مراسمات مذهبي و اعياد باستاني بوده. دربارهٔ تاریخچه و وجه تسمیه این امامزاده اظهار و نظرهای متعددی وجود دارد باید گفت در کتاب خطی مزارات اسفراین درصفحه 16 آن ذکر شده‌است که امامزاده حسین بن رضا وعلی بن حسن که نسب شریف ایشان با قراین وشواهد و مدارک به حضرت موسی بن جعفر (ع) می‌رسد و نگاشته شده‌است زمانیکه امامزاده حسین بن رضا به دهستان جهان رسیدند و مشغول زراعتکاری گردید و دشمنان به معتصم عباسی خلیفه هشتم بن عباس خبر داد كه مردیکه به نام خواجه بود فرستاد و امامزاده حسین بن رضا را شهید کرد. و دریک نسخه خطی دوره قاجار درمجموعه شخص شاهد اشاره به حسین، مدفن درجهان ارغیان، قاتل : زیادبن حکم و خواجهٔ ملعون به حکم معتصم از اولاد امام محمد تقی (ع) اشاره شده‌است. اما نسب وشجره نامه ایشان نیاز به یک تحقیق مفصل دارد. به‌طور کلی این بنا که به صورت مستطیل شکل و داری یک گنبد بود به دلیل نشست و تخریب‌های شدید در سال 1391 با حمایت اداره محترم اوقاف، جوانان و هیات امنای روستا وخیرین محترم مورد بازسازی قرارگرفت.
محوطه قلعه کهنه جهان
مربوط به سده‌های میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در ۲ کیلومتری جنوب شرقی روستای جهان واقع شده‌است و این اثر در تاریخ ۲۲ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۹۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[12]
- تپه قزلر قلعه جهان: مربوط به دوره هخامنشی - اواخر دوره اشکانیان است و در شهرستان اسفراین، بخش بام و صفی آباد، روستای جهان، ۱۵ کیلومتری شمال واقع شده و با شمارهٔ ثبت ۲۱۰۹۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[12]
غاریخدان
این غار که در سرقله شاه جهان می‌باشد از عجایب و معجزه‌های روزگار می‌باشد، به این شرح این غار با توجه به اینکه در ارتفاع ۳۰۰۰ متری می‌باشد با سوراخی بسیار تنگ به زیر زمین می‌رود و در ارتفاع تقریباً ۲۰ متر پایین‌تر محوطه اصلی غار می‌باشد که قطره‌های آب از همه جای غارچکه می‌کند که این چکه‌ها به صورت بلورهای یخی درتابستان به صورت بسیار زیبایی از سقف به زمین وصل می‌شود ودرفصول سرد سال داخل غارگرم و از آن بخار متصاعد می‌شود. درگذشته از یخ‌ها داخل این غاربه روستاها و شهر اسفراین جهت استفاده درفصل تابستان حمل می‌شد.[13]
نگارخانه
نمای شمالی زیارتگاه امامزاده روستای جهان
نمای جنوبی زیارتگاه امامزاده روستای جهان
کوچه باغ‌های روستای جهان
دره سرسبز روستای جهان
منابع
- جابانی، محمد، 1367، کوه شاجهان، مجله آینده، سال چهاردهم، شماره 9-12، آذر تا اسفند ، انتشارات نشر کند، ص548-552
- حافظ ابرو، جغرافیای خراسان در تاریخ حافظ ابرو، م. تصحیح و تعلیق دکتر غلامرضا ورهام، نشر اطلاعات۱۳۷۰، ص. صفحهٔ ۷۱
- -، جغرافیایی آبادیهای کشور، استان خراسان شمالی، شهرستان اسفراین، تهران. انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح۱۳۸۴، ص. صفحهٔ ۱۱۷
- افشین، یدالله. «رودخانه‌های ایران»، وزارت نیرو، تهران:۱۳۷۳، ص 373
- احمد نیک گفتار. جغرافیای تاریخی ارغیان، مشهد. انتشارات کیهان اندیشه،1387.
- احمد نیک گفتار. بررسی باستان شناختی پهنه فرهنگی شهر اسفراین، خراسان شمالی. تهران. دانشگاه تهران،1387.
- «بانک اطلاعاتی قنات‌های کشور». وزارت جهاد کشاورزی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ تیر ۱۳۹۱.
- -، جغرافیایی آبادیهای کشور، استان خراسان شمالی، شهرستان اسفراین، تهران. انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح۱۳۸۴، ص. صفحهٔ ۱۱۹
- کلنل ادوارد ییت، [سفرنامه خراسان و سیستان]، ترجمهٔ قدرت‌الله روشنی زعفرانلو – مهرداد رهبری، مشهد. انتشارات یزدان ۱۳۶۵، ص. صفحهٔ ۳۴۴
- احمد نیک گفتار، جغرافیای تاریخی ارغیان، مشهد. انتشارات کیهان اندیشه، ص. صفحهٔ ۶۵
- Sykes, P. M. 1911 'A Six Journy in Persia', Geographical Journal, 37: 1-19.
- «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.
- محمد جابانی، کوه شاه جهان، مجله آینده، سال چهاردهم، شماره 9-12، آذر تا اسفند ، انتشارات نشر گستره،1367. ص 550
| مرکز |  موقعیت استان خراسان شمالی در ایران.  بجنورد. | |
|---|---|---|
| شهرستان‌ها | ||
| شهرها | ||
| جاذبه‌های گردشگری |
| |
درگاه خراسان | ||