تعلل
اهمال کاری یا فردا فکنی یا تعلل (به انگلیسی: Procrastination) خودداری از انجام وظیفهای است که لازم است تا موعد مشخصی انجام شود. میتوان از آن به عنوان به تاخیر انداختن (از سر عادت یا آگاهانه) شروع یا پایان کاری، با علم به پیامدهای منفی این تاخیر نیز یاد کرد. اهمال کاری تجربه انسانی رایجی است که شامل به تاخیر انداختن امور روزانه یا حتی وظایف مهمی مثل حضور در یک قرار ملاقات، ارایه یک گزارش کاری یا تکلیف دانشگاهی، یا حل و فصل یک مشکل استرسزا با شریک زندگی است. اگرچه به دلیل تاثیر مخرب آن بر بهرهوری فردی و همراه شدن آن با افسردگی، عزت نفس پایین، احساس گناه و بیکفایتی، معمولاً یک ویژگی رفتاری منفی تلقی میشود، اما در شرایط خاصی که اقدام کردن میتواند منجر به نتایج پرخطر یا منفی شود و یا احتیاج است تا برای رسیدن اطلاعات جدید منتظر ماند، اهمال کاری میتواند واکنش درستی در نظر گرفته شود.
از دیدگاه فرهنگی، در دانشجویان از هر دو فرهنگ غربی و غیر غربی نشانههایی از اهمال کاری آموزشی دیده میشود اما دلایل آن متفاوت است. دانشجویان از فرهنگ غربی برای خودداری از مواجه شدن با پسرفت کردن یا عدم موفقیت در یادگیری متناسب با سطح انتظارشان تمایل به اهمال کاری دارند در حالی که دانشجویان از فرهنگ غیر غربی برای اجتناب از بیکفایت جلوه کردن یا کمتوانتر از همکلاسیها ظاهر شدن اهمال کاری میکنند. همچنین اهمیت تاثیر تفاوت دیدگاههای فرهنگی در زمینه مدیریت زمان نیز باید در نظر گرفته شود. برای مثال در فرهنگهایی که دید چندگانه (Multi-Active) به زمان دارند، اولویت به تمام شدن کار درست پیش از موعد داده میشود. اما در فرهنگهایی با دید خطی (Linear-Active) به زمان، بیشتر تمایل دارند تا زمان مشخصی برای وظیفهای در نظر بگیرند و فعالیت را با به اتمام رسیدن زمان آن متوقف کنند.
انواع مختلف اهمال کاری (مانند تحصیلی/غیر تحصیلی یا رفتاری/غیرارادی) روابط بنیادی علت و معلولی مخصوص به خود دارند. رایجترین عوامل موثری که در پژوهشهای حال حاضر برای این پدیده شمرده شده است شامل: نادیدهگیری آینده، سطح آگاهی از وظایف، توانایی تصمیمگیری و تمرکز میشود.
در مطالعهای بر الگوهای رفتاری کبوترها با استفاده از مفهوم خشنودی سپرده شده، نشانههایی از منحصر نبودن اهمال کاری به انسانها و وجود آن در بعضی از حیوانات دیده شده است. آزمایشهایی در این زمینه شواهد روشنی دال بر اهمال کاری کردن کبوترها کشف کردند که در آنها کبوترها انجام دادن یک وظیفه پیچیده در آینده را به یک وظیفه ساده ولی فوری ترجیح میدهند.
گستردگی
در سال ۱۹۸۴ پژوهشی پیرامون اهمال کاری تحصیلی در دانشگاه ورمانت منتشر شد که در آن ۴۶٪ افراد مورد مطالعه گزارش کردند که «همیشه» یا «تقریباً همیشه» در زمینه نوشتن مقالات اهمال کاری میکنند. در حالیکه نزدیک به ۳۰٪ گزارش کردند که آماده شدن برای امتحان یا انجام تکالیف هفتگی را به فردا میافکنند. با این وجود ۶۵٪ افراد برای نوشتن مقالات، ۶۲٪ برای آماده شدن برای امتحان و ۵۵٪ برای انجام تکالیف اظهار کردند که تمایل به کاهش اهمال کاری خودشان دارند.
پژوهشی در سال ۱۹۹۲ نشان داد که ۵۲٪ دانشجویان مورد مطالعه اظهار کردند که نیاز متوسط تا شدیدی به کمک در زمینه برطرف کردن اهمال کاریشان دارند. تخمین زده میشود که بین ۸۰ تا ۹۵٪ دانشجویان درگیر اهمال کاری هستند و حدوداً ۷۵٪ ایشان خود را فردی اهمال کار میدانند.
پژوهشی دیگر در سال ۲۰۰۴ نیز نشان داد که ۷۰٪ دانشجویان خودشان را در دسته افراد اهمال کار قرار میدهند در حالیکه در پژوهش سال ۱۹۸۴ ۵۰٪ دانشجویان پیوسته اهمال کاری میکردند و این رفتار خود را یک مشکل بزرگ در زندگی خود میدانند.
مطالعهای دیگر روی دانشجویان نشان داد که اهمال کاری در انجام تکالیفی که دانشجویان ناخوشایند یا تحمیلی قلمداد میکنند نسبت به تکالیفی که در آن احساس کمبود مهارت میکنند، بیشتر اتفاق میافتد.
یکی دیگر از زمینههای این پدیده، اهمال کاری صنعتی است. پژوهشی در شرکتهای صنعتی مدرن روسی عوامل زیادی برای اهمال کاری کارکنان شناسایی کرد. برخی از این عوامل شامل سختگیری در ارزیابی عملکرد، اهمیت وظایف کارکنان در شرکت و درک کارکنان از تصمیمها و نحوه مدیریت سطوح بالای شرکت میشود.
دیدگاه روانشاختی
از دیدگاه روانشناختی این امکان وجود دارد که اصل لذت مسوول رفتار اهمال کارانه باشد. بنابر این اصل، فرد ممکن است برای دوری از احساسات منفی، وظایف اضطرابآور خود را به تاخیر بیندازد. همزمان با نزدیک شدن موعد نهایی انجام وظیفه، استرس فرد بیشتر میشود و به همین دلیل ممکن است برای دوری از این استرس تصمیم به اهمال کاری بیشتر بگیرد. برخی روانشناسان اینگونه رفتارها را به سازوکارهای برخورد با اضطراب ناشی از آغاز یا به پایان رساندن یک وظیفه یا تصمیم نسبت دادهاند.
عوامل
برخی عواملی که برای فردا فکنی برشمردهاند عبارتند از:
- پرهیز از مواجهه یک روش دفاعی که در آن شخص از قرار گرفتن در شرایط استرسزا میپرهیزد.
- حواسپرتی یا عوامل ناشی از اختلال کمتوجهی - بیشفعالی
- کم پنداری، از دست دادن موقعیتها با توجیه بیارزش بودن آنها. «گربه دستش به گوشت نمیرسه، میگه بو میده».
- قیاس با پایینترینها، فرد خود را با کسانی که در وضعیت بدتری از او قرار دارد مقایسه و تصور میکند که خودش در وضع بدی نیست.
- به شوخی گرفتن.
- نسبت دادن به عوامل خارجی، مثلاً: من کارم را انجام نمیدهم چون کاری که به من واگذار کردهاند عادلانه نیست.
- انکار، یعنی اصرار بر اینکه کار انجام نشده مهم نبوده و کار دیگر از آن مهمتر بودهاست.
- تنبلی، به فردا انداختن کار، فقط به خاطر آنکه شخص تنبلتر از آن است که کار را انجام دهد.
- بسط ارزشها راضی و سرفراز به آنچه فرد در این بازه زمانی انجام داده، بیتوجه به اینکه قرار بوده کار دیگری را انجام دهد.
آلبرت الیس، دانشمند حوزهی روانشناسی، و ویلیام جی نال، صاحب نظر زمینهی تعلیم و تربیت، درکتاب "روانشناسی اهمال کاری" سه علت اصلی برای فردا فکنی(اهمال کاری) برشمرده اند :[1]
1. خشم و دشمنی نسبت به دیگران: زمانیکه ما در انجام تکالیف مربوط به دیگران تعلل می ورزیم، در واقع از این راه به دنبال تخلیه خشم سرکوب شده مان نسبت به آنها هستیم
2. به خود رسیدنِ افراطی: زمانیکه همزمان با بالارفتن توقع مان از خودمان، سطح تحمل مان در برابر مشکلات و سختی ها پایین می آید و توقع موفقیت هایی بالاتر از تواناییمان از خود داریم
3. احساس خودکم بینی: خودکم بینی از سه منبع ناشی میشود: کمال گرایی، تلاش برای جلب محبت دیگران و نهایتاً تمایل عجیب ما برای صحه گذاشتن روی تصورات منفی مان از خودمان؛احساس ناشی از این سه عامل سبب کاهش اعتمادبه نفس و در پی آن، ایجاد حس بی ارزشی در ما میشود که رغبت برای ادامه کار را از فرد سلب می کند