گل و مرغ
گل و مرغ سبکی در نگارگری ایرانی است. گل و مرغ نماد موهبت الهی و تجلی ظریف و لطیف آفریدگار است. گفتگوی عاشقانه گل و مرغ نیز به تسبیحگویی خداوند و ذکر حق تشبیه میشود. گل مقام معشوق را دارد و پرنده (مرغ)، عاشق. در نگارگری گل و مرغ ایجاد هارمونی بین عناصر نقاشی بسیار ظریف است. لازم نیست حتماً پرنده نیز در اثر ترسیم شود اما در صورت حضور به حالت انتظار صبورانه برای شکوفایی گل و عشقبازی با او است. پرنده گاه با اوجگیری و حالت سرمستی، خود را از عالم ماده جدا کرده و حالت صعود به سوی عالم غیرمادی دارد.
بیت شعر زیر مفهوم نهفته در نگارگری گل و مرغ را به خوبی بازتاب میدهد:
فکر بلبل همه آن است که گل شد یارش | گل در اندیشه که چون عشوه کند در کارش |
رنگآمیزی نقشهای گل و مرغ و بهطور کلی نگارگری ایرانی واقعگرا نیست و نقاش در انتخاب رنگها کمابیش آزادی عمل دارد.
علاوه بر خاص بودن موضوع این هنر،پرداز نقطه ای و ظریف وهمچنین پرکار این هنر از ویژگیهای منحصر به فرد نقاشی گل و مرغ میباشد.در گذشته از این هنر صرفاًدر تزئین جلد قرآن کریم وکتاب های مذهبی استفاده میشد،اما امروزه بر روی سطوح آثاری چون قلمدان،قاب آیینه،صندوقچه،جلد کتاب های غیر مذهبی و نگاره های مستقل نیز به صورت تابلو دیده میشود.[1]
تاریخچه
از نظر تاریخی ترکیب گیاهان و پرندگان از زمان دور شدن ترسیم گیاهان به طرحهای هندسی آغاز شد. زیرا گلها و گیاهان با بافت حلقهای و پر خم و پیچ خود میتوانند طرحهای هندسی را بپذیرند اما پرندگان با نرمی اندامهایشان به طرحهای غیرهندسی نیاز دارند.آثار گل و مرغ از دوران سلجوقی، صفوی و قاجار وجود دارند که تفاوتهایی با هم دارند اما روند تغییرات آنها در طول زمان کند بودهاست. در اواخر دوران صفویه پرندگان با دقت زیادی کشیده میشدند و پس از آن تغییر شگرفی در این هنر دیده نمیشود. در شیوه اجرا تفاوتهایی وجود دارد برای مثال در مکتب شیراز گلبرگها پُرتر هستند و در روشهای دیگری کاملاً نازک و اندک هستند.
جستارهای وابسته
منابع
- ماهنامه سفر، «سِحر گل و مرغ»، شماره۱۳، سال شانزدهم، دوره جدید، دی ۱۳۸۶، ص. ۲۹.
- کتاب آموزشی گل و مرغ: مرغان تسبیحگوی، حسینعلی ماچیانی
- تاریخ و سبک شناسی نگارگری ونقاشی ایرانی/رامونا محمدی/انتشارات فارسیران/صفحه۲۵.